Bügın, 25 jeltoqsan ūly qairatker, küresker, saiasatker, bır tuar tūlǧa –Mūstafa Şoqaidyŋ tuǧanyna 130 jyl toldy.
Osy oraida oqyrmandar nazaryna ūly küreskerdıŋ artynda qalǧan öşpes mūralarynyŋ bırı, halqyna ösiet qylyp qaldyryp ketken qanatty sözderın ūsynamyz. Är bır aitqan sözıne bas iıp, kelıspeske bolmaityndai. Qanşama jyl būryn aitylǧan osy sözderdıŋ keibırı däl qazırgı künde de özektılıgın joimaǧandyǧyn tüisıgı bar adam özı – aq ūǧar.
Äsırese, myna bır sözıne män bereiıkşı: «Tölqūjat degen närse «ūlt» bermeidi, onyŋ «ūltyn» özgerte almaidy. Tölqūjat degen närse sol tölqūjat iesiniŋ ony beruşi ükimetke täueldi ekenin ǧana kuälandyrady». Osy sözder basqa ūlt ökılderınıŋ ūltyn tölqūjatyna «qazaq» dep körseteiık dep pıkır aitqan adamdarǧa jauap retınde aitylǧandai.
Basqa da qanatty sözderın de oqi otyryŋyzdar:
Ūltqa paidaly adam kelse, bärinen būryn orys ökimetiniŋ atamekenimizdegi jer saiasatyn mūqiiat zerttep üirenuge tyrysyŋyz. Sizge ne isteu kerektigin osy saiasattyŋ özi-aq körsetip beredi.
Biz, ärine, özimizdiŋ atamekenimiz Türkistandy keŋestik Reseiden de, basqa Reseiden de birjola bölip aludy maqsat etemiz. Būl – bizdiŋ ūlttyq mūratymyz, ūlttyq arman-müddemiz. Biz tek osy ideia üşin qyzmet etemiz. Atamekenimizdiŋ işindegi jäne syrtyndaǧy barlyq ūlttyq küşterimizdi osy ideia töŋireginde toptastyruǧa barynşa tyrysamyz.
Ūlttyq ruhsyz ūlt täuelsizdigi boluy mümkin be? Tarih ondaidy körgen joq ta, bilmeidi de. Ūlt azattyǧy – ūlttyq ruhtyŋ nätijesi. Al ūlttyq ruhtyŋ özi ūlt azattyǧy men täuelsizdigi aiasynda ösip-damidy, jemis beredi.
Biz qūl bolyp tūra almaimyz. Biz ūlt azattyǧymyzdy alamyz.
Ärbir ösetin adam basynan ötkenin balalyq şaǧyn eske alsa da, sol balalyqqa qaitqysy kelmeidi.
Bärinen būryn öz qatarymyzdy, türkistandyq birligimizdi küşeiteiik. Türkistannyŋ jūdyryqtai jūmylǧan ūlttyq birligin Reseiden airylu üşin küresip jatqan basqa halyqtardyŋ ūlttyq maidandarmen tyǧyz üilestire otyryp, orys imperializmine qarsy quatty küş ūiymdastyryp, birge qimyldaiyq. Orys imperializmine qarsy küres maidandaǧylardyŋ ūltyn, dinin, näsilin, partiiasyn tergep-tektemeiik, alalamaiyq. Tek osyndai jol ǧana bizdi ūlttyq azattyqqa jetkize alady… Būdan basqa joldardyŋ barlyǧy aldamşy, tūiyq… Öziniŋ işki birligin nyǧaita alǧan halyqtar ǧana täuelsizdigine qol jetkize alady. Jäne ony qorǧap qala alady.
Aǧalar, qypşaq degen ūlt bolmaidy, qazaq degen ūlt bar. Eger ärqaisymyz bölinip, qypşaqtyŋ kösemi, arǧynnyŋ kösemi, üisinniŋ kösemi bolyp jatsaq, bizdiŋ halyq azady. Tölqūjat degen närse «ūlt» bermeidi, onyŋ «ūltyn» özgerte almaidy. Tölqūjat degen närse sol tölqūjat iesiniŋ ony beruşi ükimetke täueldi ekenin ǧana kuälandyrady. Ylǧi da Otanyma qaitu oiynda jüremin jäne soǧan jetu üşin tyrysamyn. Demek, atamekenimdi qūtqaru üşin küresemin. Keŋestik ūlt saiasaty bizdi «balǧasymen» janşyp, «oraǧymen» oryp tastady.Sizder, nemister özderiŋizdi «Europadaǧy eŋ mädenietti halyqpyz» dep sanaisyzdar. Eger sizderdiŋ mädenietteriŋiz meniŋ körip jürgenderim bolsa, onda men sizderge tūtqyndardyŋ şekken azabyn köruleriŋizdi tileimin. Sizder XX ǧasyrda ömir süre otyryp, HIII ǧasyrda Şyŋǧys hannyŋ jasaǧan zūlymdyǧynan asyp tüstiŋizder. Mädenietti halyq ekendikteriŋizdi aituǧa haqylaryŋyz joq. Eger, sizder, osyǧan bailanysty maǧan «atu» ne «asu» jazasyn berseŋizder, qarsylyǧym joq. Mūndai mädeni qoǧamda ömir sürgennen göri ölgenim artyq. Biz, Türkistan täuelsizdigin jaqtauşylar, elimizdiŋ erki üşin jäne jūrtymyz Türkistannyŋ bodandyqtan qūtyluy üşin küresemiz. Türkistandyqtarda būdan basqa jol bolmaǧan. Qazir de joq jäne būdan soŋ da bolmaidy… Bizdiŋ mūratymyz Türkistanda türi jaǧynan da, mazmūny jaǧynan da ūlttyq bolatyn memlekettik qūrylymǧa qol jetkizu bolmaq. Sonda ǧana halqymyz öz jeriniŋ naǧyz qojasy bola alady. Qazaqpyn dep maqtanudy ar köretin, qazaqtyŋ tilinde söileudi masqaralyq köretin salt qaidan şyǧyp otyr? Balalardyŋ köbi ne qazaq, ne orys bolyp tärbielenbei, şöre-şöre birdeme bolyp ösip jatqanyn nege körmeisiŋder? Öziniŋ işki birligin nyǧaita alǧan halyqtar ǧana täuelsizdigine qol jetkize alady jäne ony qorǧap qala alady.
… ūlttyq erkindik pen azattyqqa talpynu tabiǧattyŋ bolmai qoimaityn zaŋy tärizdi närse.Biz jeke tūlǧalardan joǧary tūrǧan ūlttyq mūrattarǧa süienemiz. Jalpy adamgerşilik jäne filosofiialyq tūrǧydan alǧanda jaqsy halyq, jaman halyq degen ūǧym joq, bolmaidy da.
Tarih raqymsyz. Ol – ǧūlamany da, bilgirdi de, öner iesin de, handar men patşalardy da aiamaidy. Ol öz zaŋyna qarsy kelgenderdiŋ bärin ezip-janşyp jüre beredi. Tarih zaŋdary keri qaitudy bilmeidi jäne ony jaratpaidy.Atamekendi süiu – onyŋ tūtas müddesine qyzmet etu, osy jolda ärqaşan qyzmet etuge, kerek bolsa janpida qyluǧa daiyn tūru bolyp tabylady.
…ūlttyq müdde jeke toptar müddesiniŋ jiyntyǧynan tūrmaidy.Bizdiŋ şyn jürekten jäne asyǧa küterimiz bir ǧana närse, ol atamekenimizdiŋ orys proletariaty diktaturasynan qūtyluy. Biz barlyq jerlesterimizdi osy ūlttyq mūratymyz jolynda bir jan, bir tän bolyp jūmyluǧa şaqyramyz. Täueldiligin jalpy ūlt müddesi tūrǧysyna säikes, ūlttyŋ jalpy jaǧdaiyna üilesetin tüzim jolynda qūrban ete bilgen adamdar ǧana naǧyz ūlttyq patriot jäne ūltqa paidaly qyzmetşi bola alady. Maqtaǧa qarsy küreste bidaimen qarulanyŋyz. Şet el üstemdiginen qūtyludyŋ alǧaşqy qadamy şet elge astyq täueldiliginen qūtylu bolmaq. Atamekenimizdiŋ ūlttyq qūqyǧy jolynda jürgizip jatqan küresimiz, tipti, keide «demokratiianyŋ şekarasyn» attap ketken künniŋ özinde eşkim bizdi şovinizmmen aiyptauǧa qaqysy joq.
«Adyrna» ūlttyq portaly
