R.B.Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýtynda «Uly dala tarıhy jáne mádenıeti» atty konferenııa ótti

6677
Adyrna.kz Telegram

Qazaqstannyń ǵylymı-zertteý Instıtýttary men Ortalyqtary ulttyq tarıhty tutastaı kórýdi qalyptastyrý, tarıhı jadyny, sabaqtastylyqty saqtaý jáne uqsastylyqty qalyptastyrý maqsatynda, 2018-2020 jj. «Uly dala tarıhy jáne mádenıeti» atty pánaralyq ǵylymı baǵdarlamany iske asyrdy. Úsh jyldyq zertteýler nátıjesi boıynsha tarıh pen mádenıettiń ózekti máselelerine qatysty jańa teorııalyq-metodologııalyq tásilder men tujyrymdar ázirlenip, qorytyndy konferenııa aıasynda aıtylyp ótti.

Konferenııa jumysy tómendegi baǵyttar boıynsha uıymdastyryldy:

  • Uly dalanyń etnogenezi jáne etnıkalyq tarıhy;
  • qazaq memlekettiliginiń tarıhy;
  • Qazaqstan tarıhyndaǵy uqsastylyq pen jańǵyrý.

«Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda jáne Elbasy N.Á. Nazarbaevtyń «Bolashaqqa kózqaras: qoǵamdyq sanany jańǵyrtý» atty Baǵdarlamalyq maqalasy men 2018-2020 jj. arnalǵan QR BǴM baǵdarlamalyq-maqsatty qarjylandyrýy konteksinde toǵyz ǵylymı-zertteý ınstıtýty men ortalyǵy: QR BǴM ǴK R.B. Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýty janyndaǵy Tarıhı materıaldardy zertteý boıynsha respýblıkalyq aqparattyq ortalyǵy; QR BǴM ǴK Sh.Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologııa ınstıtýty; QR BǴM ǴK Á. Marǵulan atyndaǵy Arheologııa ınstıtýty; Jalpy genetıka jáne ıtologııa ınstıtýty janyndaǵy Popýlıaııalyq genetıka zerthanasy; ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ janyndaǵy Halyqaralyq «Geoarheologııa» ǵylymı-zertteý zerthanasy; ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ janyndaǵy «Dúnıejúzi tarıhyn zertteý» Respýblıkalyq ǵylymı-zertteý ortalyǵy; ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ janyndaǵy «Ortalyq Azııanyń dástúrli órkenıetterin zertteý» Respýblıkalyq ǵylymı-zertteý ortalyǵy; Abaı atyndaǵy QazUPÝ janyndaǵy «Aıtylǵan tarıh» Ǵylymı-zertteý ortalyǵy; M.O. Áýezov atyndaǵy Ońtústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıteti RMK janyndaǵy Respýblıkalyq Fızıkalyq antropologııa zerthanasy «Uly Dala tarıhy jáne mádenıeti» pánaralyq ǵylymı Baǵdarlamasyn iske asyrýda.

Baǵdarlama alǵash ret pánaralyq dárejede júzege asyrylýda jáne Elbasynyń qoǵamdyq sanany jańǵyrtý týraly ıdeıasyn júzege asyratyn qoǵamdyq-gýmanıtarlyq saladaǵy naqty nátıje bolyp tabylady.

«Uly Dala tarıhy jáne mádenıeti» baǵdarlamasy negizgi tórt baǵytta oryndalýda: etnogenez jáne etnıkalyq tarıh; qazaq memlekettiliginiń tarıhy; Qazaqstan tarıhyndaǵy uqsastylyq pen jańǵyrý; udaıy árekettegi onlaın-platforma jasaý.

Baǵdarlama nátıjeleri bilim, ǵylym jáne mádenıet salalarynda memlekettik saıasatty júrgizý, sáıkes mınıstrlikter men vedomstvolardyń praktıkalyq suratýlaryn oryndaý boıynsha uzaq merzimdi usynymdardy qalyptastyrýǵa járdemdesetin Qazaqstandaǵy bilimdi damytýǵa endirý úshin qoldanylýy múmkin. Atap aıtqanda, jańadan aıqyndalǵan tarıhı arhıv materıaldary joǵary oqý oryndary men jalpy bilim beretin mektepter, oqýlyqtar men oqý quraldaryna arnalǵan baǵdarlamalardy qurastyrý kezinde paıdalanylady.

Baǵdarlamanyń ǵylymı tujyrymdarynyń boljamdyq-analıtıkalyq tásili men usynystyq sıpaty el egemendigi men halyqtyń sana-sezimin nyǵaıtýǵa, Qazaqstannyń turaqtylyǵy men qaýipsizdigin arttyrýǵa paıdaly bolýy múmkin. Birqatar shyǵys jáne batys elderiniń zerdeleý ǵalymdardyń Qazaqstan Respýblıkasy syrtqy saıasaty boıynsha usynymdyq sharalar jasaýyna múmkindik beredi.

Ulttyq tarıhty tarıhı jad, sabaqtastylyq, Qazaqstan halqynyń uqsastylyǵyn qalyptastyrý túrindegi zertteýler qazaq memlekettiliginiń tarıhyn qalpyna keltirip, Uly dalanyń tarıhı-mádenı murasyn tutastaı kórýdi qalyptastyrýǵa sebepshi bolady. Tutastylyq pen júıelilik barynsha tolyq belgilenedi, óıtkeni, bizdiń tarıh – kónetúrki memleketteri men qazirgi Qazaqstan tarıhy – bir tizbektiń býyndary ekendigin bildiredi. Demek, eń kóne memleketter tarıhynyń qazirgi tarıh tárizdi mańyzy bar.

Dúnıejúzilik júıedegi Qazaqstan Respýblıkasynyń róli men alatyn ornyn zerdeleýdiń keshendi sıpaty men pánaralyq tásiliniń Shyǵys pen Batys órkenıetterin zertteýde orasan zor mańyzy bar. Jobany oryndaýshylar memlekettilik, kóshpelilertaný, halyqaralyq qatynastardy zerdeleýde túbegeıli jańa tásilderin ázirlep, tarıhı proesterge qaıta oılap qaraýda.

Zertteýlerdiń túpki nátıjesi irgeli jınaqtaýshy eńbekter men monografııalar, Memleket Basshysyna Baıandama túrindegi nátıjelik keshendi esep, shetel jáne qazaqstandyq ǵylymı jýrnaldardaǵy jarııalanym túrinde usynylady.

2019 jyly R. B. Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýty janyndaǵy Tarıhı materıaldardy zertteý boıynsha respýblıkalyq aqparattyq ortalyǵy men Almaty qalasy Ákimdigimen birlese otyryp, shetel sarapshylary qatysqan, «Ulttyq tarıhtyń keńistigi men ýaqyty» atty ǵylymı semınar ótkizdi. Semınar jumysyna «Uly dala tarıhy men mádenıeti» baǵdarlamasyn oryndaýshylary, QR akademııalyq jáne bilim mekemeleriniń ókilderi, shetel sarapshylary (prof. Anna-Marı Vılemeno, d-r Tatıana Sırbý, Lýven Ýnıversıteti, Belgııa) qatysty.

2019 jyly Ortalyq Azııany zerdeleıtin Eýropalyq qoǵamdastyqtyń (ESCAS) 16th Biennial Conference «The Globality of Central Asia» atty halyqaralyq konferenııasynda ǵylymı baǵdarlama usynyldy. Baǵdarlamaǵa qatysýshylar jańa ǵylymı baǵdarlamasyn usynatyn «Jahandyq tarıh konteksindegi Uly Dala» atty arnaıy panelin ótkizdi.

 

2019 jyly, baǵdarlama aıasynda Belgııa, Japonııa, Reseı sarapshylary qatysqan Shyǵys Qazaqstan men Pavlodar oblystaryna halyqaralyq ǵylymı ekspedıııa júrgizildi. Ekspedıııa barysynda, ǵalymdar Aqbaýyr jáne Berel qorǵandary megalıttik kesheni (Shyǵys Qazaqstan oblysy) aýmaǵynda, Aqkelin tarıhı-memorıaldyq kesheni jáne M.J. Kópeevtiń kesenesinde (Pavlodar oblysy) túzdik jumystar júrgizdi. Osylardyń nátıjesinde, sarapshylar tarıhı eskertkishterdi IýNESKO-nyń Dúnıejúzilik murasy tizimine engizý usynysyn jasaǵan dóńgelek ústelder ótkizildi. Bul is-sharalar qazaqstandyq ǵylymnyń ımıdji men onyń básekege jaramdylyǵyn arttyrýǵa sebepshi bolady.

Baǵdarlamadan alynǵan nátıjeler monografııalar, qujattar jınaǵynda, hrestomatııalarda, kitap-albom, kitap-katalog, sózdikter, oqýlyqtar men oqý quraldarynda jarııalandy.

Qazaqstandyq ǵalymdardy álemdik ǵalymdar qaýymdastyǵynya ıntegraııalaý maqsatynda, baǵdarlama nátıjeleri sheteldik reenzııalanatyn jýrnaldar (Scopus, Web of Science, ThomsonReuter, RǴI) men QR BǴM BǴSBK usynǵan ǵylymı jýrnaldardaǵy maqalalardan oryn aldy.

Ǵylymı jumysty keńinen jaıý úshin, aralyq nátıjeler baǵdarlamanyń Udaıy árekettegi onlaın-platformasynda baıandalady, buqaralyq aqparat quraldarynda (gazetter, teledıdar) jarııalanyp, ǵalymdardyń áleýmettik jelileriniń betterinen udaıy jaryq kórip otyrady. Baǵdarlama jumysynyń nátıjeleri yqtımal paıdalanýshylar, ǵalymdar qaýymdastyǵy men qalyń jurtshylyq arasyna aqparattyq onlaın-platforma quraldary arqyly jaıylady.

«Uly Dala tarıhy jáne mádenıeti» atty qorytyndy halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferenııanyń jumysyna sheteldik jáne qazaqstandyq ǵalymdar – arheologtar, tarıhshylar, shyǵystanýshylar, genetıkter, antropologtar, etnograftar, sonymen qatar, akademııalyq ınstıtýttar, arhıvter, mýzeıler men joǵary oqý oryndarynyń ókilderi jańa bilimder jáne zertteý jumysy tájirıbesimen almasý úshin qatysty. Reseı, Ýkraına, Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Tájikstan, Túrkııa, Sırııa, Úndistan, Qytaı, Japonııa, Izraıl, Germanııa, Franııa, Ulybrıtanııa men AQSh-tyń 80-nen astam ǵalymy onlaın-baıandama jasady. Úsh jyldyq zertteýler nátıjesi boıynsha tarıh pen mádenıettiń ózekti máselelerine qatysty jańa teorııalyq-metodologııalyq tásilder men tujyrymdar ázirlenip, qorytyndy konferenııa aıasynda aıtylyp ótti.

 

"Adyrna" ulttyq portaly

 

 

 

 

 

 

Pikirler