Elımızdegı bılım beru jüiesın qūptamaityn ata-ana köp. Sol sebepten de bılımge joǧary talap qoiatyn jandar balalaryn qaltasy qaǧylsa da, bırı halyqaralyq mektepterde, endı bırı, tıptı, şet el asyryp oqytuda. Al bügıngı künnıŋ «qaharmany» İlon MASKTIŊ amerikalyq bılım beru jüiesıne, jalpy äbden qalyptasyp qalǧan dästürlı oqytuǧa köŋılı tolmaidy. Ol keleşekte mektep aşyp, bılım jüiesındegı äbden eskırgen qaǧidalardy joiǧysy keledı.
İlon Mask özınıŋ mekteptegı jyldaryn esıne alǧanda asa quanbaidy: ǧaryşty jaulaǧan jan kezınde özıne qyzyq emes pänderdı oqytqany üşın qynjylady, sondai-aq ol üşın köp oquşynyŋ jaqsy oquyna äser etetın baǧanyŋ da eş maŋyzy bolmaǧan. Özınıŋ bes balasy būndai «qiyndyqtan» aulaq boluy üşın önertapqyş Ad Astra (Jūldyzǧa jol) atty arnaiy mektep aşqan. Būl joba jaily köp aqparat joq, öte qūpiia jäne onda tek SpaceX qyzmetkerlerınıŋ daryndy balalary ǧana bılım alady. Bır ǧana belgılı närse – ol mektep dästürlı bılım jüiesıne eş baǧynbaidy. Būl mekteptıŋ erekşelıgın İlonnyŋ dästürlı bılım beru jüiesıne qatysty pıkırlerınen topşylauǧa bolady.
- Baǧalau jüiesı tiımsız
«Menıŋ mektebımde baǧa joq. Baǧa balalardyŋ qūndylyqtarynyŋ özgeruıne äsere etedı», - deidı Mask. Bıraq Ad Astra mektebınıŋ öz baǧalau valiutasy bar. Valiutany mäselenı dūrys şeşu üşın emes, öz ideialaryn jüzege asyru üşın alynady. Bıreuı veb-sait jasasa, bıreu bälış pısıredı. Ärkımnıŋ bır närse jasauǧa jäne onyŋ qanşalyqty qūndy ekenın sezıneuıne mümkındıgı bar. Osylaişa balalar naryqtyq qatynastardy aldyn-ala ıs jüzınde üirenedı.
- Oquşynyŋ maqsaty – joǧary bılım bolmauy kerek
İlonnyŋ pıkırınşe, joǧary bılım men barlyq pänderdı tereŋ zerttep bıludıŋ artyqşylyǧynan görı ziiany basym. «Mūnyŋ bärı adamdardy özderın erekşe dep sanauǧa mäjbür etedı. Saldarynan olar özderınıŋ qatelıkterın tyŋdap, taldaudan bas tartady»,- deidı ol. Bedeldı, bıraq diplomy joq tapqyr adamdardyŋ mysaly retınde ol Stiv Djobs pen Bill Geitstı ataidy.
Masktyŋ şäkırtterı negızgı bılımge nazar audarady. Olar pänderdıŋ negızın, olardyŋ aituly mäselelerın jäne praktikada qalai qoldanu kerektıgın tüsınedı jäne bolaşaǧyna qajet emes närselermen basyn qatyrmaidy. Osylaişa, olar ǧylymnyŋ barlyq salalarynda küştı bılım bazasyn qalyptastyryp, öz mamandyǧyn jaqsy igergen saiyn tereŋdei tüsedı.
- Tester, abstraktılı tapsyrmalar men teŋdeulerdıŋ täjıribe bolmasa, paidasy joq
«Tester amerikalyq bılımdı joidy. Tülekter oilana almaidy, olar tek dūrys jauapty taŋdai", - deidı käsıpker. Bılgenıŋdı bekıtudıŋ eŋ tiımdı ädısı – täjıribe. Balaǧa qandai qūral men olar ne üşın qajet ekendıgı turaly aitudyŋ ornyna, Masktıŋ mektebınde qozǧaltqyş berıp, ony bölşekteudı sūraidy.
«Abstraktılı tapsyrmalardy şeşudıŋ paidasy joq, balalar ne üşın qajet ekenın tüsınbeidı jäne esterıne saqtai da almaidy. Olardyŋ miy artyq aqparatpen tolyp qalady», - deidı İlon Mask. Oquşylar mūndai sandar men ainymalylardan basqa eşteŋesı joq kürdelı teŋdeulerden maǧyna körmeidı. Balama retınde balalarǧa mynadai naqty mındetter bergen dūrys: bırnärse jasau, tüzetu, ömırlık jaǧdaidy şeşudıŋ tiımdı joldaryn anyqtau.
- Balalarǧa etika men moraldy tereŋ zertteu qajet
«Köl jaǧasyndaǧy şaǧyn qalany elestetıp körıŋızşı. Halqynyŋ negızgı bölıgı alyp zavodta jūmys ısteidı. Būl zavod köldı lastap, ondaǧy januarlardy öltıredı. Sen ne ısteisıŋ? Zauyttardy jabu degenımız – bärın jūmysynan aiyru, al eger jappasaŋ, qalanyŋ kölden airylyp qalu qaupı bar », - dep käsıpker Ad Astra-da özı körgen jaǧdaidy sipattaidy.
Mūndai tapsyrmalar – İlon Mask mektebınıŋ oquşylary üşın tūraqty täjıribe. Būl älemge syn közben qarauǧa, qūndylyqtar jüieŋızdıŋ myqtylyǧyn tekseruge de kömektesedı. Balalarǧa moraldyq kompas pen empatiia beru olardy matematikalyq teŋdeulerdı şeşuge üiretuden görı maŋyzdy.
- Synyptarǧa bölu tiımsız
«Menıŋ mektebımde synypqa bölınu joq, oquşylar bırge oqidy», - deidı İlon. Jasyna qaramai, olar berılgen tapsyrmalardy bırge şeşedı, öz pıkırlerımen bölısedı. Barlyǧy jauabyn tabuǧa müddelı: olar üige kelgen kezde de ötkenderın ata-analarymen talqylap, sodan keiın komandaǧa öz pıkırlerın jetkızedı.
- Fizikany qūrǧaq teoriiamen emes, ıs jüzınde zertteu kerek
«Eger sız özıŋızdıŋ mamandyǧyŋyzdy fizikamen bailanystyrǧyŋyz kelmese de, ony bılu sızge öte paidaly bolady», - deidı käsıpker. Mask ony negız retınde zerttep, sodan keiın sız üşın eŋ qyzyqty baǧytty anyqtau üşın bırneşe kurstan ötuge keŋes beredı. Sondai-aq balalar onyŋ barlyq zaŋdaryn baqylap jäne olardy qoldanuy maŋyzdy, sonymen qatar qūr qūrǧaq teoriiaǧa qanyq bop qalmauy kerek. Būdan basqa pänder öz maŋyzyn joǧaltpaidy. İlonnyŋ pıkırınşe, tıptı ekonomika da bärıne qajet, sondyqtan onyŋ terminologiiasynda şatasular bolmauy kerek.
- Mındettı baǧdarlama balalardy mektepten jerındıredı
«Bıreu matematikany meŋgeruge, bıreu tıl üirenuge beiım nemese muzykany jaqsy köredı. Baǧdarlamany aldyn-ala jazǧannan görı balanyŋ müddelerıne süiene otyryp, daiarlaǧan dūrys», - deidı İlon. Ad Astra oquşylary demalystyŋ aiaqtaluyn taǧatsyzdana kütedı, sebebı būl mekteptıŋ sabaqtary olar üşın azap emes, olardyŋ qyzyǧuşylyǧyn qanaǧattandyrudyŋ jaqsy täsılı.
Mask jobasynyŋ maqsaty – är balanyŋ erekşe sipattamalaryn damytu jäne olardy aldyn-ala qalyptasyp qalǧan jüiege beiımdeluge mäjbürlemeu. Köptegen balalar dästürlı mektepterdı jek köredı, sabaqtardy jıberıp alyp, naşar baǧa alady. Keide, tıptı, bılımge degen yntasy joǧalyp, mekteptı tastap ketedı. İlonnyŋ közqarasy būǧan jol bermeidı.
İlon Masktyŋ bılım beru jüiesıne sızdıŋ közqarasyŋyz qalai? Balaŋyzdy osyndai mektepke berer me edıŋız? Älde, sızdıŋ elımızdegı bılım beru jüiesıne köŋılıŋız tola ma?
Foto aşyq derekközden alyndy
Daiyndaǧan Aijan PERDEBEKQYZY
«Adyrna» ūlttyq portaly
