Auyl şaruaşylyǧy ministrı Saparhan Kesıkbaiūly Omarovtyŋ nazaryna!
«Kök şyqqanǧa bır quanyp, şöp şyqqanǧa bır quanyp» dep öleŋdetsek te, kök şyqqanǧa da, şöp şyqqanǧa da quana almai otyrmyz. Sebebı bır ǧana eldı mekende emes, Qazaqstannyŋ tükpır-tükpırındegı şöp baǧasy şaryqtap tūr. Qūddy bır «auyldy häm auylşaruaşylyǧyn qūldyratu» baǧdarlamasy qarqyndy türde jüzege asyp jatqandai, bırınşı oryndaǧy bır buma şöptıŋ baǧasy Aqtauda 1500, Jambyl oblysynda 1000, Maŋǧystauda 800, Qyzylordada 700 teŋgenıŋ ainalysynda eken. Al ekınşı, üşınşı oryndaǧy şöp baǧalary būdan ekı ese bolmasa, kemi tüseiın demeidı. Būl baǧany estıp, ışterıne u tüsıp ketkendei küi keşken şarualardyŋ basym köpşılıgı jappai maldaryn satuǧa köşken. Alaida karantinge bailanysty üi-üide satylyp jatqan mal qūny da mäz emes. Amal ne, alda küz kele jatyr. Al küzde bala-şaǧanyŋ joǧyn tügendep, oquǧa jıberu kerek.. Mäselen, äbden baptalǧan, tūqymy myqty, semız tanalardyŋ Jambyl oblysyndaǧy ortaşa baǧasy 140-160 myŋ teŋge aralyǧynda satylatyn körınedı. «Būl baǧa mal bazarlary aşylǧanda 100 myŋ teŋgege deiın tömendeuı mümkın» deidı alyp-satarlar. Qysqasy, taŋdary mal men atyp, tünderı tört tülıkpen batatyn auyl tūrǧyndary qymbatşylyqty qaltasy kötermegendıkten, ne maldaryn mardymdy baǧaǧa ötkıze almaǧandyqtan tört-tülıktıŋ jemıne qalyŋ qatyrma qaǧaz aralastyryp beruge mäjbür. Osylaişa, qoldaryŋdaǧy az ǧana jem-şöbı tausylǧanda, auyl tūrǧyndary jūt kele me dep qorqatyn körınedı. Sonymen, aǧymdaǧy jaǧdaidy baǧamdai kele, «mal azyǧy nege aspandap kettı?» degen sūraqqa bız de jauap ızdep kördık.
Söitsek, saualnama jürgızılgen respondentterdıŋ 40 %-y «Auyldyŋ bai-baǧlandary, şarua qojalyqtarynyŋ iaǧni şöp ösıruşılerdıŋ jerlerın tartyp alyp, daiyn şöptı qymbatqa satyp jatyr» dep jauap berdı.
Al 30 %-y «Benzin baǧasy köterılgennen» dep topşylap otyr. 10 %-y «Jauyn-şaşynnyŋ az tüsuıne bailanysty oblystyŋ kei öŋırlerınde şöptıŋ şyǧymy tömen» dese, 15 %-y «Şabyndyq jerlerdıŋ azdyǧynan»-, deidı. Tek 5%-y ǧana «Bärıne kınälı karantin» desedı. Qysqasy, şöp baǧasy jyldaǧydan 3 esege bıraq köterılgen. Al endı 5 būqasy, 3 tanasy, 2 siyry, jiyny 10 maly ǧana bar üidıŋ jaǧdaiyna üŋılıp körelık. Bır qojalyqtyŋ baǧymyndaǧy maldy qystan aman alyp şyǧuǧa kem degende 1000 tük şöp kerek. Al ony Aqtaudyŋ baǧasymen aspandatpai-aq, Jambyldyŋ 1000 teŋgelık şöbımen eseptep körsek, tūp-tura 1 million şyǧa keledı. Endı özıŋız oilanyp körıŋızşı, «jaqsy» degen tananyŋ özı 140 myŋnan satylsa, üidegı 10 maldy bıraq eseptep, älgı şöpke dep jinaǧan 1 millionymyzdy äupırımdep jürıp, şyǧaryp alady ekenbız. Alaida būl bır qysqa ǧana arnalǧan esep. Sonda mal baǧasy qalai tartsaŋda, öz-özıŋ aqtamaiyn dep tūr. Būǧan joǧarydaǧylar «şoşqa tūrǧanda jylqy etınıŋ özı tükke tūrǧysyz bolyp qaldy, siyr degen ne täiırı» dep nemqūrailylyqpen qolyn bır sıltemegen şyǧar dep ümıttenemız. Ne dese de ejelden kele jatqan ata-käsıbımızden joǧarydaǧylar tarapynan baqylaudyŋ azdyǧynan aiyrylyp qalsaq, qazaqtyǧymyzdan aiyrylǧanymyzben teŋ bolary sözsız. Sondyqtan laiym şöp kö-ö-ö-öp bolǧai!
(Suret aşyq internet közınen alyndy)
Aqgül AIDARBEKOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly
