Eger belgılı bır adamnyŋ sızdıŋ ömırıŋızdegı maŋyzyn tüsınseŋız, ony jaqsy körıp üirenu jeŋıldeidı. Är adam menıŋ ūstazym dep qabyldap, oǧan razylyq bıldıru öte maŋyzdy.
Sızdıŋ ömırge däl osyndai er adamnyŋ keluı tegınnen tegın emes. Adamnyŋ tūtas ömırı mektep. Ötetın basty därıs – mahabbat. Erkekter arqyly eŋ basty, keide tıptı eŋ kürdelı sabaqty üirenemız. Mamandyq bıreu ǧana – mahabbat pen özıŋdı tanu. Öz boiymyzda mahabbat bar kezde ǧana ony bıreuge arnai alamyz. Özımızde joqty özgege qalai bermekpız? Sızdıŋ azamatyŋyz – ärdaiym sızdıŋ ainaŋyz! Ol sızdıŋ boiyŋyzda, bolmysyŋyzda bar dünienı körsetedı. Jaqynda bır äielden tek laiyq jıgıt üşın tyrysuǧa barmyn degen sözdı estıdım. Osylai deuge bola ma? Sız özıŋızdı estıp tūrsyz ba? Laiyq jıgıt degen kım?
Sızdıŋ ömırde bolǧan, sızge köŋılın bıldırgen, älı bıldıretın är azamat sız üşın laiyqty! Laiyq jıgıt degen – tym qarabaiyr ūǧym. Sebebı, är erkektıŋ özınıŋ laiyqty mınezı, abyroiy bar. Sızge tartylǧan bailyqqa laiyqsyz. Erık-jıgerı tömen, «mamasynyŋ balalary» ǧana tartylyp tūrsa, būl jaqsy da, jaman da emes. Būl jai ǧana fakt. Däl qazırgı taŋda ömırıŋızge kımdı qabyldauǧa daiyn ekenıŋızdı körsetetın fakt. Sızdıŋ ömırge engen erkek sızdıŋ ışkı tüitkılderıŋızdı körsetuşı ǧana. Sondyqtan sol erkekke qarap özıŋızdı jaŋadan tanuǧa, syrttai baqylauǧa aluyŋyzǧa bolady. Būny jaŋa bılım dep qabyldaŋyz.
Keŋ taralǧan jaǧdaiattardy ırıktep köreiık:
Eger ömırıŋızge qyzǧanşaq bıreu kelse, endeşe seksualdy energiiaŋyzdy şyǧarmaşylyqqa būra bılıŋız. Sebebı, özınıŋ seksualdy energiiasyn basqara alatyn äieldıŋ ömırıne qyzǧanşaq küieu, iaki jıgıt eşqaşan tartylmaidy.
Jūdyryǧyn ala jügıretın erkek qandai äielge tartylady? Ömırıŋızge dökır erkek ense, özıŋızdı tyŋdap üirenu qajet bolǧany. Ūr da jyq mınezdı erkektermen tūratyn äielderdıŋ denı şekara degennıŋ ne ekenın bılmeitınder. Sondyqtan özderın qūrbandyqqa ainaldyra salady. Özın ylǧi baqytsyz, jalǧyz, jūrtta qalǧandai sezıngendı jaqsy köredı. «Küieuım tajal, aua raiy qolaisyz, basqalar quanyp ömır süredı, al menı Qūdai jazalaǧan, taǧdyrym solai bolsa kerek, ömırım öksıkpen ötude» degennen tanbaityndar. Osyǧan sai erkegı ol äieldı ornyna qoiady, ne özın qūrmetteudı üiretedı. Onyŋ tūlǧalyq qasietterın oiatady. Qūrbandyq boludan şyǧyp, özınıŋ şekarasyn aiqyndaudy, özın qorǧaudy üiretedı. Basqa erkek mūndai äielge özın tyŋdaudy üirete almaidy. Qūrbandyqqa aiausyz aşy şapalaq jeu kerek, sonda ǧana ol özın tyŋdap üirenbek. Sonda ǧana ömırın özgertuge baryn salady.
Eger küieuıŋız ışkış, bır närsege täueldı bolsa, ol da bekerden beker emes. Sız de ony bır närse üşın taŋdaǧansyz. Öte maŋyzdy sabaqty tüsınu üşın. Mūndai jūptaǧy äiel özın qalai ūstaidy? Mūndai äiel ünemı erınıŋ miyn jeidı, sol sözımen onyŋ menın, erkektıgın öltıredı. Iаki, özı «baiǧūs» bolyp, elden erek baqytsyz adam keipıne tüsıp, jūrttyŋ bärı sonyŋ basynan sipauy tiıs beinege enedı. Küieuı ışedı, aqşa joq, balalary sotqar. Bıtpeitın baqytsyz ömır. Onyŋ küieuı eŋ aldymen, mūndai äielge «näzık» bol degen belgı beredı eken. Özınıŋ äieldık bolmysynan auytqyp ketkenın körsetedı. Äielge maŋyzdy bolar bır mınezın jauyp-jasqaǧany üşın osyndai küieu berıledı. Ol küieu ışımdıkke salynyp, şyn ömırden bezınedı. Ekınşı jaǧdaida, mūndai küieu äielge özın jaqsy körudı, qūrmetteudı, eseiudı, öz ömırıne jauapkerşılık aludy üiretedı eken.
Eger sızge «mamasynyŋ balasy» tartylsa, erık-jıgerı joq, özı bılıp şeşım qabyldai almaityn erkek kelse, onda sız bilıktı erkektıŋ qolyna bere almaityn qaisar mınezdı äiel bolǧanyŋyz. Bärın özıŋız şeşesız, bärın özıŋız bılesız, bärın tek sız özgertesız. Mūndai adammen ūrys-kerıs ony özgertkıŋız kelgennen bastalatynyn baiqamai qalasyz. Ony eşqaşan tyŋdamaisyz. Qazır de olai emes dep aitasyz.
Eger sızdıŋ ömırge uäde bergış, bıraq bır uädesın oryndamaityn, sauyq-sairannan qoly bosamaityn, ädemı söileitın, ädemı kiınetın, oŋai ömır süretın adam kelse, bar qaiǧyŋyz «tezırek osy toi bıtıp, tezırek adam siiaqty ömır sürsek eken» bolsa, onyŋ jauaby: eşqaşan bıtpeidı, eşqaşan adam siiaqty ömır sürmeisız. Mūndai adam sızge: «Özıŋdı baǧalaudy üiren» deu üşın kelgen. «Nege menıŋ erejemnıŋ yŋǧaiyna jyǧylasyŋ? Nege menıŋ degenıme köne beresıŋ? Ekı aiǧa joǧalyp kettım, al sen bärıbır maǧan esıgıŋdı aşasyŋ. Menıŋ bos sözderıme toiyp bolmadyŋ ba? Senı mūnda eşkım baǧalamaidy. Eger qazır menıŋ degenıme könseŋ, erteŋ laiyq jıgıt kelıp senı süise de, säl uaqyttan soŋ tez suynady. Sebebı, özın baǧalamaityn, ärkımnıŋ yǧyna jyǧyla beretın äielden erkektıŋ bärı bezınedı».
Qarym-qatynastyŋ mūndai ssenariilerı öte köp. Men tek laiyqty jıgıt üşın tyrysamyn degenge qaityp oralmaqpyn. Äiel o bastan laiyqty bıreu üşın emes, eŋ aldymen özı üşın tyrysuy tiıs. Kez kelgen qarym-qatynasta solai bolǧany abzal. Eger qasyŋyzda jıgıtıŋız bar bolsa, özıŋızden «men basqaǧa laiyqpyn ba?» dep sūrap körıŋızşı. Aq tūlpar mıngen hanzada menıŋ qai qylyǧyma ǧaşyq boluy kerek? Hanzada da bıtpeitın kompleks, neşe türlı maniia, kırpiiazdyǧynan asa almaityn qyzǧa ǧaşyq bolmaityny beseneden belgılı. Mūnyŋ barlyǧyn tanyp, tüzetu qajet. Adamdar kölık jürgızudı Ferrariden bastamaidy ǧoi.
«Tūlǧanyŋ köleŋkelı jaǧy» degen tüsınık bar. Adam özı tolyq sezınbese de, körmese de, ol bolmysynda, tüpsanasynda bar dünie. Köleŋkede qala beretın qasietter. Iаǧni, adamǧa äser etetın ainanyŋ tıkelei jäne kerı qaitymdy türlerı bolady.
Tıkelei ainasy: bıreudıŋ boiyndaǧy sızdıŋ qityǧyŋyzǧa tietın qasietı. Ol sızdıŋ de boiyŋyzda bar mınez. Özıŋızdıŋ boiyŋyzdaǧyny baiqamaisyz. Mysaly: küieuıŋız divanda tük bıtırmei jatyr. Solai bos jatqanyn körgende qabaǧyŋyzdy tüiesız. Iаǧni, jalqaulyq sızdıŋ boiyŋyzda da bar bolǧany. Sız de jalqausyz, divanda jata tūrǧandy jaqsy köresız. Bıraq jata almaisyz. Sebebı, bala künnen jıgerlı boludy üirettı. Jaidan jai jatuǧa bolmaidy dep sıŋırgen. Iаki, eşqaşan bos jatuǧa qol timeidı. Ylǧi küizelıste jüresız. Üi, jūmys, bala, üi tazalau, tamaq pısıru. Būl nenı bıldıredı? Jūmystyŋ bärın tastap, küieuıŋızdıŋ janyna jata ket degen söz emes. Ony dūrys qabyldap üirenıŋız: «menıŋ de tüpsanamda jalqaulyq bar eken-au, küieuımnen de ötıp ketuım mümkın». Anda-sanda özıŋızge arnap demalys jasap tūryŋyz. Jai ǧana tük ıstemei jata tūru. Massajǧa baru. Ūnaityn ıstı jasau. Jalqaulyqqa jol beru.
Kerı qaitymdy aina: erkektıŋ boiyndaǧy qityqqa tietın mınezdı tabamyz. Osy belgınıŋ kerı mınezı sızdıŋ boiyŋyzda bar ma? Mysaly: erkek – osal, sız – myqty. Endeşe, myqtylyqty erkekke qaldyryp, näzık boludy meŋgerıŋız. Erkek - jauapsyz, sız - giper jauaptysyz. Bärın qadaǧalap, baqylap jaman üirengensız. Erkekke senıp üirenıŋız. Jüikenı bosaŋsytu kerek. Erkek – ötırıkşı, sız – aqiqatşylsyz. Ünemı onyŋ sözıne dälel ızdep, kuä talap etesız. Senım joq. Erkek – saraŋ, sız – jomartsyz. Erkek saraŋ bolsa, sız özıŋızge tiyn jūmsamaityndyqtyŋ belgısı. Özıŋızge mahabbatty qimaityn jansyz. Jaqsy köŋıl küidı qimaisyz. Jalpy, kerı qaitymdy ainanyŋ prinsipı tüsınıktı boldy ma?
Osynyŋ bärın boiyŋyzdan ötkızıp, tüsıngen kezde, bırınşıden, būl qasietterdı qabyldap üirenesız. Ekınşıden, mūnyŋ bärınen biıkteisız. Osy qasietterdı moiyndaǧanda, qasymyzdaǧy erkekter özgere bastaidy. Olardyŋ mınez-qūlqynda özgerıster paida bolady. Olardyŋ är qylyǧy qityǧymyzǧa timeitın bolady. Negızı bükıl älem aina prinsipı boiynşa damidy. Küllı qorşaǧan orta - bızdıŋ ainamyz. Özge adamdar arqyly özıŋızdıŋ ışıŋızde ne bar ekenın tanisyz. Qorşaǧan ortaǧa köŋılıŋız tolmasa, jūmys oidaǧydai bolmasa – eŋ aldymen özıŋızge köŋılıŋız tolmaǧany. Adamnyŋ özıne degen ıltipatynan özgege degen qarym-qatynasy bastalady. Sol sekıldı bızdı qorşaǧan adamdar bızdıŋ ainamyz bolady.
Işımızde bar dünie syrtymyzda da körınıs beredı. Işkı älemımız özgelerdıŋ ışkı älemımen ündesıp, bızge tartady. Sondyqtan, ainalaŋyzdaǧy adamdardyŋ bärı jabyrqau bolsa, şetınen qaiǧy-mūŋda, küizelıste jürse, sızdıŋ boiyŋyzda da sol bar bolǧany. Ainalaŋyz jarqyn jandar, meiırım men mahabbat tūnyp tūrsa, sızdıŋ jüregıŋız de jarqyrap tūrǧany. Özıŋızdı özgertıŋız, sonda ainalaŋyzdaǧy adamdar da, älem de özgere beredı.
Mūnyŋ barlyǧyn sızdı aiyptau üşın emes, äieldıŋ özın qalai özgerte alatynyn bıldıru üşın jazdyq. Äiel qalasa, qolynan bärı keledı. Tıptı opasyzdyq degennıŋ özı de patologiia emes, alfons kezdesse, būl – tabu emes. Ony da özgertıp ala alasyz. Būl äielge özıŋe qara, özıŋdı özgert degen belgı ǧana.
Erlerdıŋ äiel zatyna körsetetın sabaqtarynyŋ denı äieldıŋ bolmys-bıtımıne bailanysty bolatynyn baiqadyŋyz. Qazırgı zamanda äielderdıŋ köbısı qisyq ainaǧa ainalyp barady. Ziiandy virustarmen ulanǧandai. Äielder erlerdıŋ energiiasyn sıŋırıp alǧyş. «Temır Hanşaiymnyŋ» janynda kez kelgen erkek divanǧa jatqyş, moinyna mıngış, äreketsızdıkke ūrynyp, ışkıştıkke salynyp, jürgış bop ketedı. Nemese äiel qūrbandyq keipıne ense, erkek qol kötergış, dökır, opasyz qylyqtarǧa barǧyş bop alady. Şyn mänınde erkektıŋ äreketı arqyly Ǧalam äieldı tüzetuge tyrysady. «Qaityp äiel bol. Özıŋdı jaqsy körıp üiren. Ömırdı baǧala. Sen qaiǧyru üşın ömır sürmeisıŋ. Sen –äielsıŋ! Sudyŋ aǧynyn sezetın, erkektıŋ bolmysyn biıktetın äiel qaida? Qūmarlyqtyŋ oty qaida? Oşaqtyŋ jyluy qaida? Erkekke degen qūrmet pen baǧynu qaida? Erkekke degen senım qaida? Būl erkek sen üşın trenajer, senıŋ äieldık bolmysyŋdy aşatyn sabaq. Üiren» degenı.
Bıraq äielder ony estımeidı. Qarym-qatynasty üzedı. Basqa erkektı jolyqtyrady. Onymen de sol baiaǧy jyr. Keide būrynǧysynan da qiyn tiıp jatady. Menıŋşe, özgerıstıŋ bärı äieldıŋ özınen bastaluy tiıs. Sebebı, äiel – keŋıstık. Erkekke jauapkerşılıktı ılmes būryn, özıŋızge qaraŋyz. Ol sızdıŋ ainaŋyz. Ärine, internette erkektı basqaryp, odan köp syilyq aludyŋ türlı täsılderı turaly maqalalar jetıp, artylady. Menıŋ aitpaǧym ol emes. Men äieldıŋ özıne degen qūrmetı, mahabbaty jaily aitqym kep tūr. Er adamdy qūrmetteuı, er adamnyŋ mahabbatyn ömır quanyşy dep qabyldauyn aitam.
Özıŋdı özgertu qiyn. Janyŋa qaiau salatyn tūstary barşylyq. Özıŋnıŋ «Menıŋ» arqyly öz ömırıŋdı büldırıp, tozdyryp jatqanyŋdy tüsınu odan da auyr. Bıraq sol qaiǧyrtatyn jait adamdy özgertedı. Sol özgerıs qaiǧysy qajet. Adam ruhani ösu, jetılu üşın qaiǧyru maŋyzdy ekenın tüsınedı. Qarym-qatynastaǧy qaiǧy – otbasy qūrǧysy keletın ekı eresek serıktes üşın ömırlık jol bastauşy.
Qaiǧyny qabyldai almaityn erler men äielder köp. Qarym-qatynasta qiyndyqtar tuyndai bastasa, bır-bırınen qol üzuge daiyn tūrady. Jaŋa qarym-qatynasta da özındık qiyndyqtar bolady. Qaiǧysyz ömır joq. Şeŋber boiy jügıre beruden ne özgeredı?
Özıŋızge «Būl jaǧdai maǧan ne üiretpek?» degen sūraqty ünemı qoiyp otyryŋyz. «Nege būlai boldy? Men ne üirenuım kerek?» Sonda küş-quatyŋyz tekke ysyrap bolmai, özıŋızge tiesılı resursty alasyz.
Nege qaiǧydan qaşamyz? Nege qaiǧyrmai ömır sürgen jaqsy deimız?
Otbasy bolyp ömır süru üşın ystyǧyna küiıp, suyǧyna tözu kerek. Qarym-qatynas solai ösedı, örkendeidı. Adamnyŋ özı de eseie bermek. Odan qorqudyŋ qajetı joq. Kez kelgen qarym-qatynas – kürdelı ūǧym. Eger mahabbatty ömırden läzzat aludyŋ joly dep qana tüsınseŋız, ömırden tez köŋıl qalatyny anyq. Är būrylysta bır qiyndyq tuyndaryn tüsınıp baryp otbasy qūru kerek. Qiyndyq, synaq degen bır-bırıŋe kömektesu, būrynǧydan da etene jaqyndasudyŋ bır baspaldaǧy dep tüsıngen abzal.
Süiıktıŋ – bırge bolǧan är sättı rahatpen ötkızetın adam emes. Süiıktı adamyŋ – ol üşın kez kelgen qiyndyqty jeŋıp, özgeruge daiyn ekenıŋdı tüsınu. Ony bolmys-bıtımımen tolyq qabyldai alsaŋ, sonda ǧana būl mahabbat bolmaq.
Audarǧan Şynar Äbılda
