Bügın belgılı rejisser Ermek Kärımjanūly Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧyna öz ökpesın aitqan edı. Tūrsynov būl ortalyqtyŋ basşysy qyzmetın atqarǧan Gülnär Särsenovanyŋ qatysy bar delıngen bıraz filmnıŋ tarihyn aityp, memleket basşysy Toqaevtan araşa sūraǧan. Sport jäne mädeniet ministrı Aqtoty Raiymqūlovany da tılge tiek etken. Jazba tömendegı sıltemede.
Memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūly Toqaev 25 mausym künı ūlt basylymy «Ana tılı» gazetıne bergen sūhbatynda «Bızge tarihi oqiǧalardy därıpteitın, qazırgı qoǧamdy da beineleitın sapaly dünieler kerek. Qyrǧyz kinogerlerı «Qūrmanjan datqa» degen mändı, maǧynaly, köz quantyp, köŋıl tolatyn film tüsırdı. Soǧan bar-joǧy 1,5 million dollar jūmsaǧan. Al bızdıŋ kinematografister būdan äldeqaida köp sūraidy. Al tüsırgen dünielerınıŋ sapasy ärdaiym köŋılden şyǧa bermeidı. Ökınışke qarai, bügınde bızdıŋ kinogerler de auyzbırşılık tanyta almai otyr. Būl – şyǧarmaşylyqty tūralatatyn jaǧdai» dep elımızdegı kinogerler arasyndaǧy auyzbırşılıktıŋ joqtyǧyna alaŋdauşylyǧyn bıldırgen edı. Joǧaryda aitylǧan qomaqty qarjyǧa el auzynda jüretın bır film tüsıre almaǧanyŋyzǧa ne aitasyz?
2018 jyly «Şäken jūldyzdary» kinofestivalıne 93 mln teŋge alypsyz. Al byltyrǧy jyly «Euraziia» kinofestivalın ötkızuge dep bölıngen qarajattan özıŋızge 5 221 892,80 teŋge qalamaqy alyp, beinerejisserlık qyzmetın ūsynǧan A.Kamenskii men A. Hazbulatovqa 10 mln teŋge töletıpsız. Al sol kinofestival şeŋberınde şeberlık sabaǧyn ötkızgen ūltymyzdyŋ «Jıbegı» atanǧan Meruert Ötekeşovaǧa 22 500 teŋge berılgenın qalai tüsındıresız?
Būdan qaldy bıraz uaqyt «Qazaqfilm» kinostudiiasynda körkemdık jetekşı bolyp ai saiyn 500 myŋ teŋge ailyq alyp keldıŋız. Sol kezde ūlttyq kinony damytu, elımızdegı kino öndırısın ılgerıletu üşın ne ıstedıŋız?
Öz jazbaŋyzda memleketten qarjylandyrylu üşın filmderdı öndırıske jıberu turaly aqyrǧy şeşımge ministrdıŋ qol qoiatynyn aitasyz. Būl jerde de «Amerikany aşqandai» aiǧaiǧa attan qosudyŋ syryn ūǧa almadyq. Vedomstvoaralyq komissiia qabyldap, bekıtken filmderge ministr qol qoimaǧanda, kım qol qoiady?
Endı Sız basqaryp otyrǧan Qazaqstan Kinematografister Odaǧynyŋ jūmysyna kelsek. Osydan 4 jyl būryn Odaqtyŋ kezektı sezdı ötıp, basşylyqqa ūzaq jyldar «Qazaqfilmnıŋ» direktory bolǧan täjıribelı maman Slambek Täuekel men prodiuser, rejisser Ahat İbraev kelgende salanyŋ kösegesı kögeretınıne senım bıldırdık. Kinotanuşy, kinogerler, kinosynşylar «jūmys alǧa basatyn boldy» dep quanǧan tūs ta osy edı.
Al basşylyqqa sız kelgelı Odaqtyŋ basynan dau arylmai qoidy. Talaidy äurege salǧan Kino Üiınıŋ taǧdyry älı künge bırjaqty rettelgen joq. Kino öndırısınıŋ jūmysy, bolaşaǧy talqylanuy tiıs Odaq bügınde byq-syq äŋgımenıŋ ordasyna ainalyp bara jatqany ökınıştı. Sız jetekşılık etken ainalasy 2 jyldyŋ ışınde elımızdıŋ belgılı rejisserlary Aqan Sataev pen Ahat İbraev Odaqtan şyǧyp, özıŋızben jūmys ısteu mümkın emestıgın jalpaq jūrtqa jariia etkenın qalai tüsındıresız? Biylǧy jyldyŋ aqpanynda elımızdegı kommersiialyq film tüsırıp jürgen jas rejisserlarmen kezdesude ızıŋızden ergen ınılerıŋız Nūrlan Qoianbaev, Nūrtas Adambailardyŋ da «bız siiaqty kassa jinaǧan qandai filmıŋız bar?» degen sūraǧyna jauap tappai mıŋgırlep qalǧanyŋyz el esınde. Būl rette özgenıŋ mının ızdegenşe, öz qūzyryŋyzdaǧy mäselelerdı oŋtaily şeşuge jūmys ıstegenıŋız äldeqaida dūrys bolar ma edı.
Jazbaŋyzdyŋ basynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūly Toqaevtyŋ sözınen üzındı keltırıpsız. Kinematografister ortasynda «dau küşeiıp», onyŋ «ışkı aitys-tartysqa äbden bökkenın» aitqan jerımen tolyq kelısemın deisız. Bıraq, sol önbes daudyŋ, maǧynasyz aitys-tartystyŋ bel ortasynda özıŋız jürgenıŋızdı bılesız be? Önerge, mädenietke şyn janaşyr jan bolsaŋyz 5 bet jazbaŋyzda kinoöndırıstı damytu, örkendetu jaily emes, ana jobaǧa, myna jobaǧa bölıngen qarajattyŋ esep-qisabyn tügendep, äldekımde öşı ketken adamdai örşelene qarjylyq mäseleden asa almaǧanyŋyz Sızdıŋ «şömışten qaǧylǧan jannyŋ» keipın körsetuge degen talpynysyŋyz emes pe?
Aita keterlıgı, būl Sızdıŋ büitıp «büirekten siraq şyǧaruǧa» talpynyp, şyryq būzuǧa jasaǧan alǧaşqy äreketıŋız emes. Soŋǧysy da bola qoimaityn siiaqty... Ökınıştı.
Şırkın, kino önerıne şyn jany aşityn azamattarymyz qaida eken?...", - dedı Aidarhan Ädılbaev
Tūrsynov Toqaevqa kinodaǧy korrupsiiany jaiyp saldy
Būl jazbaǧa Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧynynyŋ prodiuserı Aidarhan Adilbaev jauap berıp, Ermek Tūrsynovty sūraqtyŋ astyna alypty. Aituynşa, kino tüsırude memlekettıŋ qoldauyn sezıngen Tūrsynovtan artyq adam joq. "Şırkın, kino önerıne şyn jany aşityn azamattarymyz qaida eken?" dep sözın aiaqtaǧan. Jazbanyŋ tolyq nūsqasy tömende. "Qūrmettı Ermek Kärımjanūly! Sızdıŋ äleumettık jelıde jariialaǧan «PREZİDENTPEN KELISETIN MÄSELEM QAISY?» atty jazbaŋyzǧa qatysty öz közqarasymyzdy bıldırgendı jön dep sanadyq. Memlekettık saiasatty jürgızıp otyrǧan organ – Ministrlıktıŋ, Ūlttyq kinony qoldau ortalyǧynyŋ jūmysyna bailanysty aitqan kei pıkırlerıŋızben kelıspeitınımızdı, tıptı keibıreuın joqqa şyǧaratynymyzdy aitqymyz keledı. Būl rette, taǧy bır basyn aşyp alatyn mäsele, Sız özıŋızdı elımızdegı kino öndırısınıŋ janaşyry etıp körsetkıŋız keledı, bıraq äŋgımeŋız qarjylyq esep-qisaptan aryǧy barmaǧanyn, onyŋ özınde kino salasyndaǧy qyruar qarajat turaly aitqanda, özıŋızge qatysty derekterdı bügıp qalǧanyŋyz köŋılge küdık ūialatady. Būǧan deiın Sızdı memleket tarapynan 2 mlrd teŋgeden astam qoldau körgen bılıktı rejisser, saliqaly ssenarist dep tanyp kelgenımız qate bolyp şyqqany ökınıştı, ärine. İa, Sız kötergen mäsele «Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧy» jaiynda qazır uakılettı organdar tekseru jūmystaryn jürgızıp jatyr. Özıŋız aityp otyrǧan «Nartai» körkem filmı tüsırıldı, ministrlık tarapynan būl tuyndynyŋ sapasy men mazmūnyna äzırge eşqandai narazylyq, syn-eskertpe aitylmady. Taǧy bır aita keterlıgı, sız şüilıgıp otyrǧan būl filmdı qarjylandyru turaly şeşım 2019 jyldyŋ 5 mausymynda şyǧaryldy. Al ol kezde «Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧyna» A. Hazbulatov jetekşılık etken edı. Sarapşylar Keŋesıne Qazaqstannyŋ Eŋbek Erı, kino jäne teatr akterı, Qazaq KSR halyq artisı, KSRO halyq artisı Asanälı Äşımov töraǧalyq ettı. Iаǧni, G.Sarsenova ol kezde «Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧynda» jūmys ıstegen joq. Sız pitching nätijelerın joiudy, ötınımderdı qaita qaraudy talap etken ekensız. Filmderdı ırıkteitın sarapşylar keŋesıne de senımsızdık tanytyp, olar qabyldaǧan şeşım qaita qaralsyn degen ūran tastapsyz, jazbaŋyzda. Al sol keŋes qūramynda ÖZIŊIZ de müşe boldyŋyz ǧoi, aty-jönıŋız keŋes qūramynan älı künge deiın alynyp tastalmaǧanyn aitqymyz keledı. Jalpy qazır sarapşylar keŋesınıŋ qūramynda salanyŋ bılgır mamandary, kino öndırısınıŋ basynan aiaǧyna deiın qamtamasyz etetın käsıbi mamandar otyrǧanyn nyq senımmen aita alamyz. Däl osy «Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧy» janyndaǧy Sarapşylar keŋesınde (05.06.2019 j.) müşe bolǧanyŋyzda şalǧai auyldaǧy 3 şaldyŋ qarym-qatynasy turaly baiandaityn «Vybor» (Jili-byli) atty öz filmıŋızge 600 mln teŋge sūrap, aqyr soŋynda 500 mln teŋge bölgızgenıŋızdı nege aitpaisyz? Būl somanyŋ 100 mln teŋgesı byltyr qolyŋyzǧa tidı. Jalpy 500 mln teŋgege öte kürdelı qoiylymdardy talap etetın tarihi filmder tüsırıletının aita ketu kerek. Qalyŋ oqyrmanǧa tüsınıktı bolu üşın sız 500 mln teŋgege tüsırgelı jatqan «Vybor» (Jili-byli) filmınıŋ sinopsisınen üzındıler keltıre ketudı jön sanadyq. Elımızde däl Sız siiaqty memleket tarapynan qoldauǧa ie bolǧan rejisser joq şyǧar, sırä. 2008 jyly «Kelın» filmıne 99 mln 991 myŋ teŋge, 2012 jyly tüsırılgen «Şal» filmıne 387 mln 100 myŋ teŋge, 2015 jyly jaryqqa şyqqan «Kenje» atty tuyndyŋyzǧa 505 mln teŋge, körermenge biyl ǧana jol tartqan «Şyraqşy» filmıne 680 mln teŋge bölınıptı. Soŋǧy tuyndyŋyz 2015 jyly maqūldanyp, 2017 jyly jaryqqa şyǧuy kerek edı. Körermenge 3 jyl keşıgıp baryp jol tartuyna ne sebep bolǧanyn qalai tüsındıresız? Özıŋız de esep-qisapqa jüirık ekenıŋızdı baiqattyŋyz. Ainalasy 12 jylda memleketten 2 mlrd 172 mln teŋge qarjy alyp, osynşama qoldau körgen basqa kımdı aita alasyz?
Memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūly Toqaev 25 mausym künı ūlt basylymy «Ana tılı» gazetıne bergen sūhbatynda «Bızge tarihi oqiǧalardy därıpteitın, qazırgı qoǧamdy da beineleitın sapaly dünieler kerek. Qyrǧyz kinogerlerı «Qūrmanjan datqa» degen mändı, maǧynaly, köz quantyp, köŋıl tolatyn film tüsırdı. Soǧan bar-joǧy 1,5 million dollar jūmsaǧan. Al bızdıŋ kinematografister būdan äldeqaida köp sūraidy. Al tüsırgen dünielerınıŋ sapasy ärdaiym köŋılden şyǧa bermeidı. Ökınışke qarai, bügınde bızdıŋ kinogerler de auyzbırşılık tanyta almai otyr. Būl – şyǧarmaşylyqty tūralatatyn jaǧdai» dep elımızdegı kinogerler arasyndaǧy auyzbırşılıktıŋ joqtyǧyna alaŋdauşylyǧyn bıldırgen edı. Joǧaryda aitylǧan qomaqty qarjyǧa el auzynda jüretın bır film tüsıre almaǧanyŋyzǧa ne aitasyz?
2018 jyly «Şäken jūldyzdary» kinofestivalıne 93 mln teŋge alypsyz. Al byltyrǧy jyly «Euraziia» kinofestivalın ötkızuge dep bölıngen qarajattan özıŋızge 5 221 892,80 teŋge qalamaqy alyp, beinerejisserlık qyzmetın ūsynǧan A.Kamenskii men A. Hazbulatovqa 10 mln teŋge töletıpsız. Al sol kinofestival şeŋberınde şeberlık sabaǧyn ötkızgen ūltymyzdyŋ «Jıbegı» atanǧan Meruert Ötekeşovaǧa 22 500 teŋge berılgenın qalai tüsındıresız?
Būdan qaldy bıraz uaqyt «Qazaqfilm» kinostudiiasynda körkemdık jetekşı bolyp ai saiyn 500 myŋ teŋge ailyq alyp keldıŋız. Sol kezde ūlttyq kinony damytu, elımızdegı kino öndırısın ılgerıletu üşın ne ıstedıŋız?
Öz jazbaŋyzda memleketten qarjylandyrylu üşın filmderdı öndırıske jıberu turaly aqyrǧy şeşımge ministrdıŋ qol qoiatynyn aitasyz. Būl jerde de «Amerikany aşqandai» aiǧaiǧa attan qosudyŋ syryn ūǧa almadyq. Vedomstvoaralyq komissiia qabyldap, bekıtken filmderge ministr qol qoimaǧanda, kım qol qoiady?
Endı Sız basqaryp otyrǧan Qazaqstan Kinematografister Odaǧynyŋ jūmysyna kelsek. Osydan 4 jyl būryn Odaqtyŋ kezektı sezdı ötıp, basşylyqqa ūzaq jyldar «Qazaqfilmnıŋ» direktory bolǧan täjıribelı maman Slambek Täuekel men prodiuser, rejisser Ahat İbraev kelgende salanyŋ kösegesı kögeretınıne senım bıldırdık. Kinotanuşy, kinogerler, kinosynşylar «jūmys alǧa basatyn boldy» dep quanǧan tūs ta osy edı.
Al basşylyqqa sız kelgelı Odaqtyŋ basynan dau arylmai qoidy. Talaidy äurege salǧan Kino Üiınıŋ taǧdyry älı künge bırjaqty rettelgen joq. Kino öndırısınıŋ jūmysy, bolaşaǧy talqylanuy tiıs Odaq bügınde byq-syq äŋgımenıŋ ordasyna ainalyp bara jatqany ökınıştı. Sız jetekşılık etken ainalasy 2 jyldyŋ ışınde elımızdıŋ belgılı rejisserlary Aqan Sataev pen Ahat İbraev Odaqtan şyǧyp, özıŋızben jūmys ısteu mümkın emestıgın jalpaq jūrtqa jariia etkenın qalai tüsındıresız? Biylǧy jyldyŋ aqpanynda elımızdegı kommersiialyq film tüsırıp jürgen jas rejisserlarmen kezdesude ızıŋızden ergen ınılerıŋız Nūrlan Qoianbaev, Nūrtas Adambailardyŋ da «bız siiaqty kassa jinaǧan qandai filmıŋız bar?» degen sūraǧyna jauap tappai mıŋgırlep qalǧanyŋyz el esınde. Būl rette özgenıŋ mının ızdegenşe, öz qūzyryŋyzdaǧy mäselelerdı oŋtaily şeşuge jūmys ıstegenıŋız äldeqaida dūrys bolar ma edı.
Jazbaŋyzdyŋ basynda Memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūly Toqaevtyŋ sözınen üzındı keltırıpsız. Kinematografister ortasynda «dau küşeiıp», onyŋ «ışkı aitys-tartysqa äbden bökkenın» aitqan jerımen tolyq kelısemın deisız. Bıraq, sol önbes daudyŋ, maǧynasyz aitys-tartystyŋ bel ortasynda özıŋız jürgenıŋızdı bılesız be? Önerge, mädenietke şyn janaşyr jan bolsaŋyz 5 bet jazbaŋyzda kinoöndırıstı damytu, örkendetu jaily emes, ana jobaǧa, myna jobaǧa bölıngen qarajattyŋ esep-qisabyn tügendep, äldekımde öşı ketken adamdai örşelene qarjylyq mäseleden asa almaǧanyŋyz Sızdıŋ «şömışten qaǧylǧan jannyŋ» keipın körsetuge degen talpynysyŋyz emes pe?
Aita keterlıgı, būl Sızdıŋ büitıp «büirekten siraq şyǧaruǧa» talpynyp, şyryq būzuǧa jasaǧan alǧaşqy äreketıŋız emes. Soŋǧysy da bola qoimaityn siiaqty... Ökınıştı.
Şırkın, kino önerıne şyn jany aşityn azamattarymyz qaida eken?...", - dedı Aidarhan Ädılbaev
"Adyrna" ūlttyq portaly
