Belgili zańger Marat Ospanovpen suhbat
–Jalpy qoǵamdyq birlestikter qoǵamnyń ilgeri basýyna aıtarlyqtaı úles qosatyny belgili. Osyndaı jumystarmen aınalysýyńyzǵa ne túrtki boldy? Qazirgi atqaryp otyrǵan jumysyńyzdyń máni men mańyzy nede?
Búginde Respýblıkalyq «Ákeler odaǵy» qoǵamdyq birlestigi fılıalynyń jumysyn úılestirip otyrmyn.
– Osy jumystarǵa naqtyly toqtalyp ótseńiz...
– Biz negizinen úsh baǵytta jumystar júrgizemiz. Onyń biri – otbasylyq tárbıeleýge bere otyryp, balalar úıi tárbıelenýshileriniń sanyn azaıtý. Al ekinshisi – qazaq otbasyndaǵy ul bala tárbıesin jetildirýge úles qosý. Bul rette ákeler qaýymyna qozǵaý salý arqyly olardyń ul balalardy sporttyq jarystarǵa, týrıstik saıahattarǵa atsalysýyna yqpal etýin júıeli jolǵa qoıý óte-móte mańyzdy. Búgingi kúnge deıin bala tárbıesin áıelder qaýymy berik qolda ustap keldi emes pe? Sonyń nátıjesinde uldarymyz áljýaz, názik bolyp ósip keledi. Aralarynda shege qaǵýdy, tipti ot jaǵýdy da bilmeıtinderi bar. Endi olardy teledıdar men kompıýter aldynan aýlaqtatýdy, keń dalaǵa saıahattarǵa alyp shyǵýdy oılastyratyn kez keldi. Uldarǵa áke tárbıesi, patrıottyq tárbıe aýadaı qajet.
Osy oraıda bilim berý basqarmalarymen birlese bul iske el ishindegi «belsendi ákelerd» izdestirip taýyp jumyldyrýdy dittep otyrmyz. Ul balalarǵa at ábzelderin jasaý men qamshy órý ónerin, atqa shabýdy úıretsek deımiz.
Úshinshi baǵyt boıynsha jetim balalarǵa, kóp balaly jáne turmys jaǵdaı tómen otbasylaryna qaıyrymdylyq kómekter kórsetý isin odan ári jalǵastyra beretin bolamyz.
– Otbasynyń jylýyna, úlgisine dúnıede eshteńe jetpeıdi ǵoı.Kóńili nalaǵa, kózi jasqa toly jetim balalardyń otbasylyq tárbıemen qamtylýy – ábden durys qadam. Alaıda olardy baýyrǵa basýǵa, asyrap nemese úıge alýǵa qatysty qujattardy rásimdeýdiń qıyndyǵy, kedergisi kóptigi jóninde az aıtylyp, kem jazylyp júrgen joq. Siz buǵan ne deısiz?
– Biz, mine, tap osy máselemen tikeleı aınalysamyz. Qajet etken azamattarǵa tıisinshe quqyqtyq keńester de beremiz. Álginde ǵana kólik júrgizip kele jatqanymda, bir azamat ózin mazalaǵan suraqtarmen qaıyrylyp, oǵan tıisinshe aqyl keńes berdim. Osyǵan baılanysty basqa da suraqtary bolsa kómegimdi qajet etken ata analardyń ózime tikeleı 8778322 8966 telefony arqyly habarlasýyna da bolady. Bizdiń el jurt bolyp birlese atqarar bir ortaq isimiz de osy. Qoǵamymyzda búginde jetim balalardy úıde tárbıeleýge alý máselesi ótkir qoıylyp ta otyr. Kezinde Elbasynyń elde jetim balalar bolmaýy úshin olardy otbasylyq tárbıemen qamtamasyz etýdi tapsyrǵany belgili. Osyǵan baılanysty elimizde kóptegen otbasylardyń jetim balalardy úıde tárbıeleýge alýy esebinen jetim balalar úıleri aıtarlyqtaı azaıtylyp, kóbisi jabyldy. Qalǵandary «Balalardy damytýdy qoldaý ortalyqtaryna» aınaldyrylýda.
Shynyn aıtsaq, mundaı jumystardy úılestirý, rásimdeý bazbireýler aıtyp júrgendeı sonshalyqty qıyn emes. Álbette, shydamdylyqty, sabyrlylyqty talap etedi. Kóp azamattar qujattardy jınaý men rásimdeýdiń azdaǵan qıyndyǵynan qashyp, bul isti orta joldan úzip, odan ári jalǵastyrýǵa erinip, tastap ketip te jatady. Bul durys emes.
Mundaıda saýapty is jasaýǵa nıettenýshilerdiń eń áýeli ózi turatyn aýmaqtaǵy qalalyq, aýdandyq bilim bólimderine baryp, qujattar tizimin alýy kerektigin eske salamyz. Onda kórsetilgen qujattardy tıisti merziminde jınap, ótkizip, dereqorǵa tirkelgender úmitker retinde esepke alynady. Taǵy bir eskerterimiz, jetim balalar burynǵydaı úıge alýǵa kez kelgen azamatqa berilmeıdi. Mundaı nıeti barlardyń balalardy damytýdy qoldaý ortalyqtary janynan ashylǵan «qabyldap alýshy ata-analar mektebinde» úsh aılyq kýrsta oqytý- úıretýden ótip, arnaıy sertıfıkat alýy mindetti. Olarǵa elimizdegi hám óńirimizdegi balalar úıleri tárbıelenýshileri arasynan ǵalamtor arqyly qalaýynsha tańdap alýyna sodan keıin ǵana baryp múmkindik beriledi. Osy durys jol. Óıtkeni, qabyldap alýshylardyń minez-qulqy, psıhologııasy, basqasy bolsyn atalmysh kýrsta oqý barysynda súzgiden ótip, muqııat zerttelinedi.
Sondaı-aq jetim balalardy qabyldap alýshylardyń otbasy jaǵdaıy, úıi, jumysy, aılyq jalaqysy turaqty bolýy, balalarǵa qolaıly jaǵdaı jasalýy, túrli úıirmelerge qatystyrylýy sekildi sharttary múltiksiz oryndalýǵa tıis. Áıel adamdardyń kúıeýi bolýy da qarastyrylǵan. Eń bastysy, bir otbasyndaǵy erli-zaıypty adamdardyń eki jaqty kelisimi berik bolsa ǵana mundaı iske táýekel etýge bolady. Biri bastap, ekinshisi nemquraıly ǵana qostaǵan bolyp jatsa, bul da tolyqqandy sheshim bolmaıdy. Jaýapkershilik pen ynta eki jaqtan da tabylýǵa tıis. Óıtpegen kúnde erteń mundaı odaqtyń irgesi ońaı setineıdi de, túptiń túbinde balanyń obalyna qalyp jatamyz. Sondyqtan erli-zaıyptylar mundaı isti áblen ıin qandyryp baryp bastaýy kerek. Istiń basy - nıet. Munyń ózi, taǵy da aıtamyn, eń aldymen saýap úshin, Allanyń razylyǵy úshin jasalatyn is.
Mysaly, biz jubaıym, ustaz Jaına Beknazarova ekeýimiz osyndaı iske táýekel ettik. Balalar úıinen 4 bala alǵanbyz. Ózimizde úsh bala bar bolatyn. Olar áli kishkentaı, mektep jasynda ǵana. Qazir otbasynda 9 janbyz.
– Jalpy, balalardy úıge alý kezinde olardyń tárbıesiniń aýyr nemese jeńil bolýy jas erekshelikterine de baılanysty ma?
– Joq, olaı dep oılamaımyn. Ras, ata-analardyń basym deni balany búldirshin kezinde 3-5 jas aralyǵynda asyrap alǵandy jón kóredi. Balaǵa zar bolyp júrgender úshin bul durys ta shyǵar. Óz kindigińnen emestigi balanyń ózine de, basqalarǵa da bilinbeı de qalady dep oılaıdy. Alaıda qazirgi ýaqytta bóbekter úıinde de bala tym az. Osyndaı-osyndaıdan 10 jastaǵy ul, qyzdar ótpeı qalyp qoıyp jatyr. Búginde 7-8 jastaǵylardyń ózi eresekter tobyna jatqyzylyp júr.
Bazbireýler aıtatyndaı, olardy tárbıeleýdiń aýyr,jeńil bolmaǵy jas erekshelikterine de baılanysty emes. Biz jubaıymyz ekeýimiz ózara aqyldasa kele 8, 10, 12, 14 jastaǵy balalardy tańdadyq. Sońǵylary «aýyspaly» jastaǵylar edi. Odan qorqatyn eshteńesi joq. Olarǵa keregi – otbasy jylýy, ata-ananyń meıiri, súıispenshiligi. Basqa túk te emes.
Qazir balalarymyz eseıip, ózimizge qolqanattyqqa jarap qaldy. Úlken qyzymyz on segige toldy. Aýyldy jerde jeke úıde turamyz. Aýyl ómiri balalarǵa da unaıdy. Jasynan eńbekke baýlynýda. Qalaly jerde tórt qabyrǵaǵa qamalyp, ǵumyr keshse, olar munyń birin de kórmes edi. Baý-baqsha salamyz, eki sıyrymyz bar. Uldarymnyń kishisi sıyr saýa biledi. Qyzdarym qııar, qyzanaq jınap, analaryna banki jabysyp, kómektesýde. Qysqasy,birligi bekem, tatý otbasymyz.
– Balalaryńyz qaı tilde sóılesedi?
– Qazaq tilinde. Úıde de osy tilde sóılesemiz. Aıtpaqshy, uldyń úlkeni Fedor aqyn M. Maqataev oqýlarynan, odan kishisi Sergeı esse jazýdan ótken baıqaýlarda júldeli birinshi oryndardy ıelenip, top jaryp keldi. Natasha qazaqsha án aıtsa, Sofııa qazaqtyń halyq bılerin myń burala bıleıdi. Álbette, ata-analar tarapynan balalarynyń azdaǵan «buzaqylyqtary» úshin sabyrlylyq tanytylsa, qamqorly pen qoldaý bolsa, sóz joq, is ońǵa basady.
– Balalaryńyzdy óz atyńyzǵa jazdyrýdy oılamaısyz ba?
– Álbette, joq. Oardyń quqyqtaryna qol suǵa almaımyn ǵoı. Degenmen, úlken ul qazirdiń ózinde «Áke, úlkeıgenimde sizdiń atyńyzǵa jazylýyma bola ma?» surap qoıady. Onyń tipti bir joly sport jarysynan alǵan gramotasyn toltyrtqanda «Fedor Maratuly» dep jazdyrtyp ákelgeni de bar.
Esim-soılaryńnyń jaıyn ózderiń tańdarsyńdar dedim de qoıdym. Olardyń meni «áke» dep ataǵandarynyń ózi nege turady!
- Jalpy bala asyrap alǵysy keletin ata analardyń balalardy damytýdy qoldaý ortalyqtarynda tárbıelenip jatqan jetim balalar sanyn azaıtýǵa atsalysýy shynynda da aıryqsha mańyzdy. «Qoǵamymyzda «jetim», «balalar úıleri» degen uǵym bolmaýǵa tıis.
Qoǵamymyzda búginde jetim balalardy úıde tárbıeleýge alý máselesi ótkir qoıylyp ta otyr. Kezinde Elbasynyń elde jetim balalar bolmaýy úshin olardy otbasylyq tárbıemen qamtamasyz etýdi tapsyrǵany belgili. Osyǵan baılanysty elimizde kóptegen otbasylardyń jetim balalardy úıde tárbıeleýge alýy esebinen jetim balalar úıleri aıtarlyqtaı azaıtylyp, kóbisi jabyldy. Qalǵandary «Balalardy damytýdy qoldaý ortalyqtaryna» aınaldyrylýda.
–Áńgimeńizge rahmet!
Suqbattasqan, Larısa ALDABERGENOVA
P.S. Materıal Nur-Sultan qalasynyń Jastar saıasaty máseleleri basqarmasy men Halyqaralyq «Qazaq tili» qoǵamy Nur-Sultan qalalyq fılıalynyń tapsyrysymen daıyndaldy.
