«Kımdı qalasam, sony tekseremın» degendı qoiu kerek

Zaŋsyzdyqpen zaŋdy būza otyryp küresuge bolmaidy  – «Aqjol» partiiasy käsıpkerlerdı monitoringtık toptardyŋ zaŋsyzdyǧynan qorǧaudy sūraidy dep habarlaidy «Adyrna» ūlttyq portaly partiianyŋ baspasöz ortalyǧyna sılteme jasap. Mūndai deputattyq saualdy keşe Mäjılıstıŋ jalpy otyrysynda Azat Peruaşev joldady. «Aqjol» demokratiialyq partiiasyna Taraz, Almaty, Aqtöbe, Taldyqorǧan, Öskemen, Oral jäne basqa da öŋırlerdıŋ käsıpkerlerınen «monitoringtık toptardyŋ» tarapynan qudalanu turaly narazylyq ötınışter kelıp tüsude. Şynynda da, būqaralyq aqparat qūraldarynda sanitarlyq-epidemiologiialyq şekteulerge qatysty jasyryn toilar men keşterdıŋ anyqtaluy turaly jiı jariialanady.  Pandemiianyŋ taraluyna qauıp töndıretın mūndai faktılerdıŋ mındettı türde jolyn kesıp jäne olardy ūiymdastyruşylardy jauapqa tartu kerek» deidı partiia ökılderı. Sonymen qatar, qūqyqtyq memleket qūrudyŋ jaqtauşylary retınde bızdı monitoringtık toptardyŋ qoldanatyn ädısterı kümän tuǧyzady. Käsıpkerlerdıŋ aituynşa, keide būl toptardyŋ qūramynda qoǧamdyq belsendıler men äkımdık qyzmetkerlerı bar, olar men bırge polisiia jasaqtary özara ıs-qimyl jasaidy. Reid kezınde monitoringtık toptar biznes obektılerıne kırıp, käsıpkerlerden naqty nemese jalǧan būzuşylyqtar turaly tüsınıktemeler alady. Sodan keiın, osy tüsındırmeler negızınde tekseruge müldem qatyspaǧan  SES qyzmetkerlerı äkımşılık qūqyqbūzuşylyq turaly hattama jasaidy jäne eşqandai eskertusız qomaqty aiyppūldar salady. Sondai-aq, bopsalau jäne tıkelei arandatu turaly da  aitylady. Onda tekseruşıler tūtynuşy retınde äreket etıp, biznestı zaŋdy būzuǧa itermeleidı (mysaly, kafede otyryp, bıraz uaqyttan soŋ kafenı bosatudan bas tartady), sodan soŋ  «būzuşylyqty» tırkeidı. Sonymen qatar, käsıpkerlıktı tekserulerdı jürgızu tärtıbı QR Käsıpkerlık Kodeksı men naqty anyqtalǧan jäne rettelgen. Atap aitqanda, ärbır tekserudı biznes subektısı tekserıletın salada memlekettık uäkılettı organ jürgızuı tiıs. Iаǧni, sanitarlyq-epidemiologiialyq talaptardyŋ saqtaluyn tekserudı mındettı türde  SES basqaruy tiıs. Kodekstıŋ 155-babyna säikes baqylau jäne qadaǧalau subektılerı (būl jaǧdaida SES ökılderı) qūqyqbūzuşylyqty tırkeu üşın ǧana üşınşı tūlǧalardy baqylau obektısınde bolǧan kezınde ǧana tekseruge qatystyruǧa qūqyly. Demek, SES qyzmetkerlerı öz ökılettıkterın basqa adamdarǧa bermesten būryn özderı tekseruler jürgızuı kerek. Al bügın barlyq jerde kerısınşe jasaluda. Mysaly, SES qyzmetkerlerınıŋ qatysuynsyz monitoringtık toptar (polisiia ırıktep alǧan tüsınıktemelerı boiynşa hattamalar men aiyppūldardy ǧana resımdeitın) käsıpkerlerdı QR ÄQBK-nıŋ 425 baby (halyqtyŋ sanitariialyq-epidemiologiialyq saulyǧy salasyndaǧy zaŋnama talaptaryn, sondai-aq gigienalyq normativterdı būzu) jäne 462 baby (memlekettık inspeksiialar men memlekettık baqylau jäne qadaǧalau organdarynyŋ lauazymdy adamdaryna olardyŋ qyzmettık mındetterın oryndauyna kedergı keltıru, qaulylardy, nūsqamalardy jäne özge de talaptardy oryndamau) talaptary boiynşa jauapkerşılıkke tartady. Alaida būl baptardyŋ eşqaisysy äkımdık ökılderınıŋ de, polisiia qyzmetkerlerınıŋ de, qoǧam belsendılerınıŋ de qūzyretıne kırmeidı. Käsıpkerlık Kodeksınıŋ 133-babyna säikes qūqyqqorǧau organdary jeke käsıpkerlık subektılerıne qatysty baqylau jäne qadaǧalau ıs-şaralaryn jedel-ızdestıru qyzmetı, qylmystyq qudalau, äkımşılık ıs jürgızu şeŋberınde ǧana jürgızedı.  Polisiia, prokuratura, äkımdık ökılderı, tıptı belsendıler jürgızetın şaǧyn jäne orta biznes jūmysynyŋ būqaralyq nemese uaqytşa rejimın tekseru zaŋ normalaryna säikes kelmeidı. «Aqjol» demokratiialyq partiiasy zaŋ būzuşylar men zaŋdy būza otyryp küresuge bolmaidy dep sanaidy. Memleket zaŋnamalyq normalardyŋ oryndaluyn tek zaŋǧa süiene otyryp talap etuı qajet. Äitpese, ol şekten tys jügensızdık pen zaŋsyzdyqtyŋ şeŋberıne ainaluy mümkın. Käsıpkerlık Kodekste käsıpkerlerdıŋ zaŋdy qūqyqtaryn qorǧauǧa tiıs prokuratura organdarynda biznestıŋ barlyq tekserısterın mındettı türde tırkeu turaly baptyŋ belgılengenı kezdeisoq emes. Bıraq prokuraturanyŋ zaŋsyz tekserıletın biznestı qorǧaǧany turaly bırde-bır fakt estılmeidı. Bälkım, mūndai tekseruler tırkelmeitın de şyǧar. Mümkın, käsıpkerler aitqandai, zaŋsyz tekseruler jiı ülken aiyppūldardy salu qaupı bar monitoringtık top müşelerınıŋ bopsalauymen jürgızıledı. Osylai biznes sybailas jemqorlyq talaptarynyŋ nysanyna ainalyp,  osyndai bopsalau äreketterıne könuge mäjbür. Būl tūrǧyda tekseruşıler özderınıŋ ıs–äreketterın käsıpkerlık Kodekstıŋ 144-babynyŋ 6-tarmaǧyna sıltei otyryp, bürkenedı. Atalmyş bapqa säikes epidemiia tuyndaǧan nemese qauıp töngen jaǧdaida obektılerge jospardan tys tekseru jürgızıledı. Mūndai tekserudıŋ negızı sanitarlyq-epidemiologiialyq qadaǧalau salasyndaǧy memlekettık organnyŋ zaŋbūzuşylyq turaly aqparat aluy bolyp tabylady. Alaida, ol kezde tekserudı SES özı jürgızuı kerek jäne kelesı künı prokuratura organdarynda tırkeuı kerek. Sonymen qatar, tekseru tiıstı aqparatty alǧannan keiın käsıpkerlerdı qorqytumen emes, tıpten olardy būzuşylyqtarǧa arandatu arqyly jürgızılmeuı kerek. Bügınde  Prezident  pen Ükımet ekonomikany qalpyna keltıru jäne şaǧyn jäne orta biznestı qoldau boiynşa maŋyzdy şaralardy qabyldauda. Alaida monitoringtık toptardyŋ zaŋsyz äreketterı memleket pen biznestıŋ küş-jıgerıne nūqsan keltıredı. Keibır azamattardyŋ jauapsyzdyǧyn eskersek monitoringtık toptar mümkın kerek te  şyǧar. Bıraq olardyŋ ökılettıkterın retteu qajettılıgı tuyndap otyrǧany anyq. Jaqynda ǧana Prezident Q. Toqaev pandemiiaǧa qarsy ıs-şaralar salasyndaǧy barlyq sybailas jemqorlyq qaupı bar uchaskelerdı qataŋ baqylauǧa aludy tapsyrdy. Tekseruşı organdardyŋ, iaǧni polisiianyŋ, äkımdıkterdıŋ, monitoringtık toptardyŋ jūmys sapasyna erekşe nazar audarudy talap etkenı atap ötıldı jäne tekseruşılerdı ökılettıkterdı terıs paidalanbauǧa, dūrys basqaruǧa jäne «kımdı qalasam, sony tekseremın» degen qaǧidatty qoldanbauǧa şaqyrdy. Osyǧan bailanysty, «Aqjol» fraksiiasynyŋ deputattary şūǧyltürde: 1) käsıpkerlerdı zaŋsyz äreketterden qorǧau jäne olarǧa qarsy ıs-qimyl jasau qūqyqtaryn eskere otyryp, monitoringtık toptardyŋ jūmysyn zaŋnamaǧa säikes retteudı; 2) prokuratura organdaryna – biznestı tekserudı mındettı tırkeudı, olardyŋ zaŋdylyǧyn jäne käsıpkerlerdıŋ qūqyqtarynyŋ saqtaluyn baqylaudy qamtamasyz etudı sūraimyz.