Elımızdegı radiolar ūlttyq qūndylyqtardy därıptep jür me?

Radio - ülken sala.  Ol internet joq kezde aqparat taratudaǧy eŋ jyldam qūral bolatyn. Dese de, radio sol qyzmetın älı de mültıksız atqaruda. Äsırese, ǧalamtor jete qoimaǧan qoinaudaǧy qazaq auyldary men jolǧa şyqqan jolauşylar radio arqyly jaŋalyq estıp, aqparat alyp otyr. «Adyrna» ūlttyq portaly Ūlttyq  dombyra künıne orai   «Qazaq radiolary ūlttyq qūndylyqtardy därıptep jür me?» degen sūraqqa jauap ızdep kördı.   Qazaqtyŋ ünın qazaqqa jetkızıp jatqan «Qazaq radiosynyŋ» orny qaşan da  erekşe. Onyŋ «Altyn qory» halyq auyz ädebietı men dästürlı änderge bai. Sız «Atadan qalǧan asyl söz» baǧdarlamasyn tyŋdai otyra, halqymyzdyŋ danalyǧymen, halyq auyz ädebietı mūralaryn zerttegen Y.Altynsarin, M.Äuezov,S.Seifullin syndy tūlǧalardyŋ eŋbegımen eteŋe jaqyn tanysa alasyz.  «Qazaq radiosynyŋ»  "Än-dombyra", "Halyq ünı", "Säule ǧūmyr" baǧdarlamary köpşılıktıŋ köŋılınen şyqty.   «Şalqar» radiosy – ūlttyq qūndylyqtardy därıpteitın ruhani-mädeni baǧyttaǧy radio. Radionyŋ halyq muzykasyn jiı beretını quantady. Efirde "Aitys" jäne "Küi şaşu" baǧdarlamalary bar. «Zamana būlbūldary» aidarynan Jüsıpbek Elebekov, Jänıbek Kärmenov,al  «Bızge qymbat dauystar» aidarynan Jamal Omarova, Roza Baǧlanova syndy saŋlaqtardyŋ konsertterı berıledı.   «Astana» radiosy – jastar men elordanyŋ tynys-tırşılıgıne arnalǧan radio. Efirdegı jalpy uaqyty – 19 saǧat. Habarlardyŋ 60 paiyzy qazaq tılınde, 40 paiyzy orys tılınde şyǧarylady. Efirde än sapasyn talqylaityn «Äntūmar», halyq qalaulylary men qoǧam qairatkerlerı oi bölısetın «Arnaiy qonaq» baǧdarlamalary bar.   «Klassik» radiosy – klassikalyq muzyka mädenietıne negızdelgen radio. Qazırgı taŋda efirde  «Kertolǧau» baǧdarlamasy  körsetıledı. Habar aptasyna 2 ret şyǧady. Baǧdarlama  qazaqtyŋ ejelden kele jatqan aŋyz äŋgımelerı men salt-dästürlerın muzyka arqyly jetkızıp, olardyŋ män-maǧynasyn aşady.   Tek qazaq tılınde habar taratatyn radionyŋ bırı - «Jūldyz FM» radiosy. Jastar arasynda tanymaldylyqqa ie.  Erekşelıgı - är saǧat saiyn ekı märte küi oinalady. Būl radio  zamanaui formatta bolǧanyna qaramastan, dästürımız ben mädenietımızdı nasihattauda.   Ökınışke orai,  "NS radiosy", "ORDA FM”, “Love Radio”, “Energy FM”,  "Tengri FM” syndy radiolarda ūlttyq bolmysymyzdyŋ saqtaluyna qyzmet etetın baǧdarlamalar joqtyŋ qasy. "Nege?" degen sūraqqa  "Formatymyz basqa" degen jauap aldyq.   Osy oraida radionyŋ damuyna ülken üles qosyp jürgen jurnalisterden  pıkır aludy jön kördık.   Elektrondy BAQ  ūlttyq qūndylyǧymyzdy därıpteuge qanşalyqty atsalysyp jatyr?   Dulat ABİBULLAEV,   "Qazaq radiolary"  JŞS Bas redaktory, "Qazaq radiosy" radioarnasynyŋ direktory:  

• "Qazaqstan" teleradiokorporasiiasyna qarasty,  100 jyldyq tarihy bar «Qazaq» jäne 60 jyldyq tarihy bar «Şalqar» radioarnalary - eldegı ūlttyq dästürdı, qazaqi qūndylyqtardy tereŋ därıpteitın bırden-bır būqaralyq aqparat qūraly dep aituǧa tolyq negız bar. Qazaq radiosynda qazaqtyŋ jyrşy-jyraularyna, batyrlaryna arnalǧan "Inju-marjan" baǧdarlamasynyŋ 600-den astam sany şyqty. Būl habarda būryn eş jerde jariialanbaǧan derekter jyrmen örılıp berıledı. Sondai-aq, Şalqar radiosynan "Küi şaşu", "Än-dombyra", "Abai ǧibraty" sekıldı habarlar tyŋdarianǧa būrynnan tanys. Būdan bölek, ekı radioda da keşke audiokıtaptar oqylady. Qazır Şalqar radiosynan kündelıktı "Abai joly" romany, al Qazaq radiosynan H.Esenjanovtyŋ "Aqjaiyq" romany berılude. Būǧan deiın Abaidyŋ qara sözderı, T.Ahtanovtyŋ "Boran" romany audiokıtap retınde äue tolqynynan şyqty. Qazaq radiosynyŋ "Altyn qorynda" aqyn-jazuşylardyŋ köptegen dauystary men därıster saqtalǧan. Bız sol dauystardy öŋdep, bügıngı zamannyŋ tyŋdarmanyna laiyqtap efirden berıp otyramyz. Qazırgı taŋda radioda "Altyn qordan" alynǧan "Däuır ünı" ,"Jürektıŋ közı aşylsa", "Altyn qordan aitys" degen  radiohabarlarymyz bar. Būl bır ǧasyrdan berı jürgızılıp kele jatqan jüielı jūmystyŋ bır ǧana parasy jäne būl ürdıs mındettı türde jalǧasady.

  Gülmira NALYBAI, Qazaq radiosynyŋ jurnalisı:  

• Kelesı jyly 100 jyl tolatyn «Qazaq radiosy» ūlttyq qūndylyǧymyzdy osy künge deiın nasihattap keldı, ärı qarai nasihattai beredı de. Bızdıŋ är baǧdarlamamyz bolmysymyz ben mädeniettımızdı därıpteuge arnalǧan. Mysaly, bız "Armandastar" baǧdarlamasyn jürgızemız. Habarda ūmytylyp bara jatqan salt-dästürler men ädet-ǧūryptardy, türlı taqyryptardy qozǧaimyz. «Qazaq radiosyn» ūltyq qūndylyqtarymyzdy qūrmetteitın jandar tyŋdaidy.

  Gülnūr OMARHANQYZY, «Şalqar» radiosynyŋ jurnalisı:  

• «Şalqar» ūlttyq arnasy - tek qazaq tılınde habar taratatyn elımızdıŋ eŋ qymbat qazynasy. Radionyŋ basty mūraty – halqynyŋ asyl jauharlaryn, ūlttyq müddesın, tabiǧi bolmysyn cübelı habarlary arqyly saf küiınde jetkızıp, Altyn qorynda saqtap  qalu. «Şalqar» radiosynyŋ jügı öte auyr. Öitkenı, elınıŋ senımın araqalap, ümıtın ükılep keledı. «Atadan  qalǧan  asyl söz», «Ǧasyr ǧibraty», «Kielı Qazaqstan», «Aitys» «Än dombyra», «Dästür» jäne elı arqa süiegen arda azamattardy, belgılı tūlǧalardy tärbielep, nebır qiyndyqqa  moiymai,  tözımmen jetkızgen ananyŋ  bolmysyn  suretteitın  «Besıgıŋdı tüze!», «Älem ädebietı», «Şalqar şaŋyraǧynda» taǧy da basqa efirde jürıp jatqan baǧdarlamalardyŋ bärı zor eŋbekpen, üzdıksız ızdenıspen jasalady. Radiony bala künımnen tyŋdadym. 2005 jyldan bastap radiojurnalist bolyp qyzmet etıp kelemın. Radio jüregımnıŋ äuenıne ainaldy.

  Nūrbek QASYM, «Jūldyz FM»  radiosynyŋ jurnalisı:  

• «Jūldyz FM»  radiosynyŋ bükıl bolmysy ūlttyq qūndylyqtardy nasihattap, tyŋdarman arasynda sapaly qazaqi kontent qalyptastyruǧa baǧyttalǧan. Efirde "Taŋǧy şou", "Keşkı şou", "Sälem saǧan, tuǧan el" baǧdarlamalary bar. Änder arasyna jaŋaşa interprotasiiamen öŋdelgen küilerdı qoiamyz. Sonymen qatar, kelgen qonaqtardan mındettı türde qonaqkäde sūrap, halyq änderın oryndap beruın ötınemız. Tyŋdarmandarmen ünemı bailanystamyz. «Jūldyz FM» - naǧyz qazaqtıldı söileitın, qazaqşa külıp, qazaqşa mūnaiatyn radio.

  Mūsa JEKSEMBİN, «Classic» radiosynyŋ aǧa redaktory:

• «Classic» radiosynyŋ missiiasy – jalpy adami qūndylyqtardy därıpteu, mädeniettı damytu, bılım deŋgeiın köteru, muzykany nasihattau arqyly akademiialyq muzykalyq önerdı är qazaqstandyqqa qoljetımdı etu. «Klassik» radiosynyŋ kontentın ūlttyq akademiialyq muzykamen tolyqtyru maqsatynda byltyrǧy jyly ūlttyq muzykalyq mädeniettı därıpteitın "Kertolǧau" baǧdarlamasy aşyldy. Sonymen qatar, otandyq akademiialyq muzykanyŋ būrynǧy jäne zamanaui ökılderınıŋ oryndauyndaǧy şyǧarmalar turaly "Zamana zaŋǧarlary", "Zamana jūldyzdary" jäne "Qazaqstannyŋ altyn dauystary" aidarlary kündelıktı efirde şyǧuda. Ötken mausymnyŋ ortasynan bastap "Tıkelei efirdegı qonaq" baǧdarlamasynda elımızdıŋ ūlttyq opera, balet, akademiialyq muzyka ökılderı studiiamyzǧa kelıp, sūqbat berıp jür.

  Halyqtyŋ süiıktı radiosy   Qazırgı taŋda  elımızde äue tolqyndary köp. Al halqymyz qai radiony süiıp tyŋdaidy eken? Nazarlaryŋyzǧa oqyrmandarymyzdyŋ pıkırlerın ūsynamyz.   Qaljan Tarihova: - Üide eskı radiomyz bar. «Qazaq» jäne» Şalqar»  radiolaryn asüide jürgende mındettı türde qosyp qoiamyn. «Qazaq radiosy» jaŋalyqtardy öte jaqsy beredı, al «Şalqardy» halyq änderın, küilerdı jiı qoiatyny üşın tyŋdaimyn.   Mädi Janǧaziev: -«Şalqar»  radiosyn tyŋdasam, jastyq şaqtyŋ auylyna baryp qaitqandai bolatynym bar. Naǧyz ūltjandy radio!   Serık Utebaliev: - «Jūldyz FM-dı»  jaqsy tyŋdaimyn. Osy tolqyndaǧy jürgızuşılerdıŋ söileu ädebıne, kez kelgen adammen laiyqty qarym-qatynas ornata bıletın bılıktılıkterıne täntımın.   Janar Abdişova: - Būryn Jasūlan, Mūhtar, Nūrbek degen jıgıtter "Şalqarda" jūmys ıstegen kezde künde tyŋdaitynmyn. Qatysatynmyn. Sol Mūhtar men Jasūlannyŋ dauystaryn öte jaqsy köretınmın. 2-3 jyl radiony tyŋdamai kettım. Sol balalar älı sonda ma eken? Dauystary  tamaşa, özderı sondai talantty edı. Baqytty bolsyn, qaida bolsa da..   Altynai Nälıbaeva: - «Qazaq radiosyn» tyŋdaimyz. "Eskırmegen estı änder", "Halyq änderı" aidarymen berıletın baǧdarlamalar ūnaidy. Bıraq, arasynda jarnama öte köp bolady. Äitpese, tärbielık baǧdarlamalary köŋılden şyǧarlyqtai.   Gülnūr Maratqyzy: - «Avtoradiony» kölıkte jiı tyŋdaimyn. Zamanaui änderı köŋılımdı köteredı. Sonymen qatar «Klassik» radiosyn erekşe atap ötkım keledı. Klassikalyq muzykalardy tyŋdai otyra, janym rahattanady.   Radio tarihyn bılesız be?   Qazaqstan aumaǧyndaǧy alǧaşqy radiostansiia 1912 jyly paida boldy. Respublikalyq radio taratu tarihynda Taşkent radiosynyŋ ülesı ülken. Ol Türkıstan öŋırıne qazaq jäne orys tılınde habar taratty. 1921 jyly bügınde ūlttyq brendımızge ainalǧan "Qazaq radiosy" paida boldy. Al 1931 jyly Almatyda keŋtaralymdy ūzaqtolqyndy radiostansiia qūryldy. Qazırgı taŋda "Qazaq radiolary" jauapkerşılıgı şekteulı serıktestıgıne "Qazaq", "Şalqar" , "Astana", "Klassik" radiolary kıredı.   Būl - bügıngı radionyŋ atqaryp jatqan jūmysy. Ǧasyrlar ötse de, ol öz qūndylyǧyn joǧaltpaq emes, sebebı radio– halyqtyŋ  dauysy. Aitary bar radiolarymyzdy tyŋdar qūlaq ta köp bolsa eken..  

Diana ASANOVA,

«Adyrna» ūlttyq portaly