Juyrda "BI Group" kompaniiasy Şymkent qalasy äkımşılıgıne qazırgı ippodromdy qalanyŋ syrtyna köşırıp, ornyna zamanaui tūrǧyn üi keşenın salu boiynşa ūsynysyn jariialaǧan edı. Sol künnen bastap ippodrom mäselesı halyqtyŋ pıkırın ekıge böldı.
Bır taraby qarsylyq bıldırıp, qūrylystyŋ qala ekologiiasyna kerı äserı bolatynyn alǧa tartsa, ekınşı jaq – investisiialyq jobanyŋ qala ekonomikasyna oŋ äser beretının aityp qoldauda.
Osy mäselege bailanysty qalanyŋ ärbır tūrǧyny salystyrmaly türde şeşım qabyldauy üşın, beitaraptyqpen jasaǧan tömendegı zertteuımdı jariialaudy jön kördım.
Ekologiiaǧa äserı
Ärbır qalanyŋ ekologiiasy – eŋ basty qūndylyqtarynyŋ bırı ekendıgı dausyz. Sondyqtan qūrylys nysandary salynarda qalanyŋ ekologiiasyna äserı jaily, arnaiy sala mamandarynyŋ zertteulerı eskerıluı qajet dep esepteimın. Ekolog mamandardan sūrastyra otyryp anyqtaǧanym:
1.Qazırgı ippodrom 33 gektar aumaqty alyp jatyr;
2. 33 gektar jerdıŋ 1,5 gektary jasyl jelektı alqap;
3. Bır adamnyŋ ottegını kündık tūtynu mölşerı şamamen 600 litr.
Demek qazırgı ippodromdaǧy jasyl jelektıŋ böletın ottegısı bır künde 150 adamnyŋ ǧana qajettılıgın ötei alady. Jer asty qoinauy da zerttelıp, eşqandai qazba bailyǧy joqtyǧy anyqtalǧan. 30 metr tereŋdıkke deiın jer asty suy joq.
İnvestisiialyq joba
Aldymen «investisiia degenımız ne» degen sūraqqa jauap bersek. (Öitkenı keibır azamattar investisiia men biudjet qarjysyn älı künge ajyrata almai jür – avt.)
İnvestisiia – bır tūlǧanyŋ, toptyŋ, ne kompaniialardyŋ belgılı bır jobalarǧa öz qarjysyn qūiuy. Būl jerde halyqtyŋ qarjysyna (biudjetke) eşqandai qatysy joq.
"BI Group" kompaniiasynyŋ ūsynǧan 5 jylǧa arnalǧan investisiialyq jobasy:
- 6000 päterlı tūrǧyn üi salu;
- bizneske arnalǧan 150 nysan salu.
Būlarǧa 122 milliard teŋge jūmsalady.
Qalalyq äkımşılıktıŋ qūzyryna berıletın nysandar:
1.Jaŋa ippodrom – 2 mlrd t;
2.Jaŋa mektep (1500 oryndyq) – 5 mlrd t;
3.Jaŋa emhana (200 adamdyq) – 1,7 mlrd t;
Äleumettık infroqūrylymyna
Ülken pleihab (oiyn alaŋy,aulany kögaldandyru, aǧaştar 20 ga – avt.) – 13 mlrd t.
Barlyǧyn qosqanda 135 mlrd teŋge jūmsalady.
Osy qarjynyŋ 40 mlrd teŋgesı, iaǧni 30 paiyzy jūmysşylardyŋ aqysyna, 94 mlrd teŋgesı (70 %) qūrylys zattaryna jūmsalady.
Endı tarazyǧa salyp köreiık.
İppodromnyŋ qazırgı kögaldandyrylǧan jerı 1,5-2 gektar aumaqty alyp jatyr. Al qūrylys bıtkende mūndai jer 20 gektarǧa jetedı.
Ottegımen kündık qamtamasyz etuı:
1)Qazır – 150 adam;
2)Qūrylys aiaqtalǧanda 1500 adam.
İnvestisiia joba boiynşa 6000 pätermen qamtamasyz etedı. Būl päterlerdıŋ:
- 70%-y komfort;
- 30%-y biznes sanatyna jatady
- 8000 adam 5 jyl boiy tıkelei sol jerde tūraqty jūmyspen qamtamasyz etıledı.
- 20-25 myŋ adam osy qūrylysqa kerektı materialdardy öndıruge, tasymaldauǧa t.b. jūmys jasaidy.
Bastapqyda 70% qūrylys zattary jergılıktı öndıruşılerden alynady.
Būl degenımız – 65-75 mlrd teŋge jergılıktı öndıruşılerdıŋ qazynasyna tüsedı degen söz.
Tūraqty jūmysşylardyŋ ailyq tabysy 120 000 - 500 000 aralyǧynda bolady.
Joba tolyq aiaqtalǧanda:
1) jaŋa ippodrom;
2) 1500 oryndyq jaŋa mektep;
3) 200 adamdyq jaŋa emhana;
4) Ülken pleihab oiyn alaŋy;
5) 20 ga kögaldandyrylǧan aumaq pailanuǧa berıledı.
2500 adam tūraqty jūmyspen qamtylyp, 1000 adam ofistık keŋselerde jūmys jasaidy.
Qala biudjetıne qosymşa 15 mlrd teŋge kırıs kıredı (salyqtan – avt.).
Osy qarjyǧa on park salyp aluǧa bolady.
Özımnıŋ qorytyndy taŋdauym
Şaŋy şyǧyp jatqan, qala tūrǧyndaryna ekologiialyq ta, ekonomikalyq ta eşqandai paidasy joq (qazırgı ahualynda paidasy joq deuge äbden bolady - avt.), jylyna ekı ret at jarys pen kökpar, bır ret Nauryz toilanatyn būl ippodromnan, 30 000 halyqty 5 jyl jūmyspen qamtyp, qalamyzǧa megapoliske laiyq körık beretın qūrylys pen biznes nysandarynyŋ bolǧanyn artyq köremın.
Osy oraida qarsy taraptaǧy ūsynyp jürgen jobalardy da zerttep körgenımdı aita keteiın. Ol jerde de kafe-restorandar, sauda oryndary bar eken. Demek olardyŋ egelerı qūrylys saluy üşın, aldymen memlekettık aktı aluy kerek bolady. Ol degenımız – jerın bärıbır bıreulerge satyp jıberuı mümkın.
Bızdıŋ jergılıktı "elitamyzdyŋ" bar qiialdarynyŋ jetken jerlerı toihana men kafe-restoran, düken soǧuǧa deiın ǧana jetetının eskersek, elge ūsynyp jürgen joba arhitektorlaryna "jeldıŋ qaidan" soǧyp jatqanynda tūspaldauǧa bolatyn siiaqty.
Ädette kez-kelgen qalanyŋ damuşy qala ekendıgınıŋ belgısı bolyp, qosymşa-janama investisiialardyŋ aǧymyn būruşy qūbylystardyŋ bırı – äsem de körıktı, biık te erekşe ǧimarattar bolyp keledı (Kuala-Lumpur, Dubai t.b – avt.).
Sondyqtan da osyndai zamanaui körıktı ǧimarattarǧa investisiia salu arqyly qalanyŋ ekonomikasynyŋ damuyna serpın beretın jobalardyŋ köp bolǧanyn qalaimyn.
Mysaly, qaladaǧy bailardyŋ ärbırınıŋ Nūr-Sūltan men Almatyda üilerı bar. Kez-kelgen osy qalanyŋ tūrǧyny baiysa, sol jaqtan üi alary haq. Öitkenı ol jaqty damuşy öŋır retınde köredı. Jäne alǧanym üşın eşqaşan ūtylmaimyn dep oilaidy. Olarǧa sondai senım beretın küş – sol qalanyŋ damuşy qala ekendıgınıŋ älgındei "simvoldary".
Būǧan qosymşa bai käsıpkerler osynda jiǧan qarjylaryn sol qalalardyŋ ekonomikasyna salady. Iаǧni Şymkenttıŋ qarjysy ünemı basqa qalalarǧa aǧumen bolady.
Jadylaryŋyzda bolsyn!
Qarjynyŋ basym bölıgı qaltaly azamattarda. Solardyŋ qarjysy qai qalaǧa qūiylady, sol qala dami bastaidy. Nemese qai qala qaltaly azamattardyŋ qarjysyn özderıne būra alsa, sol qalanyŋ dami tüsetınıne şübäŋız bolmasyn.
Būl joba osyndai ürdıstıŋ bastamasy bolsa dep ümıttenemın.
Aldyǧa strategiialyq josparlardy oilap, kele jatqan ülken krizistı eskersek, qūrylys nysanyna aldaǧy 5 jylda 30 000 otbasyny "aştan öltırmeitın" mümkındıktıŋ bırı retınde qarauǧa bolady.
Pandemiia bastalǧaly qalamyzda jarty milliondai adam tūraqty jūmysynan airylǧanyn eskersek, osyndai qiyn kezeŋde ekonomikaǧa ekologiiany qarsy qoiuşylarǧa aitarym: oraza-namaz toqtyqta!
Rüstem Äşetaev, jurnalist
