Keşe jūmystan kele jatyp dükenge soqtym. Kezekte tūrmyz. Aldymda kışkentai qyzyn ertken kelınşek tūr. Qyzy şamamen bes jasar.
— Anaşym, azyq-tülıktı jyljymaly jolaqqa men salaiynşy? — dep erkelei sūrady qyzy.
Qatty kömekteskısı kep tūrǧany baiqalady.
Anasy äbıgerlenıp tūr. Bır jaqqa asyǧyp tūrdy ma eken, älde ūiqysy qanbai qaldy ma eken, kım bılgen...
— Maqūl, tezdet... — dedı eşteŋege män bermesten.
Qyzy bar yntasymen arbadaǧy azyq-tülıktıŋ bärın jyljymaly jolaqqa tüsıre bastady. Asyǧys. Asyqpaǧanda şe, anasy osynşa maŋyzdy ıstı senıp tapsyrdy ǧoi. Kenetten...
Tary salynǧan paket qyzdyŋ qolynan susyp tüsıp, jerge tars ettı de, jarylyp qaldy. Tarysy köp şaşyla qoimady. Bıraq paketı jyrtyldy. Qyzdyŋ esı şyǧyp kettı. Ne büldırdım dep qarap tūr.
— Äne, — dep şeşesı keiıdı. — Osylai bolaryn bılıp em. Sengen qoiym sen bolsaŋ, osy ǧoi, äne... Qolyŋa ne ūstap tūrsyŋ? Kırıse ketseŋ, büldıre salasyŋ... Endı jaŋalap tary äkelu kerek.
Qyz ünsız jylap tūr. Ol endı eşteŋenı de jolaqqa salǧysy kelmei qaldy. Qoly kınälı sekıldı. Qolynan tük kelmeidı. Anasy solai dedı.
— Maǧan bere salyŋyz, köp şaşyla qoimady ǧoi, jaŋa paketke salyp bereiın, sız jyrttyŋyz, sız satyp alyŋyz, - dedı kassir.
— Bız jyrtpadyq, bız tüsırıp aldyq. Paketı özı jyrtyldy. Maǧan bütın paket tary kerek! — dedı qabaǧy tüiılgen anasy.
Qalǧan azyq-tülıktı jyljymaly jolaqqa özı saldy. Kezektegı adamdarǧa qaramastan jaŋa paket tary äkeluge ketıp qaldy.
— Paket berıŋızşı, — dep kassirden paket sūrap aldym da, jerge tögılıp qalǧan taryny jinap sala bastadym. Kassanyŋ janynda qoryqqannan typyr etpei tūrǧan qyzǧa qaradym da, — Maǧan taryny jinasyp jıberşı, - dep ötındım.
Ol tızerlep otyrdy da, qos qoldap taryny jaŋa paketke sala berdı. Anasy jaŋa paket taryny äkelıp, satyp alǧan zattaryna esep aiyrysqanşa ekeumız tögılgen taryny jinap aldyq.
— Myna taryny qaitemız? Sızdıŋ qyzyŋyz tögıp alǧan taryny aitam? – dedı kassir.
Anasy ūrysqa daiyn tūr eken.
— Sızderde är zattyŋ qūnyna osyndai jaǧdaiǧa arnalǧan üsteme qosylady. Ne ısteimız degenıŋız ne? Men bükıl ışımdıktı şaǧyp tastasam da, tölemei ketuge qaqym bar. Al, mūnda tary ǧana!
— Sonda tögılgen tary üşın kım töleidı? Men be? — dep kassir de otala bastady.
Pai! Toqtaŋdar, joldastar. Bolmaşyǧa bola ūrys şyǧarǧandaryŋ ne? Bır-bırıŋnıŋ köŋılderıŋdı qaldyrǧandaryŋ ne?
— Būl taryny men satyp alaiyn, — dedım men. — Tek sızdıŋ qyzyŋyz maǧan zattarymdy jolaqqa saluǧa kömektesıp jıbersınşı, maqūl ma? Ol zattardy jyldam tüsıredı eken. Al menıŋ qolym auyryp tūr edı.
Qyzdyŋ anasy menıŋ senımdı közqarasyma qadalyp qaldy.
Esın jiia salysymen:
— İä, Lidochka, tätege kömektesıp jıberşı... Qoly auyryp tūr eken, - dedı.
Men sau qolymmen qyzyna baiqatpai, anasyna «tamaşa» degen belgını körsettım. Lidochka qaita tırılgendei. Aqyryndap menıŋ zattarymdy jolaqqa qoia berdı. Şyn yqylasymen kömektestı. Közınıŋ qiyǧymen anasyna qarap qoiady.
— Qolǧanatyŋyz ösıp qapty! Qandai tamaşa! — deimın dauysymdy şyǧaryŋqyrap Lidanyŋ anasyna, qyzy estısın dep.
— İä. Aitpaŋyz. Edendı de juyp tastaidy. Kır juǧyşty da qosa alady! – dep ol da menı qostai kettı.
— Mässaǧan! Daiyn tūrǧan qalyŋdyq qoi! — dep menen keiın tūrǧan aǧai bızge kömektesıp jıbergenı.
— Tüşparanyŋ nanyn jaiuǧa da kömektestım ǧoi! — degendı Lidanyŋ özı ūialyŋqyrasa da, anasynyŋ esıne tüsırıp jatyr.
— Oooo, tüşpara ma?! Būl bala emes, ǧajap boldy ǧoi! Öskende – künde bır küieu jıgıt qūda tüsetın şyǧar! Özım-aq bügın alar em, bıraq soŋǧy jiyrma tört jyldan berı basym bos emes. Äielım bolmaǧanda bar ǧoi, iä...
Kezekte tūrǧandardyŋ bärı külkıge qaryq boldy. Sol arada menıŋ zattarym jolaqqa tüsıp boldy. Men olardy paketterge salyp ülgerdım. Dükennen Lidanyŋ anasymen qatar şyqtym.
— Lida, sen Venesiiany körgenbısıŋ? — dep sūradym.
— Ol qai jaqta?
— Alysta.
— Joq. Men Qyrymda bolǧam.
— Bılesıŋ be, men de älı körmedım. Bıraq Venesiiada kögerşınderı köp arnaiy alaŋ bar eken dep bır jerden oqyp em. Olardyŋ kögerşınderı adamdardan qoryqpaidy eken. Qolǧa äbden üirengengenı sonşa, adam körse, iyǧyna qonyp alady eken. Basyna otyrady eken. Adamdar solarmen suretke tüsedı eken. Qandai keremet, iä?
— İä!
— Däl qazır Venesiiaǧa barǧyŋ kele me?
— Däl qazır? Qalai sonda? — dep taŋ qaldy Lida.
— İä! — Men tary salynǧan pakettı suyryp qolyma aldym. — Däl qazır, osy jerden Venesiia jasaimyz.
Dükennen säl ärırek şyqtyq. Eşkımge böget jasamaityn alaŋqaiǧa keldık.
— Lida, sen baǧana taryny aqyryn ǧana tüsırıp aldyŋ. Şaşylmai qaldy. Al, qazır tars etkızıp jerge qattyraq laqtyr. Paketı jarylyp, tary jan-jaqqa tügel şaşylsyn, maqūl ma?
Lida anasyna jaltaqtap qarap qoiady. Anasy bärın tüsındı. Basyn izedı. Jymiyp tūr.
Lida menıŋ qolymdaǧy tary salynǧan pakettı aldy.
— Jerge tastaimyn ba?
— Jerge tasta!
Lida şyn köŋılmen pakettı jerge bar küşımen laqtyrdy. Aiaq astynan sary jolaqty mandarin tüstı saliut jarylǧandai boldy.
Aspan qap-qaraŋǧy bop kettı. Tura ertegıdegıdei. Suyldaǧan qanattardyŋ dybysy. Ainaladaǧy şatyrlardan, aulalardan aş qalǧan kögerşınder taryǧa lap qoidy. Lidanyŋ aiaǧynyŋ asty kögerşınderge toldy.
— Anaşym! Qaraşy, qandai köp! Olar bızdıŋ taryny jep jatyr! Anaşym! Bız Venesiiadamyz!
Bız anasy ekeumız bırge küldık.
— Tamaşa! Raqmet, sızge. Oiatyp alǧandai boldyŋyz. Bügın köŋılsız kün bolyp tūr edı… — dedı Lidanyŋ anasy.
— Köŋılsız künnıŋ bärı äp-sätte köŋıldı bola salady. Balaşihany da osylai Venesiiaǧa ainaldyryp tūruǧa bolady eken.
— İä, tüsındım, — dep küldı anasy. — Venesiia köşıp kelgendei...
Şapqylap, quanyp jürgen Lidany qūşaǧyna aldy.
— Men botamdy eşqaşan renjıtpeimın, — dedı.
Qyzy alaqanyn şapattap tūr...
Boldy. Ary qarai menıŋ kömegım qajet emes.
Şaşylǧan tarynyŋ, baqytty qyzdyŋ, aş qalǧan kögerşınderdıŋ siqyrşysy ary qarai ūşyp kete bardy. Eŋ bastysy, köŋılsız sättıŋ bärın jaqsy jaqqa özgertıp aluǧa bolatynyn ūmytpaǧaisyz. Nemese küte tūryŋyz... Älde özıŋız özgertıp alyŋyz...
Olga Saveleva
Audarǧan Şynar Äbılda
"Adyrna" ūlttyq portaly
