Bılım jäne ǧylym ministrı nazaryna!
Redaksiiamyzǧa Qaraǧandy qalasynyŋ JOO oqytuşylary hat jazyp, bılım salasyndaǧy mäselelerge nazar audaruyn sūrady. Aitularynşa, basşylary eŋbekaqylaryn qitūrqy ädıspen beretın körınedı. Eŋbek demalysynda barlyq ärıptesterı sekıldı demalǧysy keledı.
Salamatsyz ba, qūrmettı Ashat Qanatūly, bız osy şaǧym hat ielerı Qaraǧandy qalasynyŋ joǧarǧy oqu oryndarynda qyzmet ısteitın jas jäne orta buyndaǧy oqytuşylarmyz. Bızdıŋ oqu üderısın, eŋbek demalysyn ūiymdastyruǧa qatysty kelıspeitın köptegen narazylyqtarymyz bar. Solardyŋ bırı jazǧy eŋbek demalysymyz nemese tülekterdı qabyldau komissiiasynyŋ jūmysy.
Jazǧy ekı ailyq eŋbek damalysymyzda bızdı tülekterdı qabyldau komissiiasynyŋ jūmysyna mäjbürlı türde jegedı. Ol jūmys tülekterge baǧyt-baǧdar beruden qūjattardy qattap tapsyryp bıtetın iaǧni, mausym aiynyŋ basynan bastap qyrküiek aiynyŋ soŋyna deiın şamamen 4 aiǧa sozylady. Jūmys 8 saǧattan 6 kün, qajet bolsa jeksenbı künı de jūmys ısteuge tura keledı.
Bız 1,25-1,5 stavkaǧa jūmys jasaimyz. Bıraq onyŋ 1 stavkadan basqa saǧattary qosymşa saǧat retınde jeke ötınışpen berıledı. Onyŋ astarynda mynadai qulyq jatyr. Bızge tölenetın kez-kelgen syiaqylar, eŋbek demalysy osy 1 stavkanyŋ ölşemımen ǧana tölenedı. Bızdıŋ eŋbek demalysymyz kolledjderden de tömen. Ärine, ataq därejesı bar ǧalymdarda eŋbekaqy säl joǧary boluy kerek. Eŋbekaqymyz ortaşa eseppen 80-150 myŋ (reiting tölemderın qosqanda). Sonda ekı ailyq eŋbek demalysymyzdyŋ qūny şamamen 200-250 myŋ teŋgenıŋ ainalasy.
Qabyldau komissiiasynyŋ jūmysyn jürgızu mındettelgen oqytuşy mamyrda 1 aiǧa eŋbek demalysyna jıberıledı. Qalǧan 1 aiyn jaŋa oqu jylynyŋ bırınşı semestrınde beredı. Bıraq, osy demalys uaqyttarynda oqytuşy kündelıktı 8 saǧat jūmysta bolmasa da özıne jüktelgen oqu jüktemesı men kafedraışılık jūmysty tolyq özı atqaruǧa tiıstı. Sonda onyŋ nesı eŋbek demalysy.
Al qabyldau komissiiasynda jūmys jasau kezınde tek qana taza oklad (şamamen 80 myŋ) tölenedı. Künde bıtpeitın jinalysty bylai qoiǧanda basşylyq tarapynan kelıp nege ügıt nasihat jürgızbei jatyrsyŋdar, nege tülekter az kelıp jatyr dep zırkıldep ketedı. Demalysta jatqan basqa da barlyq oqytuşylarǧa 5-6 tülek äkeludı mındettep qoiǧanymen qoimai, barlyǧyn jaz boiy 2-3 künnen bırneşe ret kezegımen kezekşılıkke şyǧarudy mındetteidı. Oǧan eşqandai aqy da tölenbeidı. Öz atyŋnan tülekterdı ertıp kelıp tüsırseŋ, tırkeseŋ ol qosymşa reitingtık tölemge ball retınde esepteledı. Sol üşın jäne de öz qūqyqtaryn qorǧau mümkındıgınıŋ joqtyǧynan barlyq oqytuşylar jaz boiy ärbır tülektıŋ artynan salpaqtap universitet ainalasynda jüruge mäjbür bolyp keldı jyldar boiy. Būl mūǧalım märtebesın aiaqqa taptau, zaŋdy elemeu dep bılemız.
Oqytuşylardyŋ sabaq beruden tys köptegen kafedraışılık esep beru jūmystary men kuratorlyq tärbie jūmystary bar. Soŋǧy jyldary äkımşılık basqaru salasyndaǧy köptegen qosymşa qyzmetkerler qysqartylyp olardyŋ oqu üderısın ūiymdastyruǧa qatysty kölemdı jūmystary oqytuşylardyŋ moiynyna jüktelgen. Mysaly, būryn är kafedrada oqu jüktemelerın böletın jeke laborant bolǧan. Ol jūmysty soŋǧy 6 jyl şamasynda kafedradan bır oqytuşy jasaidy. Saǧat bölu degen qarjy mäselesı. Jūmysy öte kölemdı. Tärbie jūmystary degen öz aldyna ülken jūmys. Är oqytuşyǧa 1-2 topqa kuratorlyq jetekşılık jasau mındettelgen. Kez-kelgen uaqytta top studentterıne qatysty mälımetter talap etılgen san türlı ülgıdegı kestelerdı toltyruǧa, josparly tärbie jūmystary men ıs-şaralar ötkızuge, studentterdıŋ sabaǧyn qadaǧalap, ata-analarmen bailanys jasap, ai saiyn tärbie jūmysynyŋ esepterın berıp otyrasyz. Osyndai qarbalasta käsıbi maman ūstaz retınde şyŋdalu, oqu-ädıstemelık qordy jetıldıru, sapaly bılım beru ekınşı kezekke ysyralady. Oǧan mümkındık te, uaqyt ta tym az qalady. Mysaly, sız sabaqta otyrsaŋyz vatsapqa top studentterı turaly mynadai mälımet kerek degen habarlama kelıp tüsedı jäne tura qazır deidı. Sabaqty ysyryp qoiyp sony jasaisyz. Uaqytynda jasap bermeseŋız jamanatty bolasyz. Jalpy, tärbie jūmystardy pedogogikalyq bılımı bar arnaiy moderatorlar tobynan jasaqtalǧan jeke bölımge tolyqtai tabystalyp, käsıbi bılım beretın oqytuşylar tek qana mamandyq boiynşa sapaly bılım beruge, sapaly oqulyq jazyp, aldyŋǧy qatyrly ozyq ūstaz boluǧa eŋbek jasauy kerek. Osy oraida eŋbekaqyny köteru, ūstazdardy qarjylyq täueldılıkten azat etu mäselesı de özektı ekenın aita ketu kerek.
Qazırgı studentterdıŋ bılım aluǧa qūştarlyǧy tym tömen, oǧan bılım sapasynyŋ tömendıgı de, olardyŋ qarjylyq qiyndyqtarǧa bailanysty (95% aqyly oqidy) oqumen bırge jūmys jasaityndary da sebep boluy kerek. Osyndai tartysty jaǧdaida jūmys jasap jüikeden jūtap jürgen oqytuşylardyŋ jazǧy eŋbek demalysyna qol salu dūrys emes dep sanaimyz.
BIZ JAZDYŊ EKI AIYNDA BARLYQ ÄRIPTESTERIMIZBEN BIRGE DEMALYP, JAŊA OQU JYLYN TYŊ KÜŞPEN SERPINDI TÜRDE BASTAǦANDY JÖN SANAIMYZ.
Sondyqtan, jazǧy qabyldau komissiiasynyŋ jūmysyna laboranttardy jūmyldyrudy sūraimyz. Sebebı, olardyŋ eŋbek demalysy bır ai. Är kafedrada kemınde ekı laborant bar. Jazda solardyŋ bıreuı mındettı türde kafedrada jūmysta bolady. Onyŋ üstıne 1 kurstyŋ eŋbek täjıribesınen ötıp jatqan studentterı osy qabyldau komissiiasynyŋ jūmysyna tartylady. Solardy üilestırıp ekı laborant kezektesıp atqarsa da oryndalatyn jūmys negızı. Ekınşıden, qabyldau komissiiasynyŋ jūmysyn attandap, qiyndatpai jeŋıldetudı sūraimyz. Basşylyq osy jūmysqa oqytuşylardy tartu sebebın olardyŋ mamandyq boiynşa tülekterge jetkılıktı aqparat bere aluymen tüsındıredı. Alaida, qazırgı sifrlandyrudyŋ damyp, aqparattyq keŋıstıktıŋ keŋeigen uaqytynda universitettıŋ barlyq mamandyqtary boiynşa ärtürlı jazba, video materialdar äzırlep bır ortaq baza qūryp, tülekterdıŋ ary-berı sandalmai sol jerden tolyq aqparat aluyna, osylaişa qabyldau komissiiasynyŋ jūmysyn jeŋıldetuge, tıptı tiımdılıgın arttyruǧa bolady. Mysaly, osy bazada Respublika boiynşa barlyq oqu oryndarynyŋ oqu korpustary men jataqhanalary, zerthanalyq bazalary, oqytu üderısı, oqytuşylar qūramy jäne olardyŋ jetıstıkterı, jalpy deŋgeiı, mümkındıgı şynaiy körsetılgen aqparattar sait türındegı bır ortaq bazada bolsa är tülek aldyn ala öz qalauyna säikes keletın oqu ornyn taŋdauǧa mümkındık alar edı. Al qazırgı jüiede qūjattar bır jaqsy korpustyŋ eŋ jaqsy kabinetınde qabyldanady. Keiın student bolǧanda mülde tozyǧy jetken basqa korpusta, sapasyz bılım beretın oqu ornynda oquǧa mäjbür bolyp qalady. Sodan tülekterdıŋ köŋıltolmauşylyǧy, nemqūrailylyǧy baiqala bastaidy. Qaita taŋdau qiyn.
Mıne, osylai ekı taraptyŋ da jūmysyn jeŋıldetudı, oqu üderısın ūiymdastyru tiımdılıgın arttyrudy ūsynamyz.
Qūrmettı, ministr myrza, özınıŋ zaŋdy qūqyqtary qorǧalǧan erkın türde qaryştap damuǧa mümkındıgı bar ūstazdar ǧana el ırgesıne ege bolar bılımdı mamandardy oqytyp şyǧaruǧa qauqarly bolmaq. Bılım salasynda mäsele tym köp. Äzırge bızdı mäjbürlı eŋbek demalysyna jıberetın mamyr aiynyŋ bırıne deiın osy mäselenı şeşıp beruıŋızdı sūraimyz. Būl şeşıletın mäsele ärı qos tarapqa da tiımdı ūsynys.
Atalǧan kemşılıkter barlyq oqu ornynda bırdei bolmauy da mümkın. Bıraq bızde bar. Şynaiy zertteu jürgızıp, mūǧalım märtebesın qorǧauyŋyzdy sūraimyz. Özektı mäsele.
Taiau künderı osy mäselege qatysty sızdıŋ resmi mälımdemeŋızdı estimız dep senemız. Mäsele men bırge şeşım de aityldy. Sızden jaqsy habar kütemız!
Qaraǧandy qalasynyŋ JOO oqytuşylary,
«Adyrna» ūlttyq portaly
