Qasym-Jomart Toqaev abaitanuşy ǧalymdarmen kezdestı

Qazaqstan Prezidentı aldymen mädeni-sport keşenındegı körmenı tamaşalady. Memleket basşysyna Abaidyŋ sirek kezdesetın kıtaptary, «Abai älemı» seriiasy boiynşa şyqqan kıtaptar men filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor, abaitanuşy Mekemtas Myrzahmetūlynyŋ aqyn şyǧarmaşylyǧyna arnalǧan köptomdyǧy ūsynyldy. Sondai-aq körmege Şyǧys Qazaqstan öner mūrajaiy men Nevzorovtar otbasy atyndaǧy beineleu önerı mūrajaiynyŋ qorlaryndaǧy 18 suret qoiyldy. Qasym-Jomart Toqaev «Ūly Dala altyny» arheologiialyq körmesın aralap körgennen keiın abaitanuşy ǧalymdarmen kezdestı. Prezident ūlt ziialylarymen qasiettı topyraqta, tarihi maŋyzy zor Semeidıŋ törınde jüzdesıp otyrǧanyna quanyşty ekenın jetkızıp, Abaidyŋ 175 jyldyq mereitoiy älemdık pandemiiaǧa tap kelse de, ūly baba ruhy aldyndaǧy perzenttık paryzymyzdy adal atqaruǧa küş salǧanymyzdy atap öttı. Sonymen qatar būl mereitoidan toi toilaudy emes, taǧylym aludy maqsat etkenımızdı aitty. – Biyldan bastap 10-tamyz «Abai künı» dep bekıtılıp, merekeler qataryna qosyldy. Aqynnyŋ eŋbekterı on tılge audarylyp, älemnıŋ bedeldı kıtaphanalaryna jıberıldı. Şeteldegı elşılıkterımızdıŋ janynan Abai ortalyqtary aşyldy. Bıraq būl tek alǧaşqy qadam ǧana, keleşekte mümkındıkke qarai Abai instituttaryn aşamyz dep oilaimyn. L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde Abai akademiiasy qūryldy. Būdan bylai akademiia aqyn şyǧarmaşylyǧyn jüielı zertteumen ainalysady. «Abai» telearnasy öz jūmysyn bastady. Joǧary oqu oryndarynda «Abaitanu» kursyn oqytu qolǧa alyndy. Qazaq qoǧamynda özındık orny bar Semei qalasy «tarihi ortalyq» retınde belgılendı. Osyndai igı şaralar ūly oişyldyŋ baǧa jetpes mūrasyn jas ūrpaqtyŋ sanasyna sıŋıru üşın jasaldy. Bükıl türkı älemınde Abai filosofiiasyn därıpteu ısınde aitarlyqtai tabysqa qol jetkızdık, – dedı Prezident. Qasym-Jomart Toqaev Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ jaqynda jaryq körgen «Abai amanaty» atty maqalasyndaǧy «Ūly aqyn eldıŋ bolaşaq baǧdaryn aiqyndap bergen ruhani temırqazyǧyna ainaldy» degen sözıne toqtaldy. Sondyqtan ädebietımızdıŋ älemge tanymal alybyn bükıl halyq bolyp ūlyqtau memleketımızdıŋ mereiın arttyratynyn aitty. Ūly oişyldyŋ asyl mūrasyn ardaqtau jäne jan-jaqty därıpteu –  barşamyzdyŋ mındetımız ekenın, onyŋ är sözıne jete män berıp, astaryna üŋılıp, parasat-paiymyna boilai bılu qajettıgın jetkızdı. – Abai – memleket ısınıŋ müddelesı, bırlıgı jarasqan jūrt bolu ideiasynyŋ jaqtauşysy. Ol öz şyǧarmalary arqyly el eŋsesın tıkteuge zor üles qosty. Ūly aqyn ūltty ūiystyryp, ädılettı  qoǧam qūruǧa ündeidı. Bız ūsynǧan «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» tūjyrymdamasy däl osy ūstanymmen sabaqtas. Tüitkıldı mäselenı memleket pen qoǧam ökılderınıŋ bırlese talqylauy – örkeniettı qoǧamnyŋ belgısı. Mūndai pıkır almasu halyqtyŋ bilıkke degen senımın arttyrady, tūraqtylyqty nyǧaitady. Bilık pen būqarany jaqyndastyratyn osy ideianyŋ bastauynda ūly Abai tūr dep senımmen aita alamyz, – dedı Qasym-Jomart Toqaev. Memleket basşysy biylǧy Joldauynda ūlttyŋ jaŋa bolmysyn qalyptastyru turaly aitqanyn, mūnyŋ strategiialyq maŋyzy bar mındet, kezek küttırmeitın mäsele ekenın aita kele, ūltymyz ben jūrtymyzdyŋ jaŋa bolmysyn qalyptastyru üşın bızge Abaidan asqan aqylşy joq dedı. – Osynau jolda aqyn mūrasyn zerdeleu arqyly äreket etsek, bereket tabatynymyz anyq. Bız ızdegen barlyq sūraqtyŋ jauaby hakım Abaidyŋ ölmes öleŋınde, saliqaly sözınde tūr. Ūly oişyldyŋ «Paida oilama, ar oila, talap qyl artyq bıluge» degen ösietı – sonyŋ aiqyn dälelı. Abai aŋsaǧan qoǧam – oiy ozyq, sanasy sergek «tolyq adamnyŋ» tolyqqandy qoǧamy. «Tolyq adam» degenımız – būl sol zamandaǧy innovasiialyq filosofiia ürdısı. Turasyn aitsaq, Abai öz zamanynan ozyp şyqty degen söz. Sebebı orys tılınde «Selnaia natura» ia bolmasa aǧylşyn tılınde «A person of integrity» degen tüsınıkter äldeqaida keş paida boldy. Bız aqyn mūrasyna jäne ziialylardyŋ äleuetıne süienıp, osyndai qoǧam ornatuymyz kerek. Ol qoǧamnyŋ ūlttyq ideiasy bılım men ılımge jeteleitın aǧartuşylyq ūstanym boluǧa tiıs, – dedı Prezident. Memleket basşysy biylǧy mereitoi kezınde elge oi salatyn, taǧylymy mol naqty şaralar atqarylǧanyn, būl ürdıs Abai jylynan keiın de jalǧasa beretının atap öttı. Sondai-aq ūly Abaidyŋ tūlǧasyn şetel jūrtşylyǧyna keŋ auqymda tanytu jobasy boiynşa aqynnyŋ şyǧarmalary aǧylşyn, ispan, arab, türık, qytai, nemıs, italian, fransuz jäne japon tılderıne audaryldy. Prezident audarmalardyŋ körkemdık sapasy öte joǧary dep sanaitynyn jetkızdı. – Abai şyǧarmalaryn älemde keŋ taraǧan tılderge audaryp, basu – bıregei halyqaralyq joba. Būl jahanǧa qazaq mädenietınıŋ jaŋa qyryn tanytyp, älemdegı barşa oqyrmandarǧa Abai şyǧarmaşylyǧymen, tereŋ filosofiiasymen jäne teŋdessız lirikasymen tanysuǧa mümkındık beredı, – dedı Memleket basşysy. Kezdesu barysynda Qasym-Jomart Toqaev ziialy qauym ökılderınıŋ qoǧamdaǧy rölı men ornyna toqtalyp, olardyŋ qaşanda ūlttyq qūndylyqtardy bärınen biık qoiatynyn, ärdaiym märtebelı missiia atqaryp kele jatqanyn basa aitty. – Ötken ǧasyrdyŋ 60-jyldarynda qalamgerler ūlttyŋ ruhyn köterdı. Ūlt jazuşylary jylymyq kezeŋde el müddesımen özektes şyǧarmalardy ömırge äkeldı. Täuelsızdıktıŋ alǧaşqy  jyldarynda  ziialylar halyqty bereke-bırlıkke şaqyrdy. Olar ūlt mūrasyn tügendep, tarihymyzdy jaŋǧyrtuǧa ölşeusız üles qosty. Ziialy qauym jas memlekettıŋ şejıresın jasap, bügıngı ūrpaqtyŋ sanasyna sıŋırdı. Endı olardyŋ qazırgı kezeŋdegı mındetı – ūlt bolmysynyŋ jaŋa qaǧidatyn qalyptastyru, ūlt sapasyn arttyruǧa atsalysu, – dedı Prezident. Osy rette gumanitarlyq salany damytudy qolǧa alǧanymyz jön dep esepteitının jetkızıp, onyŋ ışınde qazaq tılı men ädebietın oqytuǧa jäne sapaly oqulyq daiyndauǧa basa män beruımız qajet ekenıne toqtaldy. – Bız ana tılımız ben töl ädebietımızdıŋ qadır-qasietın balalarǧa mektep jasynan bastap sıŋıruımız kerek. Būl baǧytta bıryŋǧai ūstanym qajet. Osyǧan orai Almatydaǧy  Abai atyndaǧy mektep-internattyŋ mümkındıkterın tolyq paidalanǧan jön. Qazaq tılı men ädebietın tereŋdete oqytatyn būl mekteptıŋ oqu üderısı basqa mektepterge ülgı bolady dep oilaimyn. Ony zamanaui talapqa sai jan-jaqty jetıldırıp, «Abai mektebı» dep atalatyn eŋ üzdık bılım ordasyna ainaldyru qajet. Jalpy bız keleşekte Abai mektepterın aşu turaly oilanuymyz kerek, – dedı Memleket basşysy. Kezdesude Mekemtas Myrzahmetūly, Tūrsyn Jūrtbai, Ǧarifolla Esım, Boris Şerbakov sekıldı ǧalymdar men abaitanuşylar, «Abai oqulary» konkursynyŋ jeŋımpazy, Ridder qalasyndaǧy №16 orta mekteptıŋ oquşysy Varvara Vladimirsevalar söz söiledı. Kezdesu soŋynda Qasym-Jomart Toqaev abaitanuǧa aituly eŋbek sıŋırgen, otandyq ǧylymnyŋ damuyna ölşeusız üles qosqan bırqatar azamattardy memlekettık nagradalarmen marapattady.