Pavlodarda jyl saiyn 9 mamyr merekesı paradynda Resei imperiiasy äskerlerınıŋ georgii taspalaryn keude tūsyna qadap, Keŋes odaǧynyŋ qyzyl tularyn bastarynan asyra būlǧaŋdatyp şyǧatyndar bar. Jergılıktı bilık Resei ideologtarynyŋ keiıngı kezeŋde qoldanysqa engızgen jobasy «Mäŋgılık polk» şeruın ūiymdastyrudy dästürge ainaldyrǧan... Sol şerudıŋ aldyŋǧy jaǧynda äskeri formalarynyŋ omyrauyna ordender men medaldaryn sausatyp taǧyp alǧan Auǧan soǧysy ardagerlerı sap tüzep jüredı! Keŋes ükımetınıŋ Auǧanstandaǧy basqynşylyq joryqtaryn jüzege asyrǧan jauyngerlerdıŋ Ekınşı düniejüzılık soǧystaǧy jeŋıske qandai qatysy baryn kım bılsın?..
Onyŋ üstıne ärbır 5 jyl saiyn jergılıktı patşaşyl-keŋesşıl toptar 1720 jyly patşa äskerlerınıŋ qazaq jerın jaulap alyp qazırgı Pavlodar qalasynyŋ ornynda Koriakov Iаr bekınısın salǧanyn mereke retınde toilau jönınde mäsele köterıp otyrdy. Olar äuelde, 1990 jyly qalanyŋ ortalyq alaŋynda Ombydan kazaktardyŋ äskeri formalaryn aldyryp, zeŋbırekterdıŋ maketın jasap, patşa äskerlerınıŋ basqynşylyq joryǧyna 270 jyl toluyn teatrlanǧan körınıster arqyly därıpteudı közdedı! Abyroi bolǧanda, jergılıktı memleketşıl, otanşyl azamattardyŋ narazylyq körsetuınıŋ nätijesınde patşaşyl-keŋesşıl toptardyŋ josparlary sol jyly da, keiıngı jyldary da jüzege aspai qaldy. Esesıne, 2016 jyly «Pavlodar Geografiia üiı»qoǧamdyq bırlestıgınıŋ direktory, jurnalist Aleksandr Vervekinnıŋ şaqyruymen, oblys äkımdıgınıŋ sol kezdegı basşylyǧynyŋ qoldauymen «Buhgols joldarymen» atty ekspedisiia Ombydan Pavlodarǧa keldı!.. İ.D. Buhgolstyŋ 1715 jyly Ertıstıŋ Kereku öŋırıne qandy joryq jasap, Jämış kölı janynda Iаmyşev bekınısın salǧan polktyŋ komandirı, patşa äskerınıŋ podpolkovnigı ekenın esterıŋızge salamyn. Älgı A. Vervekin men oblys jastar saiasaty mäselelerı jönındegı basqarmasynyŋ basşysy (qazırgı kezde Ekıbastūz qalasy äkımınıŋ ideologiia boiynşa orynbasary) N. Nefedova reseilık ekspedisiiany sol bekınıstıŋ ornyna salynǧan Eskı Iаmyşev auylyna apardy! (https://qazaquni.kz/2016/10/12/59098.html) Resei imperiiasy men Keŋes odaǧynyŋ merekelerı men atauly künderıne erekşe qūrmetpen qaraityn jergılıktı patşaşyl-keŋesşıl toptar 2020 jyly äsıre belsendılık körsetuge tiıstı edı. Öitkenı, biyl Ekınşı düniejüzılık soǧystaǧy jeŋıske 75 jyl, patşa äskerlerınıŋ Pavlodar qalasynyŋ ornyna Koriakov Iаr bekınısınıŋ salǧanyna 300 jyl toldy ǧoi. Bıraq olardyŋ erkın qimyldauyna KOVID-19 pandemeniiasyna bailanysty jariialanǧan karantin talaptary mūrsat bermedı! Solai bola tūra, internet jelısı arqyly jūrtşylyqqa georgii taspalarymen, qyzyl tularmen bezendırılgen «Ūly jeŋıske – 75 jyl!», «Pavlodar qalasyna – 300 jyl!» degen jazbalar taratty! Osy tūsta adalyn aitaiyn, abyroi bolǧanda, ne Pavlodar qalasy äkımdıgı, ne oblys äkımdıgı tarapynan şahar tūrǧyndaryna 300 jyldyqqa bailanysty qūttyqtaular aitylǧan joq. Tek qala künı merekesı onlain rejimde atalyp ötılıp, sol merekege orai qūttyqtaular jariia etıldı.
...Osymen, Pavlodardaǧy patşaşyl-keŋesşıl toptardyŋ ekpını basylyp, ıs-äreketterı siyrqūiymşyqtanyp bıtetın şyǧar dep topşylaǧanbyz. Joq, qatelesıppız! 2 tamyz künı KSRO äue desanttary äskerlerı künı būrynǧy desant jauyngerler toby ortalyq köşelermen şeruge şyqty! Polisiia karantin talaptaryn öreskel būzǧan ärı kölık qozǧalysyna kedergı keltırgen būrynǧy äskerilerdıŋ ärqaisyn anyqtapty, endı aiyppūl salmaqşy eken. (https://24.kz/kz/zha-aly-tar/o-am/item/413472-pavlodarda-ue-desantshylaryna-ajypp-l-salyndy).
Tötenşe oqiǧaǧa barabar būl jait otanşyl azamattardyŋ sanasynda bırşama sūraqtar tudyrdy. Koronovirustyŋ qūrbandaryna ainalǧan marqūmdardyŋ jerleu räsımıne de toptalyp jinaluǧa tyiym salynǧan kezeŋde älgılerdıŋ ortalyq köşelelerde tairaŋdap jüruı qalai? Şerudı kımder ūiymdastyrdy, ötkızıluıne kımder rūqsat ettı?! Epidemiiaǧa qarsy ıs-şaralardy saqtau boiynşa monitoring toby, ışkı saiasat, qūqyq qorǧau, ūlttyq qauıpsızdık organdary qaida qarap otyrdy?
Keŋes äskerlerınıŋ qūramynda äskeri boryşyn ötegen desant jauyngerler Keŋes ükımetı kezeŋınde de däl osyndai saiasi äreketke barǧan emes! Ortalyq saiabaqqa jinalyp, spirttı ışımdıkter ışıp bırın-bırı qūttyqtaumen şekteletın. Endı egemendık kezeŋınde Keŋes desanttary kımderge qyr körsetpekşı?!
Kerekudegı şeruden keiın 1986 jyly Almatyda jeltoqsanşy jastardy basyp janyştau maqsatynda desanttary bar, basqalary bar Cheliabı, Novosıbır, Sverdlovsk, Ufa, Tbilisi, Frunze, Taşkent qalalarynan äkelıngen äskeriler men Qazaqstanda äskeri boryşyn ötep jatqan sarbazdar erıksız eske tüsedı... Olarǧa qoldau körsetken milisiia qyzmetkerlerı men jūmysşylar jasaqtary da oiǧa oralady...
Ūzyn sözdıŋ qysqasy, Pavlodar qalasynyŋ ortalyq köşelerınde Keŋes odaǧy qaruly küşterı äue desanttary äskerlerınıŋ şeruın ūiymdastyruşylar men qatysuşylardyŋ ıs-äreketterıne saiasi baǧa berılıp, olarǧa tiıstı jaza qoldanyluy kerek! Mūndailar bügın auyzdyqtalmasa, künı erteŋ egemen eldıgımızdıŋ tas-talqanyn şyǧaryp, halqymyzǧa qaitadan bodandyq qamytyn kigızudı kökseitın patşaşyl-keŋesşıl toptar, basqaşa aitsaq, separatister, besınşı kolonnaǧa toptasqandar oilaryna kelgenın ısteitını anyq.
Arman QANİ,
Pavlodar qalasy.
(Fotosuret internetten alyndy)
