AQSh-tyń Qytaıdan kek alý jolyndaǵy alǵashqy jospary belgili boldy: Pekın úshin úlken "apat" bolýy múmkin

10677
Adyrna.kz Telegram

Álemdi jaılaǵan qaterli indetke Qytaıdy kinálaǵan resmı Vashıngton kinálap qana qoımaı, endi jedel is-sharaǵa kirispek. Bul týraly "Adyrna"  "Rıa Novostıge" silteme jasaıdy. "Eki túıe súıkense ortasynda shybyn óledi" negizinde qarar bolsaq eki jaqtyń ekonomıkalyq soǵysy qanshalyqty qaýipti?

«Koronavırýstyq indet Qytaıdyń kinási» taqyryby Amerıkanyń saıası dıskýrsynda jıi aıtyla bastaǵannan keıin, biz bul AQSh-tyń QHR-ǵa qarsy sankııalarymen aıaqtalady dep boljaǵanbyz. Bul AQSh senatorlary men Respýblıkalyq partııanyń kongresmenderi daıyndaǵan senarııi dep aıttyq ta. Prezıdentke COVID-19 indeti úshin Qytaıǵa qarsy sankııalar salýǵa múmkindik beretin zań jobasyn jáne amerıkandyq parlamenttiń eki palatasynda da maquldanýǵa barlyq múmkindik tolyǵymen bar.
"The Hill" arnaıy basylymy AQSh-tyń Qytaıdy «jazalaýǵa» jiberetin naqty ıezýıt tujyrymdamasyn bylaı dep túsindiredi:
«Respýblıkalyq senatorlar seısenbide prezıdent Trampqa koronavırýstyń paıda bolýyn tergeýde yntymaqtastyqtan bas tartýǵa, Qytaıdy sankııalaýǵa ruqsat beretin zań jobasyn usyndy. Senator Lındsı Gremem engizgen "COVID-19 úshin jaýapkershilik týraly zań", Trampqa  Qytaıǵa qarsy sankııalar qoldanýǵa ruqsat beredi. Amerıka Qurama Shtattarynyń, Amerıka Qurama Shtattarynyń odaqtastarymen nemese BUU qamqorlyǵymen jumys isteıtin uıymdarmen júrgiziletin tergeýmen birlesip jumys istemegen jaǵdaıda ǵana.

Qytaı úmitsiz jaǵdaıda qalyp otyr. Sankııa zańynyń avtorlarynyń josparyna sáıkes, resmı Pekın AQSh-tyń Qytaı bıliginiń áreketterin tergeýge quqyǵy bar ekenin moıyndaý arqyly amerıkandyq tergeýshilermen (jáne Amerıkanyń spýtnıktik elderiniń Estonııaǵa deıingi elderiniń tergeýshilerimen) belsendi túrde yntymaqtasýy tıis. Bundaı jaǵdaıda Qytaıda eki jol bar. Ulttyq qorlaný men ulttyq qadir-qasıettiń saqtalýy. Qytaı  amerıkandyq tergeýshiler aldynda ózin kemsitýden bas tartady, sóıtip Pekın "shyndyqty jasyrdy" degen jeleýmen sankııaǵa ushyraıdy.

Aıtpaqshy, sankııa avtorlaryna aqıqattyń ashylýy múlde qyzyǵýshylyq týdyrmaıdy, óıtkeni olar Reseıge qarsy sankııalar engizý áreketteri kezinde de olardy shyndyq qyzyqtyrmady. Máselen, kórnekti respýblıkashyl senator Lındseı Grem birneshe antı-reseılik zań jobalarynyń avtory jáne Qytaıǵa qarsy sankııalardyń negizgi jaqtaýshysy bolyp tabylady jáne eki birdeı jaǵdaıda da birdeı shara qoldanady dep eseptesek, Pekınniń sankııalardan qashýǵa múmkindigi joq.
Qytaı dıplomatııasynyń senýi múmkin jalǵyz nárse (tikeleı jáne janama sebeptermen) Tramp ákimshiliginiń neǵurlym qatań sankııalar salǵan saıyn Reseıdegi jaǵdaı AQSh-ta taǵy qaıtalanady. Vashıngton barlyq sharalardy qoldanǵan kúnde amerıkandyq ekonomıkanyń ózine aıtarlyqtaı zııan keltiredi.
Respýblıkalyq senatorlar muny jasyrmaǵanymen: olardyń zań jobasynyń basty maqsaty - Qytaı kommýnıstik partııasynyń tulǵasyndaǵy Qytaıdyń saıası jáne ákimshilik júıesin álsiretý. Zań jobasynyń avtorlarynyń biriniń resmı málimdemesi buǵan eshqandaı kúmán keltirmeıdi: «Qytaı kommýnıstik partııasynyń koronavırýstyń órshý jaǵdaıynda da óz saıasatyn jalǵastyrýynyń  jolyn kesý, nazardan tys qalýy múmkin emes. Bul zań prezıdentke bolashaqta osyndaı qaıtalanýdy boldyrmaý úshin Qytaı úkimetine qarsy tıisti sharalar qabyldaýǵa múmkindik beredi».

Bul sankııalyq tizimge «keıbir qytaı sheneýnikterindegi aktıvterdi toqtatý», «keıbir qytaı sheneýnikteri úshin saparǵa jáne vızaǵa tyıym salý», «Qytaı azamattaryna stýdenttik vıza berýge tyıym salý», «AQSh-taǵy kez-kelgen qarjy ınstıtýttaryna nesıe berýge nemese jyljytýǵa tyıym salý» sııaqty sharalar kiredi. Qytaılyq kompanııalardyń nemese Qytaı Halyq Respýblıkasynyń baqylaýyndaǵy kompanııalardyń baǵaly qaǵazdaryn ornalastyrý, amerıkandyq dıplomattarǵa HVQ men Dúnıejúzilik bank qarajatyn qytaı qurylymdaryna bólýge jáne amerıkandyqtardyń tizimine tyıym salýǵa qarsy daýys berýge baǵyttaý qytaılyq birlesken menshik ıeleri bar qytaılyq kompanııalardyń nemese kompanııalardyń bırjalaryna tıym salý da kún tártibinde.
AQSh prezıdenti usynǵan eń agressıvti sankııalar - bul Reseıge qarsy «ishki sankııalardyń» kóshirmeleri nemese keıbir reseılik kompanııalarǵa qarsy engizilgen sankııalardyń analogtary. Qytaıdyń belgili bir sheneýnikteri men kásipkerlerine jasalǵan jeke sankııalar resmı Beıjińge aıtarlyqtaı áser etýi múmkin emes, biraq amerıkandyq bankterdiń qytaılyq kompanııalarǵa nesıe berýge tyıym salýy jáne qytaı kompanııalarynyń (tipti qytaılyq kompanııalardyń qatysýymen) AQSh qor naryǵyna kirýine naqty tyıym salý Qytaı úshin qaýipti. Jahandyq ınvestıııalyq qoǵamdastyqtyń edáýir bóligin basqaratyn jetekshi qytaılyq kompanııalarǵa aıtarlyqtaı materıaldyq zııan keltirýge arnalǵan ekonomıkalyq aýyr zardap bodlmaqshy bul sankııa qazirdiń ózinde qytaılyq kásipkerlerdi ǵana emes, resmı Beıjińdi de shoshytyp otyr.
Zań jobasynda respýblıkalyqtar arasynda Qytaıdan kek alýdyń mundaı tanymal ádisi týraly aıtylmaıdy, óıtkeni onyń QHR-daǵy óziniń valıýtalyq rezervterindegi AQSh oblıgaııalaryna defolt jasaldy, biraq bul zań jobasynyń avtorlaryn tejeý ​​belgisi emes, tehnıkalyq qıyndyq bolyp tabylady. AQSh konstıtýııasy mundaı tıptegi mindettemelerdi oryndaýǵa tyıym salady, jáne shekteýdi jeńý úshin kóp ýaqyt pen arnaıy zań shyǵarý qajet. Talqylanyp jatqan zań jobasynan alynǵan sankııalar Vashıngton men Pekınniń arasyndaǵy naqty qaqtyǵysty bastaý úshin jetkilikti.

Qytaı tarapynyń jaqynda Pekınge qarsy zań jobalaryna, sonyń ishinde AQSh sottarynyń QHR úkimetine qarsy indetke baılanysty ótemaqyny óndirip alý týraly sot isin qaraýǵa múmkindik beretin zań jobasynyń avtorlaryna narazylyǵy sebep bolǵandyqtan, zań jobasynyń avtorlaryn da kútpegen jaǵymsyz jaǵdaı kútip tur. Memlekettik úkimettiń syrtqy ister boıynsha sarapshylardyń biriniń "Global Times" basylymyna suhbat bergen kezde «biz jaı ǵana sımvoldyq jaýap qaıtarý ereýilin ótkize almaımyz, biraq biz olardyń jandy jerin aýyrtyp jiberetin qarsy sharalar qoldanýymyz kerek» dep atap kórsetti.
"Global Times" gazetinde paıda bolǵan usynystarǵa súıensek, jaýaptyń máni Kongresstegi jáne Senattaǵy antıqytaı ókilderi qytaılyq ınvestıııalardy joǵaltý negizinde jáne jumys oryndaryn qytaı aqshasymen joǵaltý arqyly jazalaý bolyp tabylady. Bul óte tıimdi tásil bolýy múmkin, ásirese epıdemııadan týyndaǵan ekonomıkalyq daǵdarys jaǵdaıynda, biraq bul ýaqytsha shara degenge sený qıyn. Erte me, kesh pe, AQSh prezıdentiniń ózi sankııalardy engizip, qoldana bastaıdy, sodan keıin siz búkil prezıdent ákimshiligi men  barlyq saılaýshylarǵa Qytaıǵa  «zııan tıgizýdiń» tıimdi jolyn tabýǵa týra keledi. Demek, jalpy sankııalar soǵysynyń bastalýy ýaqyttyń máselesi jáne taraptardyń qanshalyqty oǵan tez daıyndalýyna baılanysty. Amerıkandyq saıasatkerler ekonomıkalyq daǵdarys jaǵdaıynda Qytaımen óndiristik jáne qarjylyq baılanystardyń tolyq nemese jartylaı buzylýynan týyndaǵan qosymsha problemalardy eshkim baıqamaıdy dep sanaıtyn shyǵar, biraq bul qate pikir. Vashıngton ózin ǵalamnyń ortalyǵy dep sanaǵanymen qoımaı prezıdentiniń jarlyqtaryn ózindik sıqyrly taıaqsha retinde qabyldaýǵa daǵdylanǵan, biraq sankııalar saıasatynda aıtarlyqtaı shekteýler bar: AQSh prezıdenti Qytaı, Reseı nemese Marsqa qarsy sankııalar sala alady. Alaıda,  AQSh óndirýdi áldeqashan umytyp ketken negizgi dári-dármekterdi Qytaı jaýap retinde jibermeı qoısa bul Vashıngtonnyń saıası elıtasy úshin úlken qıyndyq týǵyzbaq.

Ońǵar Qabden,

"Adyrna" ulttyq portaly

Pikirler