Elimizdiń Densaýlyq saqtaý mınıstri genderlik sáıkestiligi buzylǵan adamdardy medıınalyq kýálandyrý jáne jynysyn aýystyrý týraly erejeni bekitti. Bul erejege sáıkes genderlik aýystyrýdy 21 jasqa tolǵan jáne qabileti bar genderlik sáıkestiligi buzylǵan adamdar júzege asyra alady. Muny psıhıkalyq, minez-qulqynda aýytqýlary bar, aýrýlary bar adamdar jasaı almaıdy.
Endigi jerde erkek áıelge, kerisinshe, áıel erkekke aınalǵysy kelse, bul nıetine eshbir kedergisiz qol jetkize alady. Tek jynysyńyzdy aýystyrmas buryn eń aldymen psıhıkalyq densaýlyǵyńyzdy teksertip, psıhıatr mamannyń anyqtamasyn alýyńyz qajet. Ármen qaraı arnaıy komıssııadan ótesiz. Komıssııanyń quramy: úsh psıhıatr, olardyń bireýi seksopatologııa salasynda arnaıy bilimge ıe; ýrolog; gınekolog; terapevt; endokrınolog; psıholog mamandarynan jasaqtalady. Osy komıssııanyń sheshimi erkektiń áıelge, áıeldiń erkekke aınalý nıetiniń sheshimin shyǵarady.
Lut paıǵambar japqan qaqpany qaıta ashatyn ereje
Qazaq qoǵamy mınıstr oıdyń bekitken bul erejesine qatysty túrli pikirlerdi qarsha boratty. Árıne, qoǵamnyń basym bóligine mınıstrdiń erejesi unaı qoımady. Solardyń biri Túrkistan oblysynyń turǵyny, naıb ımam Muhıt Baqytuly: «Mundaı sharýalar medıınalyq turǵydan qajet te bolar. Mysaly, densaýlyǵyna baılanysty jynysyn aýystyrý qajet adamnyń bul qadamǵa barýyna daýymyz joq. Alaıda oı sanasy buzylǵan, dúnıege erkek bolyp kelip, áıelge aınalǵysy keletin keıbir erikkender úshin bul ereje Lut (ǵ.s) zamanynyń qaqpasyn qaıta ashýmen teń sııaqty. Paıǵambarymyz Luttyń (ǵ.s) tusynda adamdardyń azǵyndalǵany sonsha, erkek pen erkek, áıel men áıel jynystyq qatynasqa túsip, zınaqorlyqtyń sumdyq kórinisi beleń alypty. Sol kezde Alladan habar kelip, Lut Paıǵambarǵa alysqa qashyp ketý buıyrylady. Paıǵambarymyz ózi ómir súrgen ortany tastap, eldiń shetine shyqqan sátine artyna sońǵy ret qaıyrylyp bir qaraıdy. Sol kezde álginde ǵana jyn-oınaqtyń ordasyna aınalyp, shat-shadyman tirshilik keshken meken otqa oranyp, laýlap janyp jatypty. Bul neni bildiredi? Allanyń bergenin ózgertý, Allanyń bergenine qarsy kelý-pendeniń quziretinde emes. Eger qarsylyq eter bolsań, álbette onyń jazasy da óte aýyr bolmaq. Jalpy, Allanyń bergenin aýystyram dep tyrashtaný psıhıkalyq aýytqýlary bar adamǵa ǵana tán dúnıe ǵoı. Adamı sanasy bar adam, dene múshesiniń baryna shúkir etip, sol amanatty saqtaýǵa tyrysady emes pe? Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń bul erejesinen keıin osyǵan deıin tasada bas buǵyp jatqan túrli geıler men lesbıankalardyń bas kóterýine, ózderine zańdyq quqyq talap etýine soqtyrýy múmkin ǵoı. Osy jaǵy da óte qaýipti dep oılaımyn»,-deıdi.
Jynysyn ózgertýden nesine qorqasyz?
Sánııa Bekturǵanova Eýropadaǵy beldi ýnıversıtette áleýmettanýshy mamandyǵy boıynsha bilim alyp jatqan qazaqstandyq stýdent. Sánııa jańa erejege qatysty: «Negizinen ár adamǵa tańdaý quqyǵy berilýge tıis. Áıel erkekke aınalǵysy kele me, basqaǵa aınalǵysy kele me, ózi sheshýge tıis. Mınıstrliktiń bul erejesinen keıin qazaqstandyqtar jappaı jynysyn aýystyrýǵa kóshpeıtini anyq. Birinshiden, bizde mentalıtet degen nárse bar. Myń jerden jynys múshesin aýystyrǵysy kelgenimen, kóbiniń batyly, uıaty jibere qoımaıdy. Ekinshiden, jynysyn ózgertkende turǵan ne bar? Mysaly, dál sizge jynysyn ózgertken adamnan tónetin qaýip bar ma? Jynysyn ózgertý juqpaly aýrý emes qoı?! Úshinshiden, bul máselege eń aldymen qazaqstandyqtardyń dinı senimi úlken qarsylyq berýi múmkin. Óıtkeni Islam dinimizde ózińe berilgendi ózgertý Allanyń qalaýyna qarsy shyǵý dep sanalady. Al negizinen, ár adam óz kúnásina ózi jaýap beretinin eskersek, jańa erejeden jaǵa ustarlyq jaǵdaı kórip turǵanym joq», -deıdi.
Arnaıy zań qabyldaýdy usynady
Bizben tildesý barysynda aty-jónin túbegeıli jasyryn kórsetýdi suranǵan qaraǵandylyq Darııa (aty-jóni ózgertilgen) osyndaı erejeniń asa qajettiligine toqtalyp: «Ómirge qyz bolyp kelgenimmen, tula boıymda qyzǵa, áıelge tán qylaýdaı qasıet joq. Eń aqyry júregim de basqasha soǵady. Qyzdardyń júregi erkek dep soqsa, meniki kerisinshe, áıel dep soǵady. Erkekterge múlde qyzyqpaımyn. Bala kúnimnen qyzdarǵa, áıelderge yntyǵa qaraımyn. Boıymdaǵy osy ózgeristi baıqaǵan sheshem meni emdetemin dep basyn taýǵa da, tasqa da soqty. Túk shyqpady. Alaıda Qazaqstan sııaqty elde jynys músheńdi aýystyrý bylaı tursyn, ony oılaýdyń ózi qııamet ekenin bilesiz. Osylaısha jasym otyzdan assa da jalǵyz ómir súrýge týra keldi. Internet baılanysy joq kezde jaǵdaıymyz óte qıyn edi. Ózim sııaqtylardy tabý, durys taný qıyn edi. Al qazir ınternettiń arqasynda men sııaqtylardyń bizdiń elde az emesine kózim jetti. Jańa erejege asa qýanyp, selt ete qoımadym. Nege? Sebebi, jynys músheńdi aýystyrýǵa medıına ruqsat bergenimen, qoǵam seni qabyldaı qoıa ma? Menińshe, aqyry osylaı ruqsat bergen eken, endi sol jynysyn ózgertkenderdi ózgelermen teńestirip, quqyǵyn da qorǵaıtyn zań bekitýi kerek. Biz sııaqtylardy túsiný nege sonsha qıyn? Mysaly, hrıstıan dininiń ókili musylmandy jek kórse de, qurmetteıdi ǵoı?! Bolmasa, shesheńiz siz qalaǵandaı dáriger emes, muǵalim bolǵany úshin siz shesheńizden bas tartpaısyz ǵoı? Solaı ma? Jynysyn aýystyrýǵa qarsy shyǵyp, atoılaıtyndardy jabaıy, áli adamı sanasy jetilmegen dep qaraımyn. Áıtpese, onda turǵan ne bar?»-dep kúıinedi.
Bolashaqta jynysy belgisizder kóbeımesin
«Bylaı qarsaq, rasymen, jynysyn aýystyrǵanda turǵan ne bar dep oılaısyz. Eshteńe de joq. Qalaǵan adam barlyq jerin ózgerte bersin. Alaıda bul máseleniń kópshilik mán bere bermeıtin bir tusy bar. «Synyqtan basqanyń bári juǵatynyn» biletin halyqpyz ǵoı. Búgin pálensheniń jynysyn aýystyrǵanyn estip, bilgen balamyz erteń eliktep, elitip «men de áıelge aınalǵym keledi» demesine kim kepil? Biz ózi eliktegish halyqpyz. Sol eliktegishtik qasıetimiz dál osyndaı kereksiz dúnıelerge kelgende, qarqyndy jumys isteıtinin umytpaıyq. Tórt ul taptyńyz deıik. Tórteýi de óz jynysyn ózgertem dep áıelge aınalsa, urpaqsyz qalmaısyz ba?Túptep kelgende, qazaqtyń qanynda joq dúnıeni ereje etip engizý tuqymymyzdy tastaqqa jaımasyn. Maǵan salsa, jurttyń jynysyn emes, osy erejeni engizgen mınıstrdiń aqylyn aýystyrýǵa ereje qabyldar edim», -deıdi zeınetker atamyz Áýelhan Shonjan.
Taqyryptyń tuzdyǵy
Serik Ábikenuly, jýrnalıst:
«Keshe balama: Oı, raqmet! Dáý jigit bol, úbirli-shúbirli bol! - dep jatyp selt ete qaldym. oı osylardyń soryn qaınataıyn dep tur-aý. Kelin dep ákelgeni birdeńesvıstıt bolyp shyqsa qas masqara ǵoı, Qudaı saqtasyn. Álde olardyń qujtyna "buryn erkek bolǵan" dep tańba basar ma eken?
Ómir Shynybekuly, muǵalim: Jynys aýystyrý týraly qaýeset shyqqaly bala kúnde qarııalardan estigen mynaý áńgime esime túse beredi.
Baıaǵyda bir qazaq aıdalada jolaýshy júrip kele jatsa, butanyń arasynan mańyraǵan laqtyń daýsyn estıdi.
Otardan qalyp qoıǵan tól bolar taýyp ala keteıin degen nıetpen, butanyń arasyna kirip álgi laqty ustap aldyna óńgerip alady.
Aldynda laq, ońaı olja tapqanyna máz, óz oıymen ózi kele jatyp "Esiń ketse eshki jı,
Eshki jıyp, esiń jı!" - dep yńyldap otyryp, -Áı, osy erkek pe, urǵashy ma kóreıin dep, laqtyń shabyna qoldy salyp jiberedi.
Sóıtse álgi laq basyn buryp, adamsha -Ýysyń toldy ma? - deıtin kórinedi
***
Aýzy-basy qısaıyp, esten tanyp jatqan álgini júrginshiler taýyp alypty desedi.
Beti aýlaq...
"Qyz" dep alǵanyń "eks-erkek" bop shyqsa sonda kóresiń, jigitter..
Aýzy-bastaryń qısaıyp jatpasyn...»
Jynysyn ózgertý týraly erejege qol qoıyldy, ereje óz kúshine endi. Ári qaraı qalaı bolaryn ýaqyt kórsetedi. Desek te, Densaýlyq saqtaý mınıstrligi Qazaqstanda basqa másele quryp qalǵandaı, dál osy erejeni bekitýinde ne astar bar? Qoǵamnyń nazaryn burý manıpýlıaııasy ma, joq álde rasymen, qazaqtyń tuqymyna osyndaı erejelermen balta shabý ma? Siz qalaı oılaısyz, qurmetti oqyrman?
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
