Elbasynyŋ «Ūly dalanyŋ jetı qyry» maqalasynyŋ «Ūlt tarihyndaǧy keŋıstık pen uaqyt» bölımınde Qazaqstan alma men qyzǧaldaqtyŋ otany ekenı aitylady. Bügınde jer jüzınde qyzǧaldaqtyŋ üş myŋnan astam türı bar bolsa, sonyŋ basym köpşılıgı – bızdıŋ dala qyzǧaldaǧynyŋ «ūrpaǧy» sanalady. Al Oŋtüstık Qazaqstan oblysy Tülkıbas audanyndaǧy Qyzyl töbeşık naq osy güldıŋ ordasy sanalady.
Sūlulyq jyry, äsemdık ülgısı – qyzǧaldaq pen Şymqala egız ūǧym. Megapolis osynau näzık güldı özınıŋ logotipı retınde attai qalap, taŋdap alǧan. Sondyqtan ışkı jäne kelu turizmın damytu barysynda negızgı brend retınde qoldanylyp keledı. Byltyr Şymkent qalalyq turizm basqarmasynyŋ bastamasymen tūŋǧyş ret ötken «Qyzǧaldaq joly» merekelık festivalı jergılıktı tūrǧyndardyŋ sanasynda älı künge jaŋǧyryp tūrǧanyna kümänımız joq. Ol bır ädemı estelık bolyp qalary sözsız. Sondaǧy festivaldıŋ basty maqsaty – Elbasy N.Ä.Nazarbaevtyŋ «Ūly dalanyŋ jetı qyry» maqalasy aiasynda «Qyzǧaldaqtyŋ» tarihi otany Qazaqstan ekenın, onyŋ ışınde Oŋtüstık öŋırınen şyqqanyn nasihattau edı. Sol kezde ıs-şaraǧa qatysqan 10000-ǧa juyq qala tūrǧyny men qonaqtary keremettei körıktı qyzǧaldaqtarǧa qaryq bolyp qalyp edı.
–Basqarmanyŋ jyldyq josparyna säikes atalǧan festival biyl da «säuır aiynyŋ bırınşı jartysynda ötu kerek-tın. Alaida, bükılälemde oryn alyp otyrǧan pandemiiaǧa bailanysty, ŪR Prezidentı Q.K. Toqaevtyŋ Jarlyǧymen respublika aumaǧynda tötenşe jaǧdai jariialanyp, barlyq ıs-şaralar toqtatyldy. Sondyqtan «Qyzǧaldaq joly» festivalı 2021 jylǧa auystyryldy, - deidı basqarma basşysynyŋ mındetın uaqytşa atqaruşy Oljas Şyntaev.
Közge de, köŋılge de ystyq qyzǧaldaq «Qyzǧaldaqty qalanyŋ» Dendrosaiabaǧynyŋ qaq ortasynda ädemı müsınge ainalyp ülgerdı. Byltyr basqarmanyŋ tapsyrysy boiynşa «Qyzǧaldaq – Oŋtüstıktıŋ mūrasy» instaliasiiasy qoiylǧan bolatyn.
Kompozisiianyŋ ideiasy qazaq dünietanymymen, iaǧni tabiǧat pen adamnyŋ tūtastyǧymen tyǧyz bailanysty. Ejelgı aŋyzdarda, köktem kelgende Jer-ana oianyp, barlyq tırı janǧa Ūly dalanyŋ üzdık gülderın syilaidy dep aitylǧan. Bır şoq dala qyzǧaldaqtaryn ūstaǧan Jer-ananyŋ äsem qolyn beineleitın kompozisiianyŋ biıktıgı 5 metrdı qūraidy. Sondai-aq instaliasiia adam men tabiǧattyŋ bırlıgın, al äsem gülder tarihi tūrǧydan qyzǧaldaqtar alǧaş ret Qazaqstannyŋ oŋtüstık öŋırınde paida bolǧanyn meŋzeidı. Mıne, osy Şymqalanyŋ şuaqty künderıne şomylǧan äsem qyzǧaldaqtar säuır aiynda şahar şyraiyn kırgızıp, ärlendırıp jıberdı. Şymkenttıŋ jaŋa logotipı retınde qyzǧaldaqtyŋ beker taŋdalmaǧany, mūnyŋ sättı şeşım bolǧany bılındı.
«Qazırgı taŋda sol müsın aumaǧynda «Qyzǧaldaq – Oŋtüstıktıŋ mūrasy» taqyrybyn keŋınen 3 tılde (qazaq, orys jäne aǧylşyn) baiandap, tüsındırıp beretın arnaiy QR-taqtaişa qoiyldy.
«Qyzǧaldaq – Oŋtüstıktıŋ mūrasy» instaliasiiasy aumaǧynda 2019 jyly bırneşe qyzǧaldaqtyŋ türınen 2000-ǧa juyq tüp gül otyrǧyzylyp, qazırgı taŋda gülder jaiqalyp, Dendrosaiabaq aumaǧynyŋ sänın kırgızude», - deidı sala basşysy.
Turizm basqarmasy tarapynan jyl saiyn şyǧarylyp otyrǧan jarnamalyq-aqparattyq materialdarda (büktemeler, kıtapşalar, suvenirlık būiymdar) qala logotipı mındettı türde beinelense, qazırgı taŋda qyzǧaldaq gülınıŋ kiızden äzırlengen suvenirlık nūsqasy da şyǧarylypty.
Atalǧan tanymdyq materialdar men suvenirlık būiymdar qazaqstandyq jäne halyqaralyq turistık ıs-şaralarda tanystyrylyp keledı.
Turistık maŋyzy ülken
Şymqala tek qyzǧaldaǧymen ǧana köz tartady dep oilasaŋyz, äste qatelesuıŋız mümkın. Üşınşı megapolistıŋ turistık maŋyzy öte ülken: būl Taşkent, Bışkek jäne Qazaqstannyŋ soltüstık öŋırın qosatyn torap. İnfraqūrylymy damyǧan ırı qala.
Şymkent qalasynda turizmnıŋ damuyna yqpal etetın faktorlar köp. Mäselen, jylyna 300 kün jyly aua-raiy, tabiǧi-klimattyq aimaqtardyŋ aluan türlılıgı, Ūly Jıbek joly baǧytynda ırı tarihi qalalardyŋ (Türkıstan, Taraz, Taşkent, Samarqand jäne t.b.) janynda sättı ornalasuy.
Megapolis özınıŋ bäsekege qabılettılıgın paidalana otyryp, oŋtüstık öŋırındegı turistık ortalyqqa ainalar kün de alys emes. Būlai deuımızge sebep, qala turisterdıŋ aǧynyn erkın qabyldai alady. Keluşılerdı turistık önımder turaly habardar ete alady. Ärı qarai olarǧa jüru baǧyttaryn aiqyndap bere alady. Iаǧni, qalanyŋ özınde-aq turistık qyzmetter ūsynuǧa äleuetı äbden jetedı. Bügınde Şymkent qalasynda ışkı jäne halyqaralyq turistık naryqta belsendı segmenttıŋ qalyptasuy üşın barlyq mümkındıkter bar.
Qalada 116 qonaq üi, 10 saiabaq, 7 mūrajai, 25 äleumettık-mädeni nysan, 5 teatr, 18 akvapark jäne 6 tabiǧi su qoimasy ornalasqan.
Oljas Maratūlynyŋ aituynşa, jyl saiyn Şymkent qalasyna keletın turister sany ösude. Mysaly, 2018 jyly turister sany 178 000 adamdy qūraǧan. 2017 jylmen salystyrǧanda ösım 30%, al 2019 jyly körsetkış 249 313 adamdy qūrady, ösu qarqyny 34,6%, onyŋ ışınde:
1) ışkı turizm boiynşa turister sany 178 014 adamdy qūraidy (ösu qarqyny 40,1%);
2) kelu turizmı boiynşa turister sany 33 362 adam (ösu qarqyny 51,2%).
Şymkent qalasynyŋ turizm basqarmasy qalanyŋ turizmın damytu boiynşa bırqatar jūmystar jürgızdı.
Qalanyŋ 20 turistık körıktı oryndarynda 3 tılde (qazaq, orys jäne aǧylşyn) aqparat beretın QR-taqtaişalar ornatyldy jäne IZI travel halyqaralyq turistık platformasynda 3 tılde 32 nysannyŋ audiogidı äzırlengen.
2GIS mobildık qosymşasynda turistık nysandar men qalalyq baǧyttar turaly aqparat ornalastyrylǧan.
Sondai-aq, «Eskı qalaşyq» turaly VR, AR beineüzıkter äzırleuge ötınım berıldı. Rolikter turister arasynda tanymaldylyqqa ie bolǧan jaǧdaida, būl baǧyttaǧy jūmystar basqa nysandar boiynşa da jürgızılmek.
Turisterge aqparattyq qoljetımdılıktı arttyru üşın basqarma tarapynan «Şymkent qalasynda 24 saǧat», «Tarih ızımen», «Şymkent balalarǧa» taqyryptarynda 60 myŋ bükteme, 77 myŋnan astam turistık karta, «Şymkent qalasyndaǧy ülken ekskursiia» atty 350 kıtap şyǧaryldy. Būl materialdar qalanyŋ turistık industriia obektılerınde (qonaq üiler, SOO, äuejai) ornalastyrylǧan jäne basqarmamen jaŋartylyp otyrady.
Kelesı jyly bırneşe baǧyttar boiynşa jarnamalyq materialdar şyǧaru josparlanuda: «Şymkent jäne Türkıstan oblysynyŋ kielı nysandary», «Turistık baǧyttar», «Qala oqiǧalary» jäne t. b.
Sonymen qatar, qasiettı nysandardyŋ 3D kartalary men fotokıtaptar t.b. şyǧaru kün tärtıbınde tūr.
Qala tūrǧyndary men qonaqtaryn öŋırdıŋ turistık nysandarymen tanystyru maqsatynda äleumettık jelılerde Visit_shymkent_kz resmi turistık paraqşasy ıske qosyldy. Äleumettık jelıde 7 000-nan astam oqyrmany bar jäne qalanyŋ turistık körıktı jerlerı, tarihi oryndary men qalada ötkızıletın merekelık ıs-şaralar turaly ünemı habardar etedı.
Bız mūnyŋ bärın Şymkenttıŋ myqty turistık aumaqqa ainalyp kele jatqanyn körsetu üşın tızbektedık. Atqarylar jūmystar älı alda. Biyl myna düniejüzılık pandemiia bolmaǧanda, «TMD elderınıŋ 2020 jylǧy mädeni astanasy» retınde şyraily şaharymyzda dübırlı toi ötıp, alys-jaqyn şetelderden turister kelıp, ūlan-asyr merekelerdı toilap jatqan bolar edık. Barlyq igılıkter aldaǧy künnıŋ enşısıne qaldyrylyp otyr. Qaiyrlysy sol bolǧai!..
Közge de, köŋılge de ystyq qyzǧaldaq «Qyzǧaldaqty qalanyŋ» Dendrosaiabaǧynyŋ qaq ortasynda ädemı müsınge ainalyp ülgerdı. Byltyr basqarmanyŋ tapsyrysy boiynşa «Qyzǧaldaq – Oŋtüstıktıŋ mūrasy» instaliasiiasy qoiylǧan bolatyn.
Kompozisiianyŋ ideiasy qazaq dünietanymymen, iaǧni tabiǧat pen adamnyŋ tūtastyǧymen tyǧyz bailanysty. Ejelgı aŋyzdarda, köktem kelgende Jer-ana oianyp, barlyq tırı janǧa Ūly dalanyŋ üzdık gülderın syilaidy dep aitylǧan. Bır şoq dala qyzǧaldaqtaryn ūstaǧan Jer-ananyŋ äsem qolyn beineleitın kompozisiianyŋ biıktıgı 5 metrdı qūraidy. Sondai-aq instaliasiia adam men tabiǧattyŋ bırlıgın, al äsem gülder tarihi tūrǧydan qyzǧaldaqtar alǧaş ret Qazaqstannyŋ oŋtüstık öŋırınde paida bolǧanyn meŋzeidı. Mıne, osy Şymqalanyŋ şuaqty künderıne şomylǧan äsem qyzǧaldaqtar säuır aiynda şahar şyraiyn kırgızıp, ärlendırıp jıberdı. Şymkenttıŋ jaŋa logotipı retınde qyzǧaldaqtyŋ beker taŋdalmaǧany, mūnyŋ sättı şeşım bolǧany bılındı.
«Qazırgı taŋda sol müsın aumaǧynda «Qyzǧaldaq – Oŋtüstıktıŋ mūrasy» taqyrybyn keŋınen 3 tılde (qazaq, orys jäne aǧylşyn) baiandap, tüsındırıp beretın arnaiy QR-taqtaişa qoiyldy.
«Qyzǧaldaq – Oŋtüstıktıŋ mūrasy» instaliasiiasy aumaǧynda 2019 jyly bırneşe qyzǧaldaqtyŋ türınen 2000-ǧa juyq tüp gül otyrǧyzylyp, qazırgı taŋda gülder jaiqalyp, Dendrosaiabaq aumaǧynyŋ sänın kırgızude», - deidı sala basşysy.
Turizm basqarmasy tarapynan jyl saiyn şyǧarylyp otyrǧan jarnamalyq-aqparattyq materialdarda (büktemeler, kıtapşalar, suvenirlık būiymdar) qala logotipı mındettı türde beinelense, qazırgı taŋda qyzǧaldaq gülınıŋ kiızden äzırlengen suvenirlık nūsqasy da şyǧarylypty.
Atalǧan tanymdyq materialdar men suvenirlık būiymdar qazaqstandyq jäne halyqaralyq turistık ıs-şaralarda tanystyrylyp keledı.
Turistık maŋyzy ülken
Şymqala tek qyzǧaldaǧymen ǧana köz tartady dep oilasaŋyz, äste qatelesuıŋız mümkın. Üşınşı megapolistıŋ turistık maŋyzy öte ülken: būl Taşkent, Bışkek jäne Qazaqstannyŋ soltüstık öŋırın qosatyn torap. İnfraqūrylymy damyǧan ırı qala.
Şymkent qalasynda turizmnıŋ damuyna yqpal etetın faktorlar köp. Mäselen, jylyna 300 kün jyly aua-raiy, tabiǧi-klimattyq aimaqtardyŋ aluan türlılıgı, Ūly Jıbek joly baǧytynda ırı tarihi qalalardyŋ (Türkıstan, Taraz, Taşkent, Samarqand jäne t.b.) janynda sättı ornalasuy.
Megapolis özınıŋ bäsekege qabılettılıgın paidalana otyryp, oŋtüstık öŋırındegı turistık ortalyqqa ainalar kün de alys emes. Būlai deuımızge sebep, qala turisterdıŋ aǧynyn erkın qabyldai alady. Keluşılerdı turistık önımder turaly habardar ete alady. Ärı qarai olarǧa jüru baǧyttaryn aiqyndap bere alady. Iаǧni, qalanyŋ özınde-aq turistık qyzmetter ūsynuǧa äleuetı äbden jetedı. Bügınde Şymkent qalasynda ışkı jäne halyqaralyq turistık naryqta belsendı segmenttıŋ qalyptasuy üşın barlyq mümkındıkter bar.
Qalada 116 qonaq üi, 10 saiabaq, 7 mūrajai, 25 äleumettık-mädeni nysan, 5 teatr, 18 akvapark jäne 6 tabiǧi su qoimasy ornalasqan.
Oljas Maratūlynyŋ aituynşa, jyl saiyn Şymkent qalasyna keletın turister sany ösude. Mysaly, 2018 jyly turister sany 178 000 adamdy qūraǧan. 2017 jylmen salystyrǧanda ösım 30%, al 2019 jyly körsetkış 249 313 adamdy qūrady, ösu qarqyny 34,6%, onyŋ ışınde:
1) ışkı turizm boiynşa turister sany 178 014 adamdy qūraidy (ösu qarqyny 40,1%);
2) kelu turizmı boiynşa turister sany 33 362 adam (ösu qarqyny 51,2%).
Şymkent qalasynyŋ turizm basqarmasy qalanyŋ turizmın damytu boiynşa bırqatar jūmystar jürgızdı.
Qalanyŋ 20 turistık körıktı oryndarynda 3 tılde (qazaq, orys jäne aǧylşyn) aqparat beretın QR-taqtaişalar ornatyldy jäne IZI travel halyqaralyq turistık platformasynda 3 tılde 32 nysannyŋ audiogidı äzırlengen.
2GIS mobildık qosymşasynda turistık nysandar men qalalyq baǧyttar turaly aqparat ornalastyrylǧan.
Sondai-aq, «Eskı qalaşyq» turaly VR, AR beineüzıkter äzırleuge ötınım berıldı. Rolikter turister arasynda tanymaldylyqqa ie bolǧan jaǧdaida, būl baǧyttaǧy jūmystar basqa nysandar boiynşa da jürgızılmek.
Turisterge aqparattyq qoljetımdılıktı arttyru üşın basqarma tarapynan «Şymkent qalasynda 24 saǧat», «Tarih ızımen», «Şymkent balalarǧa» taqyryptarynda 60 myŋ bükteme, 77 myŋnan astam turistık karta, «Şymkent qalasyndaǧy ülken ekskursiia» atty 350 kıtap şyǧaryldy. Būl materialdar qalanyŋ turistık industriia obektılerınde (qonaq üiler, SOO, äuejai) ornalastyrylǧan jäne basqarmamen jaŋartylyp otyrady.
Kelesı jyly bırneşe baǧyttar boiynşa jarnamalyq materialdar şyǧaru josparlanuda: «Şymkent jäne Türkıstan oblysynyŋ kielı nysandary», «Turistık baǧyttar», «Qala oqiǧalary» jäne t. b.
Sonymen qatar, qasiettı nysandardyŋ 3D kartalary men fotokıtaptar t.b. şyǧaru kün tärtıbınde tūr.
Qala tūrǧyndary men qonaqtaryn öŋırdıŋ turistık nysandarymen tanystyru maqsatynda äleumettık jelılerde Visit_shymkent_kz resmi turistık paraqşasy ıske qosyldy. Äleumettık jelıde 7 000-nan astam oqyrmany bar jäne qalanyŋ turistık körıktı jerlerı, tarihi oryndary men qalada ötkızıletın merekelık ıs-şaralar turaly ünemı habardar etedı.
Bız mūnyŋ bärın Şymkenttıŋ myqty turistık aumaqqa ainalyp kele jatqanyn körsetu üşın tızbektedık. Atqarylar jūmystar älı alda. Biyl myna düniejüzılık pandemiia bolmaǧanda, «TMD elderınıŋ 2020 jylǧy mädeni astanasy» retınde şyraily şaharymyzda dübırlı toi ötıp, alys-jaqyn şetelderden turister kelıp, ūlan-asyr merekelerdı toilap jatqan bolar edık. Barlyq igılıkter aldaǧy künnıŋ enşısıne qaldyrylyp otyr. Qaiyrlysy sol bolǧai!..
Möldır MAMYRBAIQYZY
