Änşı, prodiuser, käsıpker Qydyrälı Bolmanov önerdı bizneske ainaldyrǧanyn, eldegı epidemiologiialyq jaǧdaiǧa qaramastan josparlap jürgen jobalaryn jüzege asyryp jatqany turaly Sputnik Qazaqstan tılşısıne bergen sūhbatynda keŋ qamtyp aityp berıptı.
Önerdı bizneske ainaldyrǧan änşı
Bizneste jürgenıŋızde, onyŋ ışınde önerdı bizneske ainaldyryp, osy käsıptı döŋgeletıp otyrǧanyŋyzǧa 20 jyldai uaqyt boldy. Änşınıŋ barlyǧy biznesmen bolyp, käsıpkerlık salasynda tabysqa jete ala ma?
Prodiuser degen – biznesmen. Bıraq ol basqa käsıpkerlerge qaraǧanda önerımen erekşelenedı, iaǧni talantty biznesmen. Mysaly, "Ūlytau" tobyn qūru üşın 7-8 muzykant aldym. Esebın jürgızıp, ailyǧyn berıp otyratyn buhgalter bar. Konsertke şyǧatyn kiımın qarap jüretın bır adam kerek, toptyŋ jeke direktory bolady. Jalpy alǧanda 12-13 adam bır toptyŋ müddesı jolynda jūmys ısteidı. Toptyŋ qūrylǧanyna 20 jyl bolsa, sol uaqyttan berı jūmystyŋ bar-joǧyna qaramastan, top müşelerıne ai saiyn jalaqy tölep otyrmyn.
Ony da jaqynda eseptep kördım, toptyŋ beinebaiany, qosymşa şyǧyndaryn eseptemegende, top müşelerıne 2 million dollar kölemınde ailyq töleppın. "Ūlytau" kommersiialyq top emes, olar toidan aqşa körmeidı. Olar toiǧa barmaidy, tek şeteldık konsertterden, diskılerınıŋ satylymynan tabys tabady. Şetelde de ai saiyn konsert bola bermeidı. Sol sebeptı kelısımşart jasaǧanda, ailyq töleitın bolyp kelıstım. Būl – biznes. Osynyŋ bärın 20 jyl arqalap jüru üşın qalasaŋ da, qalamasaŋ da biznesmen bolasyŋ. Biznesmen bola almaityndar jai änşı bolyp ketedı.
Franşizany bılım salasynda alǧaş qalyptastyrǧan
Bıluımızşe, jaryŋyz Qaraqat Äbıldinanyŋ sahnaǧa şyǧuy – osyndai bır jobaŋyzdyŋ nätijesı. El tanityn, süiıp tyŋdaityn änşınıŋ jūmystaryn älı künge deiın özıŋız jürgızesız be?
İä, Qaraqat – menıŋ jobam. Qaraqattyŋ mektep studiialaryn aşyp, naryqqa şyǧaryp, franşizaǧa şyǧaryp berıp otyrǧan da men. Qazır Qazaqstan boiynşa 10 qalada "Qaraqat mektep studiiasy" bar. Olar filial emes, franşizaǧa aşyldy. Bızde, Qazaqstanda franşiza degen joq, bılım salasynda tıptı bolǧan emes. Bız şeteldıŋ kofesın Qazaqstanǧa alyp kelıp, sauda jasaǧanǧa qūmarmyz.
Al Qazaqstan özı bır dünie şyǧaryp, ony şetelge şyǧarmaq tügılı, özıne özı franşiza sata almaidy. Al bılım salasynda tarihta bırınşı ret osyny bız jasadyq. Oǧan menıŋ 10 jyl uaqytym kettı, mektep studiia da bırden satylyp kete qoiǧan joq, 7 jyl degende satyla bastady. Eşkım jol salmaǧan jerden bırınşı bolyp bastau ärqaşan da qiyn.
Oiynşyq ödırısın alǧaş qolǧa alǧan adam
Önerden bölek jaŋa biznes jobany qolǧa alyp jatyrsyz, sonymen qatar oiynşyq şyǧaru ısı de toqtaǧan joq. Qandai ıs bastap jatqanyŋyzdy tolyqtyryp aityp berseŋız.
İä, qazaq önerkäsıbı tarihyna üŋılıp qarasaq, oiynşyq öndırgen eşkım joq. Sony bırınşı bolyp qolǧa alǧan da men. Oiym oiynşyq jasau mäselesın köteru ǧana emes, eldıŋ esıne salyp, osyny ärı qarai alyp kete alatyn adamdarǧa oi salu. Öitkenı ūrpaǧyna qaramaǧan el eşqaşan öse almaidy. Sonymen qatar ūlttyq aspaptardy, ūlttyq muzykany nasihattap, ekı millionnan astam diskı satqan da bız. Qazır dombyramen än salyp, albomyn jasap, bırden satylymǧa şyǧaru mümkın emes. Ol dombyra diskısın şetel tügıl, qazaqtyŋ özı satyp almaidy.
Ūlttyq mūrany älemdı aralap nasihattap, konsert berıp jürgen eşkım joq. Jalpy alǧanda, ūlttyq qūndylyqtar – kommersiiaǧa jatpaidy. Al sony kommersiiaǧa ainaldyryp, ekınşı jaǧynan ideologiiany nasihattap jürgenımızge bırşama uaqyt boldy. Jūrt kiım-keşek saudasynda jürıp, ony sata almai jatady. Al men ideologiiadan kommersiia jasap, paida tauyp otyrmyn.
Sondai-aq, men tek prodiuser emespın, osy aitylǧan jobalardyŋ avtorymyn. Özım oilap tabamyn, josparyn qūramyn, aqşany qūiamyn, özım ıske asyramyn.
Endı qolǧa alyp jatqan jobam – sauda. Nūr-Sūltan qalasynda 25 gektarǧa juyq jerımız bar. Sol jerde qazır qūrylys jūmystary jürıp jatyr. Üş adam serıktes bolyp, jylyjai, önımdı saqtaityn qoima, seh aşqaly jatyrmyz. Işıne laboratoriia salynady. Sol jerde önımnıŋ qūramyn tekserıp aluǧa bolady. Önım bolǧan soŋ, ony satu kerek, erteŋ är bazarǧa baryp, tauarymyzdy satyp jürmes üşın satatyn arnaiy jer de bar.
Qanşa jyl bizneste kele jatyrmyz, bır nysandy jalǧa alu adamnyŋ adymyn aştyrmaidy. Sol sebeptı barlyǧyn bır jerge jinadyq. Būǧan karantinnıŋ äserı boldy dep aita almaimyn, sebebı būl ıstı bıraz oilanyp-tolǧanyp, biznestıŋ damuy üşın ne ısteu kerek ekenı talqylanyp baryp qolǧa alyndy.
Şou -biznestı qazaqylandyrǧan alǧaşqy adam
Şou-biznes taqyrybyna qaita oralsaq, jaŋa ärtısterdı sahnaǧa şyǧaru oiyŋyzda bar ma?
Qazaqstanda jaŋa jobalardy aşudy aitpas būryn, 20 jyldan berı osy şou-biznestı qazaqylandyryp, ırgesın qalap bergenımdı aita ketkenım jön. Sebebı mūny ekınıŋ bırı bıle bermeidı. Qazaq estradasyndaǧy eŋ bırınşı top – "ABK" toby. Onyŋ müşesı ärı bas prodiuserı boldym. Sodan tūp-tura bes jyldan keiın "Muzart" qūryldy, däl sol formatta şyqqan olar "ABK" tobyn qaitalady. Odan keiın "Bäiterek" toby şyqty. Sol kezde kıleŋ üş jıgıtten qūrylǧan top köbeiıp kettı. Sonda bır ülgı jasap, naryqqa jıberıp, jūmys ıstei bastaǧan kezde onyŋ özınen özı köbeietının tüsındım. Basqalar qaitalaitynyn ūqtym. Osy mehanizmdı myqtap ūstanyp, eseppen jūmys ısteitın boldym.
Bır künı Däulet Tūrlyhanov şaqyryp, Rahatty 16 jasynda jūldyz qyluymdy ötındı. Jūrtqa tanymal bola bersın, bır jerge jūmysqa barǧanda tanymal bolǧany kerek degen soŋ, kelıstım. Bır jarym jyldyŋ ışınde jas änşı tanymal bola bastady. Ol Qairat Nūrtas, Töreǧali Töreälınıŋ formatyndaǧy änşı edı.
Odan keiıngı jobam – Qaraqat. Sebebı qazaq estradasyna dauysy ädemı, özı de kelbettı, ekrannan körsetuge bolatyndai qyz bala kerek boldy. Qaraqat negızı dästürlı änşı, sosyn ol estradaǧa kettı. Būl joba da sättı şyqqan soŋ, duet qūru kerek ekenın tüsındım. Sodan Qydyrälı men Qaraqat sahnaǧa top bolyp şyqty. Bızge deiın bırın-bırı süiıp qosylǧan duet bolǧan joq. Odan keiın üilense duet qūryp, sahnaǧa şyǧatyndar qaptap kettı.
Osylaişa men bastaǧan jobalar, menıŋ qadaǧalauymsyz-aq qaitalanyp jatyr. Al jaŋa jobalarǧa keler bolsaq, qaltaly azamattar, belgılı tūlǧalar ūl-qyzymdy änşı qylyp şyǧar dep öte jiı ūsynys tastaidy. Köp adamnyŋ ūsynysyn qabyldaǧan joqpyn. Talanty joq bolsa, kımnıŋ balasy bolsa da, ol jobaǧa kırıspeimın. Sebebı, oǧan uaqyt ketedı. Menıŋ eŋ qymbat düniem – menıŋ uaqytym. Eşkımdı ekı änmen jūldyz qylyp jıberu mümkın emes.
Öner naryǧyna özgerıstı alǧaş äkelgen adam
Bır jyldary eldegı toi-tomalaq, konsertterge şetel ärtısterı köp şaqyrylatyn. Qazır jaǧdai özgerdı me?
Būryn bar qazaq orystyŋ änın tyŋdap, toiǧa da Filipp Kirkorov, Dima Bilandy şaqyrdy. Olar kem degende bır toidan 3-5 myŋ dollar alyp ketetın. Radiodan da qazaqşa änder tüngı saǧat on ekıden keiın qoiylatyn. Toida da, konsertte de reseilık änşıler jürdı. Soǧan namystanyp kettım. "ABK" tobynyŋ gonorary bırden 3 myŋ dollar boldy. Ol kezde Roza Rymbaevanyŋ özı 500 dollarǧa toiǧa şyǧatyn. Söitıp men naryqqa da özgerıs alyp keldım. Naryqtaǧy änşılerdıŋ baǧasynyŋ qymbattauyna üles qostym, sebebı būl – şou-biznes.
Sol jyldary "ABK" tobynyŋ "Tamşylar" änı radioda ailap, tıptı jyldap üzılmei berılıp tūrdy. Sodan qazaq änıne degen qyzyǧuşylyq paida bola bastady. Qazaq sol kezde qazaq änderınen şabyttanyp, qazaqşa änderdı saǧynǧanyn körsete bastady. Ärı qarai aqyryndap qazaq änşılerdıŋ köbeie bastaǧanyn körıp telearnalar qazaqşa baǧdarlamalar aşty, muzykalyq arnalar qūryldy. Orystyŋ qyzdary qazaqşa söilep, telejürgızuşı bolyp kettı.
Qazır afroamerikalyqtar da toida qazaqşa "aspanǧa qaraimyn" dep än aityp jür. Keiıngı on jylda Kirkorov ta, Dima Bilan da qazaqqa kerek bolmai qaldy. Būl – mädeni keŋıstıktı jauyp alu degen söz. Barlyǧy mūny özınen özı boldy dep sanaidy.
Qazaqstanda men sekıldı eş prodiuser jan-jaqty jobalar jasaǧan joq
Qazırgı änderdıŋ sapasy qandai? Qazaq şou-biznesınde myqty prodiuserler bar ma?
Änşılerdı, ändı ekıge bölıp qaraiyq: qazaqtyŋ ideologiiasyna sai änder jäne ūlttyŋ bolmysyna jat dünielerdı nasihattap jürgender. Mysaly, Ninety One ideologiiaǧa jat dünienı därıptep jür. Sözderı ūǧynyqsyz, ekı ärıptıŋ basyn qosyp, än dep şyǧyp jatqan ännıŋ bärı osy tızımdı tolyqtyrady. Eger däl osy qalyppen jalǧasa beretın bolsa, baqa men şaian bolyp ketudıŋ aldynda tūrmyz. Bärınıŋ esı ketıp qalǧan, bärı haiptyŋ qūly.
Qazaqstanda men sekıldı eş prodiuser jan-jaqty jobalar jasaǧan joq. Bızde kım köp, prodiuser köp. Alua Qonarova jaqsy prodiuser, ol "Ringo" tobyn qūrdy. Bıraq būl top naryqtan ketıp qalsa, eşteŋe özgermeidı. Al Baian Alaközova jaqsy biznes-vumen. Onyŋ jasaǧan "Keşiu" toby bolmasa da qazaqqa kelıp-keter eşteŋesı joq, ol taza kommersiialyq joba. Ol jerde ūlttyq dünie joq.
Instagram-da jazba jariialau üşın aqşa almaimyz
Äleumettık jelıde elde bolyp jatqan jaǧdailarǧa bailanysty basu aitqan jazbalar jiı jariialap otyrasyzdar. Būl joǧary jaqtan keletın tapsyrma ma? Jelıdegı bır jazbanyŋ qūny qanşa?
Qaraqat ta, men de qazaqta qandai mäsele bolsa da, sonyŋ arasynda jüremız. Oǧan bıreudıŋ ötınışı, tapsyrysyna qaramai-aq pıkır aityp otyramyz. Alaida ol kommersiialyq emes, iaǧni Instagram-da jazba jariialau üşın aqşa almaimyz. Mysaly, Qordaidaǧy jaǧdaiǧa bailanysty maǧan joǧary jaqtan qoŋyrau şaldy. Olar aitsa da, aitpasa da men öz pıkırımdı bıldıretın edım. Sebebı ol jaǧdaidyŋ bärıne qatysy bar.
Keide ötınış jasaǧan adamnyŋ pıkırı menıŋ oiymmen säikes kelmese, ony oqyrmandaryma ūsynbaimyn. Sebebı men üşın eŋ qymbat dünie – uaqyt jäne abyroi. Odan qymbat eşteŋe joq. Halyqtyŋ aldynda bırde bylai, bırde basqaşa söilep tūra almas edım. Men tıptı osy uaqytqa deiın Nur Otan partiiasyna kırgen joqpyn.
Jaryŋyz Qaraqat Äbıldina 42 500 teŋge äleumettık kömek aldym dep eldı bır şulatqan edı...
Äielderdıŋ ısıne aralaspaimyn. Alaida Qaraqat äleumettık jelıde jariialaityn oiyn, jazbasyn menımen aqyldasyp otyrady. Bıraq 42 500 teŋge, järdemaqy jaily tırlıgıne aralaspaimyn, ony Qaraqat özı bıledı.
Qydyrälı Nūrtaiūly, uaqyt bölıp, sūhbat bergenıŋızge köp raqmet! Isıŋızge bereke tıleimız!
Sūhbattasqan: Aigerım TAUBAI.
foto: Aşyq derekközderden alyndy
