Tūrmystyq zorlyq-zombylyq - bügıngı künnıŋ özektı taqyryby. Elımızde öz qalauymen etegınen ūstaǧan er azamatynan zäbır körıp jürgen näzık jandylar qanşama? Tört qabyrǧaǧa qamalyp otyrǧan myna bır kezeŋde olardyŋ sany kürt östı. Statistikalyq mälımetterge süienetın bolsaq, karantin kezınde tūrmystyq zorlyq-zombylyq 25 % ösken.
Būl qylmystyŋ bastauy qaida jatyr? Elımızde tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty zaŋ bar ma? «Adyrna» ūlttyq portaly zerttep kördı.
Psiholog Ūlmeken Sändıbekqyzy bızge bergen sūhbatynda «ne bolsa da könu kerekpın» dep auyr depressiiaǧa şaldyqqan qyz-kelınşekterdıŋ jiı kömek sūraitynyn atap öttı:
Maǧan zorlyq-zombylyq körgen näzık jandylar jiı habarlasyp, kömek sūraidy. Olardyŋ basym köpşılıgı - "tūrmystyq ömırge tastai batyp, sudai sıŋu kerek" degen ideologiiany ūstanǧandar. Men olarǧa psihologiialyq keŋes berıp, tüzetu-damytu jūmystaryn jürgızemın. Özderımen jūmys jasap, ömırlerın özgertken qyz-kelınşekter az emes. Ökınıştısı, keibır äielder soqqy alǧannan keiın uaqytyly tiıstı mamandarǧa jügınbei, depressiiadan şyǧa almai qalyp jatady. Atalaramyz "Auruyn jasyrǧan öledı" dep tekke aitpasa kerek.
Tūrmystyq zorlyq-zombylyq er men äieldıŋ özara tüsınıse almauynan bastalady
Otbasyndaǧy qarjylyq tapşylyq, ışte jinaqtalǧan ökpe-renış, qyzǧanyş, jaman ädetterge qūmarlyq syndy dünielerdıŋ saldary zorlyq-zombylyqqa äkeledı. Syilastyq, tüsınıstık joq jerde mahabbat bolmaidy.
Maman kömegınsız tiran küieudı retke keltıru mümkın emes
Tiran küieudı ūzaq psihoterapiialyq jūmys jasau arqyly retke keltıruge bolady. Ol üşın mamandardyŋ kömegıne jügınu kerek.
Deviantty mınez-qūlyq zorlyq kartinalaryn körıp ösken balalarda bolady
Bala ūiada ne körse, ūşqanda sony ıledı. Tiran äkenıŋ anasyna degen qarym-qatynasyn körıp ösken balanyŋ psihologiiasy būzylady.Eger jetkınşek psihologiialyq jaraqattarymen keleşektejūmys jasaityn bolsa, ömırın qalypty jalǧastyra alady.Äiel qanşa jerden qyryq şyraqty bolsa da, zorlyqqa tözıp, öz ömırın qūrban etpeuı kerek
Eger jūbaiyŋyz ūryp-soǧuǧa beiım bolsa, mäselenıŋ şeşu joldaryn qarastyryp, mamannyŋ kömegıne jügınıŋız. Äiel şydaidy,sabyr saqtaidy, bıraq onyŋ jany temır emes. Äiel - näzık jaratylys iesı. Ärbır qyz-kelınşek öz jeke aimaǧyn qorǧap, özın baǧalap, jaqsy qarym-qatynas körsetetın jandy taŋdaǧany jön. Ömır adamǧa azaptanyp, soqqy jeuı üşın emes, baqytty sätterdı sezınuı üşın berıldı.Jyl saiyn 400 äiel tūrmystyq zorlyq-zombylyqtyŋ kesırınen köz jūmady Halyqaralyq ūiymdardyŋ mälımetı boiynşa,älemde 5 minut saiyn bır ana men bala zorlyq-zombylyq qūrbany bolady eken. Būl – ǧalamdyq problema. Qazaqstanda otbasyndaǧy zorlyq-zombylyq sipatyndaǧy qylmystardyŋ 90 paiyzǧa juyǧy äiel adamdarǧa qatysty jasalady. Elımız boiynşa jyl saiyn 400 äiel tūrmystyq zorlyq-zombylyqtyŋ kesırınen köz jūmady. Türmedegı äielderdıŋ 68 paiyzy tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa jauap retınde qylmys jasap otyrǧandar. Älem elderı zorlyqtyŋ būl türımen qalai küresıp jatyr? Qazırgı taŋda 156 elde tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa arnaiy zaŋ bar. Moldova jäne Qyrǧyzstan memleketterı osyndai zaŋdy engızu arqyly qylmys körsetkışterın 3 esege azaitqan. Al Qazaqstanda tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa zaŋ bar ma? Būl sūraqqa Almaty qalalyq zaŋgerler alqasynyŋ zaŋgerı Kolhanat Kabanbaeva jauap berdı: Elımızde tūrmystyq zorlyq-zombylyqqa arnaiy zaŋ joq
Jäbırlenuşıler men kuägerler qaida habarlasuy tiıs? Eger sız tūrmystyq zorlyq – zombylyqtyŋ kuägerı nemese qūrbany bolsaŋyz, 102 telefonyna habarlasyŋyz. Jäbırlenuşıler «Sızderge maskalar men antiseptikter tüstı me?» degen qūpiia sözdı qoldanuy kerek. Sondai-aq, qamqor.gov.kz portaly arqyly onlain-ötınım jıberuge bolady. 150 senım telefony täulık boiy jūmys jasaidy. Otbasy – eŋ qymbat qazyna. Aşuyn aqylǧa jeŋdırıp, otbasynyŋ baqytyn, balanyŋ bolaşaǧyn, äulettıŋ tynyştyǧyn saqtaityn erlı-zaiyptylardyŋ qarasy köp bolsa eken..Zaŋ adamnyŋ jynysyna, lauazymyna, ūltyna qaramaidy. Ol ärbır azamatqa bırdei. Eger qylmysker adam öltırse QRQylmystyq kodeksınıŋ 99-babynyŋ bırınşı bölıgı boiynşa segız jyldan on bes jylǧa deiıngı merzımge bas bostandyǧynan aiyruǧa jazalanady. Būl baptyŋ ekınşı bölıgınıŋ bırneşe tarmaqtary bar, sonyŋ ışınde 4-tarmaq boiynşa qylmysker jüktı äieldı öltırgen jaǧdaida mülki tärkilenıp nemese onsyz, on bes jyldan jiyrma jylǧa deiingi merzimge bas bostandyǧynan aiyruǧa ne ömir boiyna bas bostandyǧynan aiyruǧa jazalanady.Türmedegı äielderge qatysty jantürşıgerlık derekter bar. Olardyŋ 70 paiyzǧa juyǧy zorlyq-zombylyq nätijesınde küieuın öltırıp qoiǧandar. Būl jaǧdai köbınese otbasyndaǧy ūrys-kerısten, ışımdık ışudıŋ saldarynan, sonymen qatar äieldıŋ küieuınen qorǧanuy kezınde oryn alǧan.
Diana ASANOVA, «Adyrna» ūlttyq portaly
