Reseı depýtattarynyń áńgimesine jaýapty berdik. Endi osymen qoıý kerek sekildi. Qazaqstannyń eski kartasyn kórsetip, anaý da, mynaý da bizdiki degen áńgimeler artyqtaý. Barymyzǵa ıe bolaıyq.
Negizi jerimizge ıe bolýdyń, kóz alartqandarǵa jaýap berýdiń ádemi joly - tehnokrattyq elge aınalý. Bolashaq osy salada. Baıraktary bolmasa Qarabaq soǵysy da Ázerbaıjan úshin basqasha sheshilýi ábden múmkin edi. Qaraý-jaraq shyǵara bilmese, 20 jylda álemniń myqty 20 ekonomıkasyna qosylmasa, Túrkııa da kómek bere almas edi. 1990 jylǵy Qarabaq soǵysynyń 30 jyldan keıin basqasha aıaqtalýy zamanaýı tehnologııamen kúresken áskerdiń kúshinde jatyr. Bizdiń kóz aldymyzda XXI ǵasyrdyń jańa soǵys taktıkasy jazyldy. Ony da eki túrik memleketi jazdy. Bul fakt. Qoldan keledi eken.
Qoldan keledi demekshi túrikterdiń de búgingi kúnge jetýi ońaı bolmaǵan. 1930 jyldary ushaq shyǵaramyz degen umtylysyn AQSh toqtatqan. Sol kezdegi premer-mınıstri "AQSh-tan ushaq satyp alý ózimiz óndirgennen arzan túsedi" dep jobany jaýyp tastaǵan.
1960 jyldary "Devrım" atty kólik shyǵarǵysy keledi. Ony da belgisiz sebeptermen jaýyp tastady. Áskerı tóńkeris boldy. Adnan Menderes atty premer-mınıstrin darǵa asty. Ne kórmegen halyq bul túrikter.
1990 jyldardyń sońynda "Aselsan" atty uıaly telefon da shyǵarǵysy keldi. Onyń túbine koalıııalyq úkimet, oppozıııanyń talas-tartysy jetti. "Samsung barda Aselsan-dy kim satyp alady?" degen saıasatkerleri de shyqqan Túrkııa ǵoı bul.
2000 jyldardyń basynda Erdoǵan kelip esin jıdy. Iá, ol avtokrat. Biraq demokratııa ornaǵanda lırasy quldyrap, 1 mıllıon lıraǵa qoǵamdyq ájethanaǵa da kirgen túkeńder ǵoı bul. 1990 jyldary Stambýl qalasynda sasyq ıis pen qoqystan maska da taqqan Túrkııa. Etaj úılerge ishetin sýdy turǵyndar kanıstrmen tasyǵan Stambýl edi.
Bas-aıaǵy 20 jylda 26 jańa aeroport saldy. Frankfýrttyń tasymal kúshin tartyp alamyz dep Stambýlda álemdegi eń iri aeroportty turǵyzdy. Myńdaǵan km jol men taýdy tesip ótken týnelder saldy. Marmaraı sýasty metrosyn turǵyzdy. "Aselsan" atty telefon shyǵara almaı daýlasqan el búgin "Atak" áskerı tikushaǵyn, "Baıraktar" bespılotnıgin shyǵara bastady. "Som" zymyrandaryn, áskerı keme óndirýdi qolǵa aldy. Qazir ushqyshsyz basqarylatyn ushaq, tikushaq shyǵarýdy kózdep otyr. 2023 jyly elektr kólikterin shyǵarmaqshy.
Osy tehnologııalyq silkinistiń arqasynda Sırııada Reseıdi tyqsyrdy. Kúrd memleketin quramyn degen AQSh-tyń josparyn toqtatty. Lıvııada Evropanyń oıynyn buzdy. "Aq teńizde meniń úlesim bar" dep Franııa, Izraılmen qarsylasty. Teńiz shekarasyndaǵy daýda Erdoǵan óz pozıııasynan bir qadam artqa sheginbedi. Qara teńizden gaz qoryn izdedi. Tapty. Taǵy izdep jatyr.
Munyń bári Evropaǵa, AQSh-qa unamaıdy. Ushaǵyn satyp alatyn momyn Túrkııa áldeqaıda jaqsy edi olarǵa. Ne isteıdi batys elderi?.. Jaýaby qarapaıym. "Túrkııada demokratııa joq" dedi. "Erdoǵandy avtokrat" dedi. Ekonomıkasyn qyspaqqa ala bastady. Lırasyn quldyratty. Sankııa saldy. AQSh túrik halqynyń demokratııalyq quqyǵyn ýaıymdap shyǵa keldi. Buryn áskerı tóńkeris arqyly qasarysqan túrik úkimetin ońaı qulata salatyn. Erdoǵandy da synap kórdi. Halqy tankiniń astyna jatyp prezıdentin qorǵap qaldy.
Túrik halqy da ımperııa quryp kórgen, qundylyǵy qalyptasqan el. Ázirge shydap keledi. Erdoǵanǵa soqqy kúshti Qarabaqtan keıin Reseıden bastap batystaǵy talaı el qarsy bolary anyq. Baıaǵy sol avtokratsyń dep tısedi ǵoı ádettegi. Oǵan buqara qosylyp ketse Erdoǵan da qulaıdy. Sońynan Baıraktar da uzaqqa barmaıdy-aý. Biraq Erdoǵan da sońyna deıin baratyn lıder. Kóreıik alda ne bolatynyn.
Munyń bárin nege aıtyp otyrmyn. Bizge de tehnologııaǵa bet burý kerek. Ońaı bolmaıdy. Biraq qajet. Qysym bolady. Biraq bir pozıııada jumylý kerek. Bizdiń úkimet daıyn ba? Úlken suraq. Úkimet belsense syrttan keletin qysymǵa halyq shydap bere me? Bul odan da úlken suraq. Jalpy ult retinde mundaı qadamǵa pisip-jetildik pe? Túrli oıyn oınatylǵanda berilmeıtin ishki ımmýnıtetimiz qalyptasyp boldy ma? Belgisiz. Biraq aqyryndap, bastaý kerek. Satylap. Birtindep kúsheıetin jańa joldy qalyptastyrý shart. Bul zaman, halyqaralyq sharttar men memlekettik múddeniń talaby. Oıaný kerek.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
