«Adyrna» aqparattyq agenttıgı oqyrmandarǧa qyzyǧyraq bolar degen oimen Aqtöbe oblysynyŋ tynys-tırşılıgı turaly sūhbattar men maqalalar seriiasyn ūiymdastyrudy qolǧa alǧan edı. Endeşe oblystyŋ qorşaǧan ortaǧa qamqorlyǧy turasyndaǧy portal tılşılerınıŋ Aqtöbe oblysynyŋ äkımı Orazalin Oŋdasyn Seiılūlynan alǧan mälımdemesın nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz.
Oblystyŋ eldı mekenderınıŋ negızgı problemasy qatty tūrmystyq qaldyqtardyŋ paida boluy men jinaqtaluynyŋ ösuı bolyp tabylady. Köptegen eldı mekenderde QTQ jinaudyŋ, sūryptaudyŋ jäne äketudıŋ jönge salynbaǧan jüiesı, poligondardyŋ jetkılıksız sany, azamattardyŋ bır bölıgınıŋ sanasynyŋ tömendıgı sūrapyl üiındıler tuyndauyna äkep soqty. «Qazaqstan Ǧaryş Sapary» ŪK AQ Aqtöbe qalasyndaǧy jerdı qaşyqtyqtan baqylau arqyly jäne odan 50 km qaşyqtyqta jürgızılgen monitoring nätijesınde 600-den astam stihiialyq qoqys oryndary anyqtaldy.
Aǧymdaǧy jyly ekologiia, geologiia jäne tabiǧi resurstar ministrlıgınıŋ tapsyrmasy boiynşa 617 qoqys ornyn joiu kestesı jasalyndy jäne bekıtıldı. Jergılıktı atqaruşy organdarymen zaŋsyz ornalasqan qaldyqtardy joiu kestege säikes 617 jer uchaskesı anyqtalǧan bolsa, qazırgı taŋda joiylǧany:
Aqtöbe qalasy -419, joiylǧany – 361
Alǧa audany- 114, joiylǧany-114
Märtök audany- 35, joiylǧany 35
Hromtau audany- 24, joiylǧany -24
Qarǧaly audany- 25, joiylǧany 25
Oblys boiynşa 12 qatty tūrmystyq qaldyqtar poligony bar, olardyŋ 5 kommunaldyq (Aqtöbe q., Alǧa, Şalqar, Hromtau jäne Keŋqiiaq p.), qalǧandary jeke menşık, negızınen mūnaişylar kentterıne qyzmet körsetedı. Soŋǧy kommunaldyq poligon 2015 jyly Hromtau qalasynda salyndy jäne 5 jyldan astam uaqyt boiy poligon qūrylysyna qarajat bölıngen joq. Poligondardyŋ jetıspeuşılıgı problemasyn şeşu üşın aldaǧy üş jylǧa qarjylandyrudyŋ osyndai shemasy josparlanǧan:
Aǧymdaǧy jyly Märtök, Qobda, Qarauylkeldı audan ortalyqtarynda üş poligon qūrylysyn bastauǧa qarajat bölındı. 2021 jyly osy poligondardyŋ qūrylysy aiaqtalady jäne sonymen bırge Badamşa jäne Şūbarqūdyq poligondaryna jobalyq smetalyq qūjattar jäne Oiyl, Yrǧyz, Komsomol jäne Qarabūtaq auyldarynda 4 tehnikalyq ekonomikalyq negızdemeler äzırleu josparlanǧan.
2022 jyly qolda bar jobalyq smetalyq qūjattar (Badamşa, Şūbarqūdyq auyldarynda) jäne qolda bar tehnikalyq ekonomikalyq negızdemeler (Oiyl, Yrǧyz, Komsomol jäne Qarabūtaq) boiynşa jūmys jobalaryn äzırleu bastalady.
2023 jyly Oiyl, Yrǧyz, Komsomol jäne Qarabūtaq auyldarynda 4 poligon salynady. Osylaişa, aldaǧy jyldary qalǧan audan ortalyqtaryn qatty tūrmystyq qaldyqtar poligondarymen qamtamasyz etu josparlanuda. Ärbır eldı mekende poligon salu maqsatyna säikes kelmeidı. Poligondarda qatty tūrmystyq qaldyqtardyŋ kädege jaratu komponentterın (plastik, makulatura, şyny jäne t.b.) kömuge tyiym salu turaly ekologiialyq zaŋnamanyŋ talaptaryn eskere otyryp) sūryptalǧan fraksiialardy jinaqtau, qaita tieu jäne olardy odan ärı öŋdeuge süiemeldeu jönınde «habtar» ortalyqtaryn qūru qajet. Būl jūmys kelesı jyly oblystyq mäslihattyŋ 2018 jylǧy nauryzdaǧy şeşımımen bekıtılgen 2018-2025 jyldarǧa arnalǧan qorşaǧan orta sapasynyŋ nysanaly körsetkışterın oryndau jäne tüzetu monitoringı şeŋberınde atqarylatyn bolady. Barlyq faktorlardy halyqtyŋ sanyn, tüzıletın qatty tūrmystyq qaldyqtar kölemın, kölık airyqtaryn eskere otyryp, poligondar qajet eldı mekender aiqyndalatyn bolady.
2017 jyldan bastap Aqtöbe qalasynda qoqys sūryptau keşenı jūmys jasauda. Ötken jyly keşennıŋ iesı auysty. Bügıngı künı qoqysty sūryptau keşenı qalalyq poligonǧa kelıp tüsetın qaldyqtardan 20% - ǧa deiın kädege jaratu komponentterın alady. Qalalyq poligon «NEO PLUS» JŞS senımdı basqaruynda, ol sondai-aq qala aumaǧynyŋ basym bölıgınde qatty tūrmystyq qaldyqtardy jinaumen jäne şyǧarumen ainalysady. Serıktestık bölek jinau üşın 195 konteiner ornatty, onyŋ ışınde:
- şyny jäne şyny synyqtary üşın – 10 bırlık;
-plastmassa, plastik, polietilen qaldyqtary jäne polietilentereftalatty qaptama üşın – 160 bırlık;
- makulatura, karton jäne qaǧaz qaldyqtary üşın – 25 bırlık.
Ötken jyldan bastap qalada qaitalama şikızatty qabyldaudyŋ 5 punktı aşyldy, onyŋ ışınde bır punkt «NEO PLUS» JŞS aşyldy, qalǧandary «Syrevoi resurs» JŞS, taǧy osyndai 20 qabyldau punktın ornatuǧa niet bar. Sonymen qatar, qabyldanǧan şaralardyŋ jetkılıksız ekenın tüsıne otyryp, Aqtöbe qalasynda qatty tūrmystyq qaldyqtardy bölek jinau men sūryptaudy engızu jönındegı pilottyq jobany ıske asyru boiynşa «Öndıruşılerdıŋ keŋeitılgen mındettemelerınıŋ operatory» JŞS jäne Ekologiia, geologiia jäne tabiǧi resurstar ministrlıgımen yntymaqtastyq jolǧa qoiyldy. Osy joba aiasynda taǧy bır sūryptau jelısın, plastikalyq qaldyqtar men äinektı bölek jinauǧa arnalǧan 962 konteinerdı, 10 bırlık arnaiy tehnikany jetkızu josparlanǧan. Sonymen qatar, atalǧan jobany ıske asyru şarttarynyŋ bırı qala äkımdıgınıŋ konteinerlık alaŋdardy tiıstı türge keltıruge jäne qatty tūrmystyq qaldyqtar bölek jinaudy nasihattau boiynşa auqymdy jūmysty būqaralyq aqparattar qūraldary örıstetuge qarajat bölu bolyp tabylady. Taǧy bır jūmys baǧyty – oblystyŋ bırqatar audandary üşın kommunaldyq qaldyqtardyŋ tüzılu jäne jinaqtalu normalaryn äzırleu.
Qazırgı uaqytta Aqtöbe oblysynda kommunaldyq qaldyqtardyŋ tüzılu jäne jinaqtalu normalary tek Aqtöbe qalasy, Yrǧyz, Şalqar, Baiǧanin audandary üşın äzırlengen, qalǧan audandar boiynşa normalar joq.
Aqtöbe oblysynyŋ audandary üşın kommunaldyq qaldyqtardyŋ tüzılu jäne jinaqtalu normalary QR Ekologiialyq kodeksıne säikes äzırlenedı (20-b.8-1-t.). Kommunaldyq qaldyqtardyŋ tüzılu jäne jinaqtalu normalaryn esepteu qaǧidalary Aqtöbe oblysy äkımdıgınıŋ 2015 jylǧy 3 nauryzdaǧy №77 qaulysymen bekıtıldı. Kommunaldyq qaldyqtardyŋ tüzılu jäne jinaqtalu normalaryn äzırleu keiınnen jeke jäne zaŋdy tūlǧalardan eldı mekender boiynşa kommunaldyq qaldyqtardy jinauǧa jäne äketuge tarifter jasau kezınde negız bolady. Atalǧan şaralar stihiialyq qoqystardyŋ paida bolu jaǧdailaryn azaituǧa, TQQ sūryptau men qaita öŋdeudıŋ kölemın arttyruǧa mümkındık beredı jäne sonyŋ saldarynan poligondarǧa jükteme azaiady.
«Adyrna» ūlttyq portaly
