بۇگىن، 25 جەلتوقسان ۇلى قايراتكەر، كۇرەسكەر، ساياساتكەر، ءبىر تۋار تۇلعا –مۇستافا شوقايدىڭ تۋعانىنا 130 جىل تولدى.
وسى ورايدا وقىرماندار نازارىنا ۇلى كۇرەسكەردىڭ ارتىندا قالعان وشپەس مۇرالارىنىڭ ءبىرى، حالقىنا وسيەت قىلىپ قالدىرىپ كەتكەن قاناتتى سوزدەرىن ۇسىنامىز. ءار ءبىر ايتقان سوزىنە باس ءيىپ، كەلىسپەسكە بولمايتىنداي. قانشاما جىل بۇرىن ايتىلعان وسى سوزدەردىڭ كەيبىرى ءدال قازىرگى كۇندە دە وزەكتىلىگىن جويماعاندىعىن تۇيسىگى بار ادام ءوزى – اق ۇعار.
اسىرەسە، مىنا ءبىر سوزىنە ءمان بەرەيىكشى: «تولقۇجات دەگەن نارسە «ۇلت» بەرمەيدi, ونىڭ «ۇلتىن» وزگەرتە المايدى. تولقۇجات دەگەن نارسە سول تولقۇجات يەسiنiڭ ونى بەرۋشi ۇكiمەتكە تاۋەلدi ەكەنiن عانا كۋالاندىرادى». وسى سوزدەر باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ ۇلتىن تولقۇجاتىنا «قازاق» دەپ كورسەتەيىك دەپ پىكىر ايتقان ادامدارعا جاۋاپ رەتىندە ايتىلعانداي.
باسقا دا قاناتتى سوزدەرىن دە وقي وتىرىڭىزدار:
ۇلتقا پايدالى ادام كەلسە، بارiنەن بۇرىن ورىس وكiمەتiنiڭ اتامەكەنiمiزدەگi جەر ساياساتىن مۇقيات زەرتتەپ ۇيرەنۋگە تىرىسىڭىز. سiزگە نە iستەۋ كەرەكتiگiن وسى ساياساتتىڭ ءوزi-اق كورسەتiپ بەرەدi.
بiز، ارينە، ءوزiمiزدiڭ اتامەكەنiمiز تۇركiستاندى كەڭەستiك رەسەيدەن دە، باسقا رەسەيدەن دە بiرجولا ءبولiپ الۋدى ماقسات ەتەمiز. بۇل – بiزدiڭ ۇلتتىق مۇراتىمىز، ۇلتتىق ارمان-مۇددەمiز. بiز تەك وسى يدەيا ءۇشiن قىزمەت ەتەمiز. اتامەكەنiمiزدiڭ iشiندەگi جانە سىرتىنداعى بارلىق ۇلتتىق كۇشتەرiمiزدi وسى يدەيا توڭiرەگiندە توپتاستىرۋعا بارىنشا تىرىسامىز.
ۇلتتىق رۋحسىز ۇلت تاۋەلسiزدiگi بولۋى مۇمكiن بە؟ تاريح وندايدى كورگەن جوق تا، بiلمەيدi دە. ۇلت ازاتتىعى – ۇلتتىق رۋحتىڭ ناتيجەسi. ال ۇلتتىق رۋحتىڭ ءوزi ۇلت ازاتتىعى مەن تاۋەلسiزدiگi اياسىندا ءوسiپ-داميدى، جەمiس بەرەدi.
بiز قۇل بولىپ تۇرا المايمىز. بiز ۇلت ازاتتىعىمىزدى الامىز.
ءاربiر وسەتiن ادام باسىنان وتكەنiن بالالىق شاعىن ەسكە السا دا، سول بالالىققا قايتقىسى كەلمەيدi.
بارiنەن بۇرىن ءوز قاتارىمىزدى، تۇركiستاندىق بiرلiگiمiزدi كۇشەيتەيiك. تۇركiستاننىڭ جۇدىرىقتاي جۇمىلعان ۇلتتىق بiرلiگiن رەسەيدەن ايرىلۋ ءۇشiن كۇرەسiپ جاتقان باسقا حالىقتاردىڭ ۇلتتىق مايداندارمەن تىعىز ۇيلەستiرە وتىرىپ، ورىس يمپەرياليزمiنە قارسى قۋاتتى كۇش ۇيىمداستىرىپ، بiرگە قيمىلدايىق. ورىس يمپەرياليزمiنە قارسى كۇرەس مايدانداعىلاردىڭ ۇلتىن، دiنiن، ءناسiلiن، پارتياسىن تەرگەپ-تەكتەمەيiك، الالامايىق. تەك وسىنداي جول عانا بiزدi ۇلتتىق ازاتتىققا جەتكiزە الادى… بۇدان باسقا جولداردىڭ بارلىعى الدامشى، تۇيىق… ءوزiنiڭ iشكi بiرلiگiن نىعايتا العان حالىقتار عانا تاۋەلسiزدiگiنە قول جەتكiزە الادى. جانە ونى قورعاپ قالا الادى.
اعالار، قىپشاق دەگەن ۇلت بولمايدى، قازاق دەگەن ۇلت بار. ەگەر ارقايسىمىز ءبولiنiپ، قىپشاقتىڭ كوسەمi, ارعىننىڭ كوسەمi, ءۇيسiننiڭ كوسەمi بولىپ جاتساق، بiزدiڭ حالىق ازادى.
تولقۇجات دەگەن نارسە «ۇلت» بەرمەيدi, ونىڭ «ۇلتىن» وزگەرتە المايدى. تولقۇجات دەگەن نارسە سول تولقۇجات يەسiنiڭ ونى بەرۋشi ۇكiمەتكە تاۋەلدi ەكەنiن عانا كۋالاندىرادى.
ىلعي دا وتانىما قايتۋ ويىندا جۇرەمiن جانە سوعان جەتۋ ءۇشiن تىرىسامىن. دەمەك، اتامەكەنiمدi قۇتقارۋ ءۇشiن كۇرەسەمiن.
كەڭەستiك ۇلت ساياساتى بiزدi «بالعاسىمەن» جانشىپ، «وراعىمەن» ورىپ تاستادى.
سiزدەر، نەمiستەر وزدەرiڭiزدi «ەۋروپاداعى ەڭ مادەنيەتتi حالىقپىز» دەپ سانايسىزدار. ەگەر سiزدەردiڭ مادەنيەتتەرiڭiز مەنiڭ كورiپ جۇرگەندەرiم بولسا، وندا مەن سiزدەرگە تۇتقىنداردىڭ شەككەن ازابىن كورۋلەرiڭiزدi تiلەيمiن. سiزدەر XX عاسىردا ءومiر سۇرە وتىرىپ، حIII عاسىردا شىڭعىس حاننىڭ جاساعان زۇلىمدىعىنان اسىپ تۇستiڭiزدەر. مادەنيەتتi حالىق ەكەندiكتەرiڭiزدi ايتۋعا حاقىلارىڭىز جوق. ەگەر، سiزدەر، وسىعان بايلانىستى ماعان «اتۋ» نە «اسۋ» جازاسىن بەرسەڭiزدەر، قارسىلىعىم جوق. مۇنداي مادەني قوعامدا ءومiر سۇرگەننەن گورi ولگەنiم ارتىق.
بiز، تۇركiستان تاۋەلسiزدiگiن جاقتاۋشىلار، ەلiمiزدiڭ ەركi ءۇشiن جانە جۇرتىمىز تۇركiستاننىڭ بوداندىقتان قۇتىلۋى ءۇشiن كۇرەسەمiز. تۇركiستاندىقتاردا بۇدان باسقا جول بولماعان. قازiر دە جوق جانە بۇدان سوڭ دا بولمايدى… بiزدiڭ مۇراتىمىز تۇركiستاندا ءتۇرi جاعىنان دا، مازمۇنى جاعىنان دا ۇلتتىق بولاتىن مەملەكەتتiك قۇرىلىمعا قول جەتكiزۋ بولماق. سوندا عانا حالقىمىز ءوز جەرiنiڭ ناعىز قوجاسى بولا الادى.
قازاقپىن دەپ ماقتانۋدى ار كورەتiن، قازاقتىڭ تiلiندە سويلەۋدi ماسقارالىق كورەتiن سالت قايدان شىعىپ وتىر؟ بالالاردىڭ كوبi نە قازاق، نە ورىس بولىپ تاربيەلەنبەي، شورە-شورە بiردەمە بولىپ ءوسiپ جاتقانىن نەگە كورمەيسiڭدەر؟
ءوزiنiڭ iشكi بiرلiگiن نىعايتا العان حالىقتار عانا تاۋەلسiزدiگiنە قول جەتكiزە الادى جانە ونى قورعاپ قالا الادى.
… ۇلتتىق ەركiندiك پەن ازاتتىققا تالپىنۋ تابيعاتتىڭ بولماي قويمايتىن زاڭى ءتارiزدi نارسە.
بiز جەكە تۇلعالاردان جوعارى تۇرعان ۇلتتىق مۇراتتارعا سۇيەنەمiز.
جالپى ادامگەرشiلiك جانە فيلوسوفيالىق تۇرعىدان العاندا جاقسى حالىق، جامان حالىق دەگەن ۇعىم جوق، بولمايدى دا.
تاريح راقىمسىز. ول – عۇلامانى دا، بiلگiردi دە، ونەر يەسiن دە، حاندار مەن پاتشالاردى دا ايامايدى. ول ءوز زاڭىنا قارسى كەلگەندەردiڭ ءبارiن ەزiپ-جانشىپ جۇرە بەرەدi. تاريح زاڭدارى كەرi قايتۋدى بiلمەيدi جانە ونى جاراتپايدى.
اتامەكەندi ءسۇيۋ – ونىڭ تۇتاس مۇددەسiنە قىزمەت ەتۋ، وسى جولدا ارقاشان قىزمەت ەتۋگە، كەرەك بولسا جانپيدا قىلۋعا دايىن تۇرۋ بولىپ تابىلادى.
…ۇلتتىق مۇددە جەكە توپتار مۇددەسiنiڭ جيىنتىعىنان تۇرمايدى.
بiزدiڭ شىن جۇرەكتەن جانە اسىعا كۇتەرiمiز بiر عانا نارسە، ول اتامەكەنiمiزدiڭ ورىس پرولەتارياتى ديكتاتۋراسىنان قۇتىلۋى. بiز بارلىق جەرلەستەرiمiزدi وسى ۇلتتىق مۇراتىمىز جولىندا بiر جان، بiر ءتان بولىپ جۇمىلۋعا شاقىرامىز.
تاۋەلدiلiگiن جالپى ۇلت مۇددەسi تۇرعىسىنا سايكەس، ۇلتتىڭ جالپى جاعدايىنا ۇيلەسەتiن ءتۇزiم جولىندا قۇربان ەتە بiلگەن ادامدار عانا ناعىز ۇلتتىق پاتريوت جانە ۇلتقا پايدالى قىزمەتشi بولا الادى.
ماقتاعا قارسى كۇرەستە بيدايمەن قارۋلانىڭىز. شەت ەل ۇستەمدiگiنەن قۇتىلۋدىڭ العاشقى قادامى شەت ەلگە استىق تاۋەلدiلiگiنەن قۇتىلۋ بولماق.
اتامەكەنiمiزدiڭ ۇلتتىق قۇقىعى جولىندا جۇرگiزiپ جاتقان كۇرەسiمiز، تiپتi, كەيدە «دەموكراتيانىڭ شەكاراسىن» اتتاپ كەتكەن كۇننiڭ وزiندە ەشكiم بiزدi شوۆينيزممەن ايىپتاۋعا قاقىسى جوق.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
