QR Bılım jäne ǧylym ministrı Ashat Aimaǧambetov qyrküiektıŋ 12-sı künı äleumettık jelıdegı Facebook paraqşasynda: «Ärbır bılım bölımınıŋ nemese bılım basqarmasynyŋ basşysy tuyndaǧan mäselelerdı öz deŋgeiınde uaqtyly jäne sapaly şeşuı qajet. Öŋırdegı salaǧa qatysty barlyq jaǧdaidan habardar bolyp, halyqtyŋ sūraǧyna der kezınde jauap beruı tiıs. Sondyqtan basşylardyŋ barlyǧyna öz WhatsApp nömırlerın jariialap, tüsken sūraqtar men tuyndaǧan mäseleler boiynşa şeşımderdı şūǧyl qabyldau tapsyryldy» degen jazba qaldyryp, Nūr-Sūltan jäne Almaty qalasy, sondai-aq barlyq oblystyq bılım basqarmalary basşylarynyŋ suretımen qosa tolyq aty-jönı, bailanys nömırlerın jariialady.
Būl – el ışındegı bılım salasyna qatysty mäselelerdı qolma-qol anyqtap, dereu qolǧa alu maqsatynda qabyldanǧan qūptarlyq jäne der kezınde qabyldanǧan kerek şeşım boldy jäne ministrdıŋ el ışındegı qordalanǧan mäselenı halyqpen tyǧyz qarym-qatynas jasai otyryp şeşuge degen talpynysy ekenı dausyz. Öitkenı osy künge deiın atqarylyp jatqan igı ısterdıŋ barlyǧyna qaramastan, atalmyş salaǧa qatysty mäsele şaş etekten. Sol üşın aldaǧy uaqytta tek oblystyq bılım basqarmalarynyŋ basşylary ǧana emes, öz kezegınde audandyq bılım bölımı jetekşılerınıŋ da elmen etene bailanys jasaityn telefon nömırlerı de tolyqqandy qyzmetke qosyluy kerek dep esepteimız. Halyqpen tıkelei bailanys jasaudyŋ maŋyzdylyǧy - şeneunıkterdıŋ qordalanǧan mäselenı öz qūlaqtarymen estıp, öz közderımen körıp, naqty şaralardy qolǧa alyp, şūǧyl şeşımder şyǧaryp, nätijelı jūmys ısteu ekenın jete tüsıngen Bılım ministrınıŋ būl qadamyn qoldai otyryp, el ışındegı bastan ötken, qazır oryn alyp, kem-ketıgı tolmai otyrǧan maŋyzdy mäselelerdı aitpaqpyz.
Sonymen el jauyrdy jaba toqyp, aurudyŋ azabyn tartyp, zor qiyndyq körıp jürgende, el ışın alataidai büldırgen aty jaman keseldıŋ kesırı bılım salasyna da orasan zor qiyndyq tuǧyzǧany aqiqat. Sol uaqytta qairaŋda qalǧan qaiyqtyŋ küiın keşken bır sala bolsa, ol – bılım salasy ekenın bärımız bılemız... «Basqa tüsken baspaqşyl» ǧoi, qolda bar mümkındıkterdı pailalanyp, Zoom-men oqymaq boldyq, bolmady. Mūǧalım men bala ol baǧdarlamada josparly sabaǧyn tolyq oqymaq tügılı, bır-bırın tappai qaldy. WhatsApp-qa köştık, ol da joqtan görı joǧary bolyp jatyr. Sabaqtyŋ basynda jylt etıp körıngen balanyŋ aiaǧyna deiın qatysyp otyrǧanyna da eş kepıldık joq. Qasynda baqylap otyrǧan ata-anasy barlar mūǧalımnıŋ aitqanyn uaqytynda oryndap, tyŋdap otyrǧanymen, jalǧyz otyrǧan, äsırese bastauyş synyp oquşysynyŋ sabaqty tolyq meŋgere almai jürgenı de ras. Jalpy ärtürlı platformalarda sabaq ötılıp, synaqtan ötkızıp, täjıribe jasalǧanymen olardyŋ eşqaisysynyŋ bızdıŋ eldıŋ qaşyqtan oqu jüiesınde tiımdılıgı baiqalyp otyrǧan joq. Sondyqtan ministrlıktıŋ aldynda Qazaqstannyŋ bılım beru jüiesın tolyq igere alatyn jeke platformasyn jasap şyǧu mäselesı tūrǧany anyq. Olai bolmaǧan künde alda qandai uaqyttardyŋ bolaryn boljai almaimyz, sondyqtan küŋkıldep qoiyp, kündelıktı küibıŋnıŋ arasynda habarlama men WhatsApp-tyŋ audiojazbasynan asa almai älı qanşa jüretınımızdı kesıp aitudyŋ özı qiyn.
«Balaŋ bala bolsyn deseŋ oqyt, mal aiama» degen Abai sözıne süiengen ata-ana balasynyŋ jaiyn oilap neşe türlı planşetter men smartfondardy, noutbuktar men netbuktardy japatarmaǧai qaryzdanyp-qauǧalanyp aluyn aldy. Bıraq balasynyŋ qajetıne jaraidy dep alǧan düniesın keregınşe paidalana almady. Baǧdarlamalar şaştan köp bolǧanymen myna elektrondy tehnikanyŋ damyǧan uaqytynda älı künge deiın sonyŋ bärın jüielı türde ıske asyratyn internettıŋ barlyǧyna bırdei qoljetımsızdıgı qolbailau boldy. Äleumettık jelıde şatyr da, töbe-töbenıŋ basynda, Wi-Fi-y bardyŋ qasynda telefonyn ūstap, kıtabyn qūşaqtap bailanysy bar jerdı şarq ūryp ızdep jürgen bala-şaǧanyŋ suretterı tolyp ketken bır şaqtan ötsek te, tolyq şeşımın tappaǧan mäselenıŋ basy aşyq küiınde qalyp otyr. Dästürlı oqudaǧy jyl saiyn jasala beretın keregı bary bar, joǧy bar, tüsınıktı-tüsınıksızı taǧy bar özgerısterge etı üirengen el būl joly da «Qūdai saldy – qūl köndınıŋ» kebın kiıp şyǧa keldı. Qaptaǧan mäselemen betpe-bet qalǧan jūrt jypylyqtap ministrlıkke qarady, ministrlık ükımetke, ükımet elge qarady. Sonymen äupırımdep jürıp kömtemgı karantindı eŋserdık, eptep esımız bır bar, bır joq jürıp jazdy ötkızdık te, küzde taǧy küldı kömeştıŋ küiın keşudemız. Būl bılım ministrlıgınıŋ ǧana emes, ükımettık deŋgeide qolǧa alynyp, şara qoldalynuǧa tiıstı jäne kezek küttırmei şeşımın tabuy kerek mäsele ekenı beseneden belgılı. Bıraq qai kezde de aituyn aitqanmen, soŋy siyrqūimyşaqtanyp ketetın ädet boiynşa oqu prosesı bastalǧanyna baqandai üş apta ötse de sabaq oqymaq tügılı, bar smartfonymen bailanys jasai almai otyrǧan eldımekender men auyldar barşylyq. Tömendegı aqparǧa köz jürgıtseŋız, mūndai jaǧdai elımızde myŋdap sanalatynyn köresız.
Osydan bır jyldai būryn (28.10.2019 - avt.) Sifrlyq damu, innovasiialar jäne aeroǧaryş önerkäsıbı ministrı Asqar Quanyşūly Jūmaǧaliev. «Qazırgı kezde elımızde 117 qala men 3324 auylda keŋ jolaqty internet qoljetımdı. 2018 jyly Qazaqstan älemdık reitingte ūialy bailanys abonentterı boiynşa 21-orynǧa ie boldy. Qazaqstanda internet paidalanuşylar sany 2018 jyly 81,3%-dy qūrady jäne älemdık reitingte 45-şı orynǧa ie boldy. 2019 jyldyŋ aiaǧyna deiın 685 auyl internet jelısıne qosylady, al 2020 jyly qalǧan 509 auyldy qosu josparlanǧan. LTE, iaǧni 4G standartyndaǧy mobildı jelılerdı 2020-2022 jyldarda 3143 auylǧa: 2020 jyldyŋ aiaǧyna deiın tūrǧyndar sany 250-den asatyn 880 auyl, 50-den joǧary 885 auyl internet jelısıne qosylmaq. Jalpy 2020 jyldyŋ soŋyna deiın 5089 auyl men eldı meken internet jelısıne qosylady» degen aqpar berdı. Al biyl qyrküiektıŋ 2-sınde Sifrlyq damu, innovasiialar jäne aeroǧaryş önerkäsıbı ministrı Baǧdat Batyrbekūly Musin taǧaiyndalǧanyn eskersek, alda taǧy da aqparattyq jäne atqarylar ıske qatysty özgerısterdıŋ boluy bek mümkın, ony özderıŋız de bılıp otyrǧan bolarsyzdar.
Alaida Sifrlyq damu, innovasiialar jäne aeroǧaryş önerkäsıbı ministrlıgı Telekommunikasiialar komitetınıŋ töraǧasy Vitalii Iаr Ortalyq kommunikasiialar ortalyǧynda ötken baspasöz mäslihatynda (27.08.2020 j.): «Qazırgı uaqytta keŋ jolaqty internetke qoljetımdılıktı qamtamasyz etetın jelıler 6459 eldımekennıŋ 4646-synda salynǧan. Qazır internetpen qamtylmaǧan 883 auyl qaldy. Talşyqty-optikalyq bailanys jelısı tehnologiiasy boiynşa keŋ jolaqty qoljetımdılıkpen qamtu» jobasy boiynşa osy jyldyŋ soŋyna deiın 1257 auyldaǧy 3718 memlekettık organ men biudjettık ūiymdar qamtamasyz etıledı» degen aqpar aitqan. Bızdıŋ aitpaǧymyz, älı künge deiın internetsız otyrǧan auyl men şalǧai eldımekkenderdıŋ qaşyqtan oqu barysyndaǧy bas auruyna ainalǧan basty mäselelerı bolǧandyqtan, joǧarydaǧy sifrlar men aqparlardyŋ aiyrmaşylyǧy men däldıgın saralaudy, közqaraqty oqyrman, sızge qaldyrdyq.
Bıreu bıler, bıreu bılmes, «Bılım berudı damytudyŋ 2020-2025 jylǧa deiıngı memlekettık baǧdarlamasy: oqu baǧdarlamalaryn jaŋartu, ǧylymdy qoldau jäne elektrondy ŪBT» degen baǧdarlama qabyldanyp, ol QR ükımetınıŋ 2019 jylǧy 27 jeltoqsanyndaǧy № 988 qaulysymen bekıtılgen. Onda ǧylym men bılımge barynşa qoldaudyŋ jasalyp, mūǧalımderdıŋ barlyq mäselelerı oŋtaily şeşıletını turaly aityla kele, qala men auyl mektepterı arasyndaǧy bılım sapasynyŋ alşaqtyǧyn azaitu maqsatynda keşendı şaralardyŋ qolǧa alynatyny söz bolǧan. Mäselen, «şaǧyn mektepterdı bılıktı pedagogikalyq kadrlarmen qamtamasyz etu, eŋbekaqy töleu jüiesı özgertu, auyl mektepterın oqu materialdarymen jäne sifrlyq qūrylǧylarmen tolyq qamtamasyz etu közdelgen. Būl maqsatta respublikalyq biudjetten 150 mlrd teŋge qarastyrylǧan. Boljam boiynşa 2025 jylǧa qarai oryndar tapşylyǧy 500 oryndy qūraidy. Būl mäselenı şeşu üşın mektepter memleket pen jeke sektordyŋ esebınen salynady. Atap aitqanda memlekettık biudjet jäne jeke investorlar tartu esebınen 650 myŋnan astam orynǧa arnalǧan 800 jaŋa mektep salu josparlanuda. Būl üşın 876 mlrd teŋge bölınedı... Sonymen qatar auyl mektepterın qoldau boiynşa «Auyl - besıgı» baǧdarlamasy aiasynda auyldyq tıre mektepter üşın 114 internat qūrylysyna 53 mlrd teŋge bölu josparlanuda. Jaŋa baǧdarlama aiasynda barlyq mektepterdı zamanaui fizika, himiia, biologiia, STEAM pändık synyptarymen qamtamasyz etuge 100 mlrd teŋge bölınedı, al pändık kabignetterdı kompiuterlermen 100% qamtuǧa 50 mlrd teŋge bölınedı. «Jas maman» jobasy aiasynda 180 kolledjdıŋ materialdyq-tehnikalyq bazasy jaŋartylady, oǧan 58 mlrd teŋge qarastyrylǧan» delıngen.
Qarap otyrsaq, qarajat böluden kende, damudan kenje qalyp otyrǧan jaiymyz joq, bylai qaraǧanda bärı jaqsy siiaqty, alaida oŋ özgerıs demde emes ekenın de eskergenımız jön... Bıraq qarajat bar, baǧdarlama köp bolǧanymen nätijege kelgende köŋıl könşıterlık mardymdy dünie az. Sebebı osy künge deiın şeşımın tappaǧan şaştan köp mäselenı bır künde, tıptı bır jylda şeşe salu mümkın emes ekenı dausyz. Halyqqa qai salada bolmasyn kımnıŋ qaşan, qaida arnap qanşa milliondar men milliardtardy bölgenı, ony kımderdıŋ üptep ketkenı jaily ötırık-şyndy aqparlardyŋ qajetı şamaly ekenın eskersek, el sol bölıngen qarajattardyŋ igerılgennen keiıngı igılıkke jaraityn naqty nätijesıne o bastan zäru. Osyǧan orai özgelerdı jamandamaq nietımız joq, bıraq būl maqsatta qazırgı Bılım jäne ǧylym ministrı Ashat Aimaǧambetovtyŋ aitarlyqtai nyq qadamdar jasap, şūǧyl şeşımder şyǧaryp, naqty ısterdı qolǧa aluy nätijesınde aitarlyqtai jaqsy jäne nätijelı özgerısterdıŋ körıne bastaǧanyn aita ketpeske bolmaidy.
Qazırgı ahualǧa bailanysty bılım salasynda qaşyqtan oqudyŋ maşaqatyn körıp, jetpeitın oqulyqtyŋ mehnatyn tartyp otyrsaq, ol keşe kelgen Bılım ministrı A.Aimaǧambetovtyŋ kınäsı emes. Onda ükımet pen osyǧan deiın san märte auysqan ministrlerdıŋ barlyǧynyŋ «ülesı» bar ekenın aşyq aituymyz kerek. Sebebı qai salada bolmasyn şeteldık köşırme baǧdarlamalarǧa «äuespız», ädemı ūrandarǧa toly uädeler men ǧajaiyp baǧdarlamalar qabyldaǧyşpyz, bıraq solardyŋ bärı bırdei aiaǧyna jetpei jelkesı qiylyp, tolyq oryndalyp bıtpei jatyp «şala bauyzdalyp» jarty jolda qala beretını ökınıştı. Sondyqtan onsyz da şatqaiaqtap şeşımın kütıp tūrǧan mäselelerdıŋ üstıne mäsele jamalyp, ary ketkende, bärı keremet degen esep berumen ǧana şektelıp, şyndyǧynda, sala boiynşa kezek küttırmei şeşıluge tiıstı mäselelerlerdıŋ jinalyp qalatyny da jasyryn emes. Öitkenı kez kelgen basşy auysqan kezde nätije bere bastaǧan jobalardy dereu qysqartyp, atyn şyǧaryp, ataǧyn ösıru üşın öz baǧdarlamysymen keledı de, el aldyŋǧysyna endı üirene bergende taǧy da «bastan salyp qalady». Ökınışke qarai, būl juyq arada toqtaityn ürdıs dep taǧy aita almaimyz. Ministrdı kezek-kezek auystyra bergennen görı, jamyrai aitylsa da jalpylama jauaptyŋ köleŋkesınde qala beretın qordalanǧan mäselelerdı şeşudıŋ naqty joldaryn qarastyrǧan abzal. Äsırese bılım ministrlıgıne qatysty mäselede barynşa abai bolyp, basşylyǧynda bolsyn, qabyldanyp jatqan baǧdarlamalarynda bolsyn tūraqtylyqty qamtamasyz etu kerek dep esepteimız. Sauatty basşy men bılıktı mamandy jönsız maqtau men jaǧympaz jandaişaptar jäne joq jerden bäle ızdep, kınä artyp, tyrnaq astynan kır tapqyştar qūrtady. Sondyqtan qai salada bolmasyn bılıktı mamandar men sauatty basşylardyŋ tolyqqandy jūmys ısteuıne mümkındık berılıp, kedergı keltırılmeuı kerek. Qysqasy, Bılım ministrı tūraqty bolmai, bılım salasy tūralauyn qoimaidy...
Janbota Sūltanmūratqyzy,
"Adyrna" ūlttyq portaly
