Elımızdıŋ Densaulyq saqtau ministrı genderlık säikestılıgı būzylǧan adamdardy medisinalyq kuälandyru jäne jynysyn auystyru turaly erejenı bekıttı. Būl erejege säikes genderlık auystyrudy 21 jasqa tolǧan jäne qabıletı bar genderlık säikestılıgı būzylǧan adamdar jüzege asyra alady. Mūny psihikalyq, mınez-qūlqynda auytqulary bar, aurulary bar adamdar jasai almaidy.
Endıgı jerde erkek äielge, kerısınşe, äiel erkekke ainalǧysy kelse, būl nietıne eşbır kedergısız qol jetkıze alady. Tek jynysyŋyzdy auystyrmas būryn eŋ aldymen psihikalyq densaulyǧyŋyzdy teksertıp, psihiatr mamannyŋ anyqtamasyn aluyŋyz qajet. Ärmen qarai arnaiy komissiiadan ötesız. Komissiianyŋ qūramy: üş psihiatr, olardyŋ bıreuı seksopatologiia salasynda arnaiy bılımge ie; urolog; ginekolog; terapevt; endokrinolog; psiholog mamandarynan jasaqtalady. Osy komissiianyŋ şeşımı erkektıŋ äielge, äieldıŋ erkekke ainalu nietınıŋ şeşımın şyǧarady.
Lūt paiǧambar japqan qaqpany qaita aşatyn ereje
Qazaq qoǧamy ministr Soidyŋ bekıtken būl erejesıne qatysty türlı pıkırlerdı qarşa boratty. Ärine, qoǧamnyŋ basym bölıgıne ministrdıŋ erejesı ūnai qoimady. Solardyŋ bırı Türkıstan oblysynyŋ tūrǧyny, naib imam Mūhit Baqytūly: «Mūndai şarualar medisinalyq tūrǧydan qajet te bolar. Mysaly, densaulyǧyna bailanysty jynysyn auystyru qajet adamnyŋ būl qadamǧa baruyna dauymyz joq. Alaida oi sanasy būzylǧan, düniege erkek bolyp kelıp, äielge ainalǧysy keletın keibır erıkkender üşın būl ereje Lūt (ǧ.s) zamanynyŋ qaqpasyn qaita aşumen teŋ siiaqty. Paiǧambarymyz Lūttyŋ (ǧ.s) tūsynda adamdardyŋ azǧyndalǧany sonşa, erkek pen erkek, äiel men äiel jynystyq qatynasqa tüsıp, zinaqorlyqtyŋ sūmdyq körınısı beleŋ alypty. Sol kezde Alladan habar kelıp, Lūt Paiǧambarǧa alysqa qaşyp ketu būiyrylady. Paiǧambarymyz özı ömır sürgen ortany tastap, eldıŋ şetıne şyqqan sätıne artyna soŋǧy ret qaiyrylyp bır qaraidy. Sol kezde älgınde ǧana jyn-oinaqtyŋ ordasyna ainalyp, şat-şadyman tırşılık keşken meken otqa oranyp, laulap janyp jatypty. Būl nenı bıldıredı? Allanyŋ bergenın özgertu, Allanyŋ bergenıne qarsy kelu-pendenıŋ qūzıretınde emes. Eger qarsylyq eter bolsaŋ, älbette onyŋ jazasy da öte auyr bolmaq. Jalpy, Allanyŋ bergenın auystyram dep tyraştanu psihikalyq auytqulary bar adamǧa ǧana tän dünie ǧoi. Adami sanasy bar adam, dene müşesınıŋ baryna şükır etıp, sol amanatty saqtauǧa tyrysady emes pe? Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ būl erejesınen keiın osyǧan deiın tasada bas būǧyp jatqan türlı geiler men lesbiankalardyŋ bas köteruıne, özderıne zaŋdyq qūqyq talap etuıne soqtyruy mümkın ǧoi. Osy jaǧy da öte qauıptı dep oilaimyn»,-deidı.
Jynysyn özgertuden nesıne qorqasyz?
Säniia Bektūrǧanova Europadaǧy beldı universitette äleumettanuşy mamandyǧy boiynşa bılım alyp jatqan qazaqstandyq student. Säniia jaŋa erejege qatysty: «Negızınen är adamǧa taŋdau qūqyǧy berıluge tiıs. Äiel erkekke ainalǧysy kele me, basqaǧa ainalǧysy kele me, özı şeşuge tiıs. Ministrlıktıŋ būl erejesınen keiın qazaqstandyqtar jappai jynysyn auystyruǧa köşpeitını anyq. Bırınşıden, bızde mentalitet degen närse bar. Myŋ jerden jynys müşesın auystyrǧysy kelgenımen, köbınıŋ batyly, ūiaty jıbere qoimaidy. Ekınşıden, jynysyn özgertkende tūrǧan ne bar? Mysaly, däl sızge jynysyn özgertken adamnan tönetın qauıp bar ma? Jynysyn özgertu jūqpaly auru emes qoi?! Üşınşıden, būl mäselege eŋ aldymen qazaqstandyqtardyŋ dıni senımı ülken qarsylyq beruı mümkın. Öitkenı İslam dınımızde özıŋe berılgendı özgertu Allanyŋ qalauyna qarsy şyǧu dep sanalady. Al negızınen, är adam öz künäsına özı jauap beretının eskersek, jaŋa erejeden jaǧa ūstarlyq jaǧdai körıp tūrǧanym joq», -deidı.
Arnaiy zaŋ qabyldaudy ūsynady
Bızben tıldesu barysynda aty-jönın tübegeilı jasyryn körsetudı sūranǧan qaraǧandylyq Dariia (aty-jönı özgertılgen) osyndai erejenıŋ asa qajettılıgıne toqtalyp: «Ömırge qyz bolyp kelgenımmen, tūla boiymda qyzǧa, äielge tän qylaudai qasiet joq. Eŋ aqyry jüregım de basqaşa soǧady. Qyzdardyŋ jüregı erkek dep soqsa, menıkı kerısınşe, äiel dep soǧady. Erkekterge mülde qyzyqpaimyn. Bala künımnen qyzdarǧa, äielderge yntyǧa qaraimyn. Boiymdaǧy osy özgerıstı baiqaǧan şeşem menı emdetemın dep basyn tauǧa da, tasqa da soqty. Tük şyqpady. Alaida Qazaqstan siiaqty elde jynys müşeŋdı auystyru bylai tūrsyn, ony oilaudyŋ özı qiiamet ekenın bılesız. Osylaişa jasym otyzdan assa da jalǧyz ömır süruge tura keldı. İnternet bailanysy joq kezde jaǧdaiymyz öte qiyn edı. Özım siiaqtylardy tabu, dūrys tanu qiyn edı. Al qazır internettıŋ arqasynda men siiaqtylardyŋ bızdıŋ elde az emesıne közım jettı. Jaŋa erejege asa quanyp, selt ete qoimadym. Nege? Sebebı, jynys müşeŋdı auystyruǧa medisina rūqsat bergenımen, qoǧam senı qabyldai qoia ma? Menıŋşe, aqyry osylai rūqsat bergen eken, endı sol jynysyn özgertkenderdı özgelermen teŋestırıp, qūqyǧyn da qorǧaityn zaŋ bekıtuı kerek. Bız siiaqtylardy tüsınu nege sonşa qiyn? Mysaly, hristian dınınıŋ ökılı mūsylmandy jek körse de, qūrmetteidı ǧoi?! Bolmasa, şeşeŋız sız qalaǧandai därıger emes, mūǧalım bolǧany üşın sız şeşeŋızden bas tartpaisyz ǧoi? Solai ma? Jynysyn auystyruǧa qarsy şyǧyp, atoilaityndardy jabaiy, älı adami sanasy jetılmegen dep qaraimyn. Äitpese, onda tūrǧan ne bar?»-dep küiınedı.
Bolaşaqta jynysy belgısızder köbeimesın
«Bylai qarsaq, rasymen, jynysyn auystyrǧanda tūrǧan ne bar dep oilaisyz. Eşteŋe de joq. Qalaǧan adam barlyq jerın özgerte bersın. Alaida būl mäselenıŋ köpşılık män bere bermeitın bır tūsy bar. «Synyqtan basqanyŋ bärı jūǧatynyn» bıletın halyqpyz ǧoi. Bügın pälenşenıŋ jynysyn auystyrǧanyn estıp, bılgen balamyz erteŋ elıktep, elıtıp «men de äielge ainalǧym keledı» demesıne kım kepıl? Bız özı elıktegış halyqpyz. Sol elıktegıştık qasietımız däl osyndai kereksız dünielerge kelgende, qarqyndy jūmys ısteitının ūmytpaiyq. Tört ūl taptyŋyz deiık. Törteuı de öz jynysyn özgertem dep äielge ainalsa, ūrpaqsyz qalmaisyz ba?Tüptep kelgende, qazaqtyŋ qanynda joq dünienı ereje etıp engızu tūqymymyzdy tastaqqa jaimasyn. Maǧan salsa, jūrttyŋ jynysyn emes, osy erejenı engızgen ministrdıŋ aqylyn auystyruǧa ereje qabyldar edım», -deidı zeinetker atamyz Äuelhan Şonjan.
Taqyryptyŋ tūzdyǧy
Serık Äbıkenūly, jurnalist:
«Keşe balama: Oi, raqmet! Däu jıgıt bol, übırlı-şübırlı bol! - dep jatyp selt ete qaldym. Soi osylardyŋ soryn qainataiyn dep tūr-au. Kelın dep äkelgenı bırdeŋesvistit bolyp şyqsa qas masqara ǧoi, Qūdai saqtasyn. Älde olardyŋ qūjtyna "būryn erkek bolǧan" dep taŋba basar ma eken? Ömır Şynybekūly, mūǧalım: Jynys auystyru turaly qaueset şyqqaly bala künde qariialardan estıgen mynau äŋgıme esıme tüse beredı. Baiaǧyda bır qazaq aidalada jolauşy jürıp kele jatsa, būtanyŋ arasynan maŋyraǧan laqtyŋ dausyn estidı. Otardan qalyp qoiǧan töl bolar tauyp ala keteiın degen nietpen, būtanyŋ arasyna kırıp älgı laqty ūstap aldyna öŋgerıp alady. Aldynda laq, oŋai olja tapqanyna mäz, öz oiymen özı kele jatyp "Esıŋ ketse eşkı ji, Eşkı jiyp, esıŋ ji!" - dep yŋyldap otyryp, -Äi, osy erkek pe, ūrǧaşy ma köreiın dep, laqtyŋ şabyna qoldy salyp jıberedı. Söitse älgı laq basyn būryp, adamşa -Uysyŋ toldy ma? - deitın körınedı *** Auzy-basy qisaiyp, esten tanyp jatqan älgını jürgınşıler tauyp alypty desedı. Betı aulaq... "Qyz" dep alǧanyŋ "eks-erkek" bop şyqsa sonda köresıŋ, jıgıtter.. Auzy-bastaryŋ qisaiyp jatpasyn...» Jynysyn özgertu turaly erejege qol qoiyldy, ereje öz küşıne endı. Ärı qarai qalai bolaryn uaqyt körsetedı. Desek te, Densaulyq saqtau ministrlıgı Qazaqstanda basqa mäsele qūryp qalǧandai, däl osy erejenı bekıtuınde ne astar bar? Qoǧamnyŋ nazaryn būru manipuliasiiasy ma, joq älde rasymen, qazaqtyŋ tūqymyna osyndai erejelermen balta şabu ma? Sız qalai oilaisyz, qūrmettı oqyrman?Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
