Keşe Palestina İzrail elımen jasasqan barlyq kelısım şarttan şyǧyp kettı. Äskeri, ekonomikalyq kelısımder qoqysqa tastaldy. Oǧan İzraildıŋ aldaǧy uaqytta İordan özenınıŋ boiyndaǧy aimaqtardy anneksiialaityny sebepker boldy. Būl Taiau Şyǧysta taǧy bır qyrǧyn bastalyp ketuı mümkın degendı bıldıredı.
Palestinada ekı fraksiia bar. FATH pen HAMAS. Ol naǧyz bır-bırıne qarsylas fraksiialar. 2005 jyly ekeuınıŋ arasynda naǧyz soǧys bastalyp, 2007 jyly HAMAS aqyry jeŋıp şyqty. Ekeuı beibıt kelısımge keldı. Somen qazır Palestinada bilıkte HAMAS pen FATH otyr, Palestina prezidentı Mahmud Abbas FATH partiiasynan, al Parlament spikerı Abdel Aziz HAMAS-tan. Ekeuı de İzrail basyp aluǧa niettı İordan özenınıŋ batysyn küzetedı. Jartysyn HAMAS, jartysyn FATH qadaǧalaidy.
Bır qyzyǧy FATH-ty Europa elderı men AQŞ zaŋdy dep moiyndasa, HAMAS terrorlyq ūiym dep tanylǧan. Būl da zertteitın, qyzyq taqyryptardyŋ bırı. Palestinada äskeri tūrǧydan bärıbır HAMAS myqty, sondyqtan qazırgı jaǧdaida Mahmud Abbastyŋ avtoritetı prezident bolsa da joǧary dep aita almaimyn. Mysaly HAMAS Siriia soǧysyna qatysty. Başar Asad äskerıne qarsy soǧysty, aqyry İran-Siriia äskerilerınıŋ bırıkken küşterınen jeŋılıs tauyp, "İGİL Palestinaǧa basyp kıre ma" degen qauıptı sezıp, kerı qaitty.
İzrail öte oŋtaily sättı paidalanyp otyr dep oilaimyn. Bırınşıden Tel-Aviv däl qazırgıdei AQŞ-tyŋ qoldauyna būryn ie bolmaǧan edı. Ekınşıden İran HAMAS-ty qoldauǧa niettı emes. Siriiadaǧy opasyzdyǧyn ūmytqan joq. Üşınşıden Netaniahu ülken saiasi janjaldardan keiın, bilıgın küşeitu üşın endı el halqynyŋ nazaryn basqa jaqqa audaru kerek. İordannyŋ batysyn alsa, evreiler bır serpılıp qalary anyq. Öitkenı ol aimaq egın egu men mal şaruaşylyǧyna qolaily sanaldy. Sondai-aq İzraildıŋ qas jauy Livannyŋ özınde ışkı tolqular bolyp jatyr. İzrail sözsız HAMAS-ty bır aptada talqandap tastaidy. Bıraq geosaiasi jaǧyn da oilaǧan dūrys.
Livan bilıgı qūlaǧaly tūr. Işkı tolqular örşude. Bilıgın saqtau üşın elita halqyn osy qyrǧynǧa baǧyttap jıberuı mümkın. Sodai-aq İrannyŋ da ekonomikasy tym naşarlap kettı. Virus sanksiia üstıne taǧy mäsele bolyp tūr. Abyroiy şaiqalǧan Aiatolla da osy oiynǧa kırısuı mümkın. Prezident Abbastyŋ Reseige jaqyndyǧy bar. Siriiada oqyǧan, Reseide bılım alǧan, Putinmen ämpei-jämpeiı bır. Būl da bır qyzyq. Sözsız İzrail İordannyŋ batysyn alady, bıraq sodan keiın ne bolady? Mıne mäsele qaida. İzrail alaryn alyp, bärı tek būrtiiumen bıtuı de mümkın ärine. Qazır barlyq küşterge ışkı ekonomika naşarlap, halyq narazylyǧy küşeigende, syrttan jau ızdeu auadai qajet.
PySy: BŪŪ būl mäselede tük şeşpeidı. Kümänıŋız bolmasyn.
Ashat Qasenǧali
