2020 jyly 300 myŋ äskerge şaqyryluşynyŋ 40 myŋynyŋ ǧana densaulyǧy äskeri boryşyn öteuge jaramdy ekenı anyqtalǧan. Derekterge jügınsek, äskerge şaqyryluşylardyŋ 25,4 paiyzy äskeri qyzmetke psihologiialyq jäne moraldyq tūrǧyda daiyn emes körınedı. El qauıpsızdıgın qamtamasyz etetın azamattardyŋ densaulyǧy dabyl qaǧarlyq küide boluynyŋ negızgı sebebıne üŋıldık.
Būryn ata-analardyŋ qolynda balaǧa beretın smartfondar bolǧan joq. Sondyqtan da olar ne qoldan jasalǧan oiynşyqtarmen oinady, ne daiyn dünielerdı oiyn qūraly retınde paidalandy. Mektepte bergen kezınde de şamasyna qarap qara jūmysqa salatyn. Mıne, sol sebeptı erterekte densaulyǧy qalypty, közı jaqsy köretın (tura maǧynasynda – avt.) azamattar köp boldy. Äskerge şaqyrylǧandardyŋ äskeri boryşyn öteuge jaramauynyŋ bırınşı sebebı osynda jatsa kerek.
Ekınşı sebebı – dūrys tamaqtanbau. Mektep oquşylary men käsıptık jäne JOO oryndary studentterınıŋ (äsırese tömengı synyp oquşylary – avt.) fast-fud pen gazdy susyndarmen tamaqtanuynyŋ saldary adamnyŋ qalypty ösıp-damuyna kedergı keltıredı. Olarda adam aǧzasyna ziiandy qanyqqan mai qyşqyldary men türlı dämdeuışter bar. Būl taǧmdardy ünemı tūtynatyn kısıler gastrit, gipertoniia, semızdık, holessistit, infarkt sekıldı aurularmen qatar, qaterlı ısıkke şaldyǧuy äbden mümkın. Koka-kola siiaqty gazdalǧan susyndar asqazan-ışek aurularyn damytyp, semızdıkke, qant diabetıne äkeledı.
Deneşynyqtyru sabaǧynyŋ azdyǧy da bala densaulyǧyna aitarlyqtai äser etedı. Mysaly, mekteptıŋ joǧarǧy synyp oquşylary atalǧan pändı aptasyna 2-3 retten ötse, JOO-nyŋ studenterı alǧaşqy ekı kursta aptasyna bır märte ǧana dene şynyqtyrady.
Osylaişa, dene tärbiesımen dūrys ainalyspaǧan azamattar türlı täsılmen äsker qatarynan bır-aq şyǧady. Al jattyǧuǧa ikemsız, sporttyq tūrǧydan maqūrym sarbazdar älımjettıkke ūşyrap, jazym bolyp, öz-özıne qol jūmsau sekıldı türlı jaǧdailardyŋ boluyna türtkı bolady. Äskeri boryşty öteuge degen jekkörınıştılıktı küşeitedı.
Äskerde älımjettık bar degen syltaumen odan talai azamattyŋ qaşyp jürgenı belgılı. Sol sebeptı 2013 jyldan bastap densaulyǧy men özge de jailarǧa bailanysty 24 jastan asqan azamattarǧa äskerge barmaudyŋ zaŋdy tetıgı ıske qosyldy. Olar biudjetke 263 myŋ teŋge töleu arqyly bır ailyq kurstan ötıp, äskeri biletın qaltaǧa basady. Al bır ailyq kursta qaru ūstau men jattyǧu jasau – oiyn-sauyqpen teŋ ekenı belgılı.
Qazırgı kezde köptegen JOO-da Äskeri kafedralar qūrylǧan. Mysaly, äl-Farabi atyndaǧy QazŪU-dyŋ ekınşı-üşınşı kurs studentterı synaq arqyly kafedraǧa qabyldanady. Aptasyna bır märte ötetetın sabaqtary 2 jylǧa sozylyp, zapastaǧy leitenant şenı berıledı.
Bızdıŋ oiymyzşa, äskerge şaqyruşylardyŋ densaulyǧynyŋ dūrys bolmauy men äskerden jaltaru oqiǧalaryna joǧaryda atalǧan jaittar tıkelei äser etıp otyr. Būl qatarǧa halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiyn da qosuǧa bolady. Sol sebeptı äsker qataryna qosyluǧa niettı jastarǧa "äskeri-patriottyq tärbie beru kerek" dep dauryǧa bermei, bırınşı kezekte densaulyqtarynyŋ dūrys qalyptasuyna män bergen jön. Ol üşın deneşynyqtyru sabaǧyn köbeitıp, mektepter men joǧarǧy oqu oryndarynyŋ sport zaldaryn qajettı jabdyqtarmen qamtamasyz etu kerek.
P.S. Qazaqstan Qaruly Küşterı älemdık «Äskeri quat reitingınde» 63 orynda tūr. Zapastaǧy äsker sany men jalpy äskerı, äue men teŋız küşterınıŋ quattylyǧy, zymyrandary, qūrlyq äskerınıŋ äleuetı, biudjetı siiaqty 50 parametrden tūratyn esepte ekı jyl būryn 55 satyda tūrǧan edık. Äskerımızdıŋ 70 paiyzy kelısım-şartpen (kontraktnik – avt.) qyzmet atqaratyn sarbazdardan tūrady. Iаǧni, olar boryşyn öteuge kelgender emes, jalaqyǧa jūmys ısteitın merzımın ötegen sarbazdar men arnai oqu ornyn bıtırgen mamandar.
Ekınşı sebebı – dūrys tamaqtanbau. Mektep oquşylary men käsıptık jäne JOO oryndary studentterınıŋ (äsırese tömengı synyp oquşylary – avt.) fast-fud pen gazdy susyndarmen tamaqtanuynyŋ saldary adamnyŋ qalypty ösıp-damuyna kedergı keltıredı. Olarda adam aǧzasyna ziiandy qanyqqan mai qyşqyldary men türlı dämdeuışter bar. Būl taǧmdardy ünemı tūtynatyn kısıler gastrit, gipertoniia, semızdık, holessistit, infarkt sekıldı aurularmen qatar, qaterlı ısıkke şaldyǧuy äbden mümkın. Koka-kola siiaqty gazdalǧan susyndar asqazan-ışek aurularyn damytyp, semızdıkke, qant diabetıne äkeledı.
Deneşynyqtyru sabaǧynyŋ azdyǧy da bala densaulyǧyna aitarlyqtai äser etedı. Mysaly, mekteptıŋ joǧarǧy synyp oquşylary atalǧan pändı aptasyna 2-3 retten ötse, JOO-nyŋ studenterı alǧaşqy ekı kursta aptasyna bır märte ǧana dene şynyqtyrady.
Osylaişa, dene tärbiesımen dūrys ainalyspaǧan azamattar türlı täsılmen äsker qatarynan bır-aq şyǧady. Al jattyǧuǧa ikemsız, sporttyq tūrǧydan maqūrym sarbazdar älımjettıkke ūşyrap, jazym bolyp, öz-özıne qol jūmsau sekıldı türlı jaǧdailardyŋ boluyna türtkı bolady. Äskeri boryşty öteuge degen jekkörınıştılıktı küşeitedı.
Äskerde älımjettık bar degen syltaumen odan talai azamattyŋ qaşyp jürgenı belgılı. Sol sebeptı 2013 jyldan bastap densaulyǧy men özge de jailarǧa bailanysty 24 jastan asqan azamattarǧa äskerge barmaudyŋ zaŋdy tetıgı ıske qosyldy. Olar biudjetke 263 myŋ teŋge töleu arqyly bır ailyq kurstan ötıp, äskeri biletın qaltaǧa basady. Al bır ailyq kursta qaru ūstau men jattyǧu jasau – oiyn-sauyqpen teŋ ekenı belgılı.
Qazırgı kezde köptegen JOO-da Äskeri kafedralar qūrylǧan. Mysaly, äl-Farabi atyndaǧy QazŪU-dyŋ ekınşı-üşınşı kurs studentterı synaq arqyly kafedraǧa qabyldanady. Aptasyna bır märte ötetetın sabaqtary 2 jylǧa sozylyp, zapastaǧy leitenant şenı berıledı.
Bızdıŋ oiymyzşa, äskerge şaqyruşylardyŋ densaulyǧynyŋ dūrys bolmauy men äskerden jaltaru oqiǧalaryna joǧaryda atalǧan jaittar tıkelei äser etıp otyr. Būl qatarǧa halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiyn da qosuǧa bolady. Sol sebeptı äsker qataryna qosyluǧa niettı jastarǧa "äskeri-patriottyq tärbie beru kerek" dep dauryǧa bermei, bırınşı kezekte densaulyqtarynyŋ dūrys qalyptasuyna män bergen jön. Ol üşın deneşynyqtyru sabaǧyn köbeitıp, mektepter men joǧarǧy oqu oryndarynyŋ sport zaldaryn qajettı jabdyqtarmen qamtamasyz etu kerek.
P.S. Qazaqstan Qaruly Küşterı älemdık «Äskeri quat reitingınde» 63 orynda tūr. Zapastaǧy äsker sany men jalpy äskerı, äue men teŋız küşterınıŋ quattylyǧy, zymyrandary, qūrlyq äskerınıŋ äleuetı, biudjetı siiaqty 50 parametrden tūratyn esepte ekı jyl būryn 55 satyda tūrǧan edık. Äskerımızdıŋ 70 paiyzy kelısım-şartpen (kontraktnik – avt.) qyzmet atqaratyn sarbazdardan tūrady. Iаǧni, olar boryşyn öteuge kelgender emes, jalaqyǧa jūmys ısteitın merzımın ötegen sarbazdar men arnai oqu ornyn bıtırgen mamandar.
Jasūlan Nauryzälı,
"Adyrna" ūlttyq portaly
