Bırı Abaiǧa batyldyǧymen, tapkyrlyǧymen, şynşyldyǧymen ūqsasa, bırı özın Abaimen salystyra almaitynyn aitty. Saualnamaǧa mal därıgerı de, mūǧalım de, qūrylysşy da, kölık jürgızuşısı de, jurnalist te qatysty. Bärı de erekşe esımge ie bolǧandary üşın quanatynyn jetkızdı Bır qyzyǧy, Abai esımı ömırdı dūrys süruge septıgın tigızıp, ömırge degen qūştarlyǧyn arttyrǧan. Abaidyŋ aqyldylyǧy sebeptı özderı de Abaidai tūlǧa boluǧa ūmtylǧan. Mäselen, Ahanov Abai degen azamat ūly aqyn sekıldı şyǧarmaşylyqqa bet būrǧan jan eken.
Endeşe, Abailardyŋ Abai jaily jauaptaryna üŋılıp körelık!
Abai esımın arqalap jüru qiyn ba?
Abdraim Abai:
-Ūly tūlǧanyŋ esımıne kır keltırmei jüru oŋai emes. Eger qatelık jıbergen bolsaŋyz sızdıŋ atyŋyz törtkül düniege tanymal Abaidyŋ esımı ekendıgın esıŋızge salady.
Abai Omar, dizainer:
-Abai esımı berılgen soŋ terıs qylyqpen ainalysuǧa da ūialamyn. Sondyqtan aqyn esımın kırletpei jürudı özıme paryz sanaimyn.
Abai Aimaǧambet, Kursiv.kz saitynyŋ jurnalisı:
-Tanysqan kezde eleŋ etıp qaraidy. Qazaqqa baǧyt-baǧdar berıp tūrǧan tūlǧa ǧoi. Sol sebeptı esımnıŋ özı jauapkerşılık jükteidı. Abai esımın arqalap jürgen azamattardyŋ jaman jolǧa tüsuge haqysy joq siiaqty körınıp tūrady. Bıraq, ärine, ömır joly ärqily. Özım bıletın Abailardyŋ ışınde jaman Abaidy kezdestırmedım. Bärı de ülken jetıstıkterge jetıp jür. Ärkım öz salasynda myqty bolu kerek. Qūrylysşy Abai men jazuşy Abaidy salystyryp, bırı joǧary, bırı tömen deu dūrys emes. Sondyqtan qai Abai bolmasyn öz salasynda bılımımen, jauapkerşılıgımen baǧalanu kerek.
Abai esımın arqalau bıreuler üşın qiyn bolsa, kezektı keiıpkerımız Abai Myrzaǧalidıŋ (tarih magistrı) oiynşa Abai bolu öte oŋai:
Aqynnyŋ “Özıŋe sen özıŋdı alyp şyǧar, eŋbegıŋ men aqylyŋ ekı jaqtap” degenı bar ǧoi. Sol sebeptı özıŋe senımdı bolsaŋ, eşteŋe de qiyn emes.
Ūqsastyǧy: Abaidyŋ köşpelı ömırdı jaŋaşa ömırge türlendıre bılgenı siiaqty men de sivilizasiiaǧa dūrys közqaras qalyptastyra alatyndyǧym ūqsaidy dep oilaimyn.
Abaidyŋ qai qasietın öz boiyŋyzdan köre alasyz?
Toqtarov Abai Toqtarūly, jeke käsıpker:
-Biznes salasynda jürsem de, şyǧarmaşylyqtan alys emespın. Azdap aqyndyǧym da bar. Osy jasymda hakım Abaidai öleŋ jazyp, elıme önerımmen tanylmasam da, keleşekte tuǧan jerge qyzmet jasaudyŋ amalyn jasap jürmın. Öz zamanymda Abai Toqtarov degen atymdy qaldyru maqsatym jäne solai bolaryna senımdımın!
Säduaqasov Abai, QazŪU, jurnalistika fakultetınıŋ oqytuşysy:
-Jastaiymnan Äuezovtı köp oqyp, Abaidyŋ qyr-syryn zertteuge tyrystym. Şynaiy ömır men kıtaptaǧy aqparat keide ūqsamauy mümkın. Senzuraǧa bailanysty keibır mälımetterdıŋ alynyp tastalǧanyn baiqadym. Auyl aqsaqaldarynan Abai jaily sūrap bılgen kezde köp närsege taŋ qalǧam.
Abaidyŋ “Balany oqytudy jek körmedım” degenındei, men de Abai siiaqty aǧartuşylyqqa bet būrdym. Aqyn Abaiǧa 30 paiyz ǧana ūqsaityn şyǧarmyn. Sabaq berıp, bılım salasyna kelgendıgım ūly Abaiǧa tartqan dep oilaimyn. Ara tūra proza, äŋgıme jazamyn. Jeke kıtap etıp şyǧaru josparda bar.
Qyzyqty fakt: Qazaq ziialylary turaly körınıs qoiǧanbyz. Sol kezde Abaidyŋ rölın berer me eken dep dämelengen edım. Bıraq Ybyraidyŋ rölı būiyrdy.
Abai Aimaǧambet, Kursiv.kz saitynyŋ jurnalisı:
-Abaidyŋ qasietı Abaitanuşylardyŋ özı Abai tūlǧasyn aşuda tereŋ boilai almai kele jatyr. Qūnanbaidai qajynynyŋ balasy Abai şyǧys jäne orys ädebietımen keŋınen tanys bolyp, bılım ızdeumen ötken adam. Sondyqtan men de aqyn Abai sekıldı materialdyq igılıkterdıŋ soŋynan emes, ruhani qūndylyqtardy arttyrumen ömır sürıp kelemın. Al ǧūlamalyq qasietın özımızben salystyru yŋǧaisyz närse. Proza, äŋgımeler jazyp jüremın. Şyǧarmaşylyqtan alys emespın.
Qyzyq fakt: Men Qyzylorda oblysy, Qazaly audany, Abai auylynda düniege kelgem. Ata-anam sonda jūmys babymen köşıp baryp, sol auylda tuylǧandyqtan yrymdap, menı Abai dep ataǧan. Barǧan mektebım de Abai atymen atalady. Tūrǧan köşem de Abai köşesı. Ömırımde osyndai säikestıkter bar.
Statistikaǧa jügıner bolsaq, elımızde 18 232 Abai bar eken. Ūly aqynnyŋ tuǧan jerı Şyǧys Qazaqstan oblysynda 378 Abai esımdı azamat ömır süredı. Bügıngı künı eŋ ülken Abai 92 jasta bolsa, eŋ kışkentaiy älı 1-ge de tolmaǧan. Ol 2020 jyldyŋ 20 qaŋtarynda Saryaǧaş qalasynda tuǧan. Soŋǧy onjyldyqta (2009-2020) Abai esımı 2470 ret taŋdalǧan. Elımızde Abai esımın arqalaǧandar Türkıstan oblysynda (415), Almaty (321)jäne Nūr-Sūltan (273) qalalarynda jiı kezdesedı.Aiaulym ÄBILDA,
“Adyrna” ūlttyq portaly
