Künı keşe däl osy taqyrypta ırı masştabtaǧy ǧylymi-täjıribelık konferensiia Elordadaǧy QR Ūlttyq muzeiınde öttı. IýNESKO-nyŋ özı «älemdıŋ daŋqty tūlǧa» dep aidar taǧyp bergen Alaş arysynyŋ 150 jyldyǧyna orai ötken auqymdy şarany erekşe dep atauǧa tolyq negız bar. Oǧan konferensiiaǧa qatysuşy ǧalymdar, alaştanu salasyna den qoiyp jürgen jas ädebietşıler, studentter men doktoranttardyŋ Älihandy san qyrynan zerttep jasaǧan baiandamalary dälel bola alady.
Aldymen, konferensiiaǧa alystan jäne jaqynnan kelgen köpşılık «Babalar qorymyndaǧy» Kenesary han sarbazdarynyŋ jäne memleket qairatkerı Smaǧūl Saduaqasūlynyŋ ruhyna qūran baǧyştasa, «ALJİR» memorialdy-mūrajai keşenıne baryp, saiasi quǧyn-sürgın jäne aşarşylyq qūrbandaryn eske alu qabyrǧasyna gül şoqtaryn qoidy.
Būdan keiın şaranyŋ negızgı bölımı Ūlttyq muzeide jalǧasyn tapty. Konferensiiany elorda äkımdıgı, Astana qalasynyŋ Tılderdı damytu basqarmasy jäne Alaş mūrasyn ardaqtap jürgen jastar ūiymdastyrǧanyn aita keteiık. Jiyndy Astana qalasy äkımınıŋ orynbasary Ermek Amanşaev aşsa, QR ŪǦA akademigı Seiıt Qasqabasov, Qazaqstannyŋ IýNESKO jäne İSESKO ısterı jönındegı Ūlttyq komissiianyŋ Bas hatşysy Äsel Ötegenova, «Egemen Qazaqstan» respublikalyq gazetı» AQ Basqarma töraǧasy, t.ǧ.d. Darhan Qydyrälı jinalǧan köpşılıktı qūttyqtap, konferensiianyŋ maŋyzyna erekşe toqtala kettı. Al, QR Mäjılısı deputaty Berık Düisenbinov «Aq jol» demokratiialyq partiiasynyŋ ūstanymy jüz jyldyq tarihy bar Alaş qairatkerlerınıŋ ideologiiasyna sai keletının alǧa tartyp, jyl boiyna Älihan Bökeihannyŋ mereitoiyna orai jasaǧan «syilaryn» jıpke tızıp şyqty.
Qūttyqtaulardan keiın tızgındı QR ŪǦA korrespondent-müşesı, f.ǧ.d., professor, L.N.Gumilev atyndaǧy EŪU prorektory Dihan Qamzabekūly bastaǧan bır top ǧalym kezek-kezek baiandama jasady. Joǧaryda aityp ötkenımızdei ziialylardyŋ mınberge köterılıp, on minuttau söileuı eşkımdı de jalyqtyrmady. Kerısınşe, jinalǧan jūrtşylyq Älihandy san qyrynan sipattaǧany üşın ǧalymdarǧa rizaşylyǧyn bıldırdı. Äsırese, QR ŪǦA korrespondent-müşesı, f,ǧ.d., professor Şerubai Qūrmanbaiūlynyŋ Älihan audarmalarynyŋ erekşelıkterın mysaldarmen täptıştep tūryp tanystyruy talaidy taŋdai qaqtyrdy. Zertteuşınıŋ eŋbegıne razy bolǧan köpşılık Älihan Nūrmūhamedūlynyŋ osynau bır qyryna tereŋnen üŋılmese de bır parasyn bılıp aldy deuge äbden bolady.
Älihantanu, alaştanuda maŋdai terın senıp tökken Sūltan Han Aqqūlynyŋ «Bız tanymaityn Älihan»atalatyn baiandamasynan da bıraz närsenı tüigenımız ras. Sözınıŋ soŋynda özınıŋ juyrda ǧana jaryqqa şyqqan ekı tılde jazylǧan qos tomdyq kıtaptaryn ǧalymdardyŋ aldynda tūsauyn kestı. Zertteu maqalalarǧa toly eŋbek «Älihan Bökeihan: Amanat» jäne «Älihan Bökeihan – Qazaq jerınıŋ joqşysy»dep atalady.
Al, Älihannyŋ tuǧan jerı Aqtoǧaidan arnaiy kelgen delegat ölketanuşy Tūŋǧyşbai Mūqan Alaş arysynyŋ kındık qany tamǧan jerı turaly egjei-tegjeilı baiandady. Qazaq qoǧamyna endı-endı esımı belgılı bolyp, eŋbegı elenıp jatqan Älihan Bökeihandy Aqtoǧai audanynda bılmeitın jan joq. Ardager-ölketanuşynyŋ aituynşa, besıktegı baladan belı qaqsaǧan qariiaǧa deiın Bökeihannyŋ nemeresı tuǧan ölkede düniege kelıp, ömır sürıp jatqanyn maqtan etedı.
Osylaişa kezegımen belgılı ǧalymdarymyz baiandama jasasa, Ūlttyq muzeidıŋ banket zalynda köpşılıkke arnalyp dastarhan jaiyldy. Astana qalasynyŋ bas imamy Nauryzbai qajy Taǧanūly arnaiy kelıp, ūlt täuelsızdıgı üşın qūrban bolǧan bozdaqtardyŋ jäne Älihan Bökeihannyŋ ruhyna qūran baǧyştasa, Alaş arysyn jyryna arqau etken aqyndar jūrt aldynda öleŋ oqydy. Azdaǧan üzılısten keiın konferensiia öz jalǧasyn tauyp, qatysuşylar Älihan Bökeihannyŋ ömır joly men eŋbegın odan ary talqylai tüstı.
Sonyŋ ışınde Semei qalasynyŋ Şäkärım atyndaǧy memlekettık universitetınıŋ psihologiia mamandyǧynyŋ 2-kurs studentı Arhat Nūrmūhamettıŋ jasaǧan baiandamasy erekşe este qaldy. Ol mälım etken «Ä.Bökeihannyŋ psihologiialyq portretı» tūtas qazaq qoǧamyna Älihandy tanytudaǧy basty qaru desek asyra aitpaǧan bolar edık. Öitkenı, «Supermendı» ülgı etıp jürgen jas öskınderge ūltymyzdyŋ fenomenı retınde Älihandy nasihattau, onyŋ psihologiialyq portretın tanystyru maŋyzdy. Alǧaş ret aitylyp tūrǧan tyŋ taqyrypty studenttıŋ alyp jüruıne jetekşılık jasaǧan – psihologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty, professor Şolpan Satieva.
QR Suretşıler Odaǧynyŋ müşesı, suretşı Almas Syrǧabaev salǧan Älihan beinesın ülken ekranǧa şyǧarǧan A.Nūrmūhamet alaş arysyn bylai sipattady:
Söitıp, A.Nūrmūhamettıŋ baiandamasyna süiensek…
Ä.Bökeihannyŋ mınezı: Maŋdaiy jalpaq, iegı süiırlenıp, üşbūryştanyp kelgen adamnyŋ este saqtau qabıletı jaqsy, bıraq mınezı qūbylmaly. Alihan Bökeihan sol kezdıŋ bır tuar azamaty,bılımdar aqyldy bolǧany, şuly jerlerdı ūnatpauy, armanşyl qazaq ūltynyŋ täuelsız bolǧanyn qalaǧan, sol zamannyŋ qiynşylyqtaryna şydamdy bolǧanyn, bügınde qalǧan estelıkterge qarap, keler ūrpaq süispenşılıkpen qaraidy.
Ä.Bökeihannyŋ qoltaŋbasy boiynşa tūlǧaǧa sipattama:
Keŋ qūlaştylyq – auqymdy mäselelerdı ǧana oilap, olardy taldaǧandy jaqsy köredı.
İrek syzyqtar – qyŋyrlyq pen baiqaǧyştyq.
Qoltaŋbasy tüsınıktırek bolǧan saiyn, ol adamnyŋ mınezı aşyq jarqyn keledı.
Oŋ jaqqa eŋkeiıŋkı – barlyǧyna tüsınıstıkpen qarau, mınezdıŋ tūraqtylyǧy.
P.S. «Toidyŋ bolǧanynan boladysy qyzyq» degendei, qanşa aidan berı ūiymdastyruşylardyŋ oiynda jürgen konferensiia täulıkke jeter-jetpes uaqytta köz aldymyzda öttı de kettı. «Jūrt paidasyna taza jolmen tura bastaityn er tabylsa – qazaq halqy soŋynan erer edı» dep jūrtyn bastai alar qabıletı bola tūra qarapaiymdylyǧynan ainymaǧan Alaş arysynyŋ qily taǧdyry, aituly eŋbegı ūrpaǧyna – ülgı, salǧan sara joly barşamyzǧa – şamşyraq.
Säken Seifullin atyndaǧy Qazaq
agrotehnikalyq universitetınıŋ dosentı, a.ǧ.k. Ömırzaq Sūltanov baiandama jasap jatqan sät
Älihan beinesın salǧan Almas Syrǧabaev jäne ıs-şaranyŋ basy-qasynda jürgen ūiymdastyruşy jastar
Būdan keiın şaranyŋ negızgı bölımı Ūlttyq muzeide jalǧasyn tapty. Konferensiiany elorda äkımdıgı, Astana qalasynyŋ Tılderdı damytu basqarmasy jäne Alaş mūrasyn ardaqtap jürgen jastar ūiymdastyrǧanyn aita keteiık. Jiyndy Astana qalasy äkımınıŋ orynbasary Ermek Amanşaev aşsa, QR ŪǦA akademigı Seiıt Qasqabasov, Qazaqstannyŋ IýNESKO jäne İSESKO ısterı jönındegı Ūlttyq komissiianyŋ Bas hatşysy Äsel Ötegenova, «Egemen Qazaqstan» respublikalyq gazetı» AQ Basqarma töraǧasy, t.ǧ.d. Darhan Qydyrälı jinalǧan köpşılıktı qūttyqtap, konferensiianyŋ maŋyzyna erekşe toqtala kettı. Al, QR Mäjılısı deputaty Berık Düisenbinov «Aq jol» demokratiialyq partiiasynyŋ ūstanymy jüz jyldyq tarihy bar Alaş qairatkerlerınıŋ ideologiiasyna sai keletının alǧa tartyp, jyl boiyna Älihan Bökeihannyŋ mereitoiyna orai jasaǧan «syilaryn» jıpke tızıp şyqty.
Qūttyqtaulardan keiın tızgındı QR ŪǦA korrespondent-müşesı, f.ǧ.d., professor, L.N.Gumilev atyndaǧy EŪU prorektory Dihan Qamzabekūly bastaǧan bır top ǧalym kezek-kezek baiandama jasady. Joǧaryda aityp ötkenımızdei ziialylardyŋ mınberge köterılıp, on minuttau söileuı eşkımdı de jalyqtyrmady. Kerısınşe, jinalǧan jūrtşylyq Älihandy san qyrynan sipattaǧany üşın ǧalymdarǧa rizaşylyǧyn bıldırdı. Äsırese, QR ŪǦA korrespondent-müşesı, f,ǧ.d., professor Şerubai Qūrmanbaiūlynyŋ Älihan audarmalarynyŋ erekşelıkterın mysaldarmen täptıştep tūryp tanystyruy talaidy taŋdai qaqtyrdy. Zertteuşınıŋ eŋbegıne razy bolǧan köpşılık Älihan Nūrmūhamedūlynyŋ osynau bır qyryna tereŋnen üŋılmese de bır parasyn bılıp aldy deuge äbden bolady.
Älihantanu, alaştanuda maŋdai terın senıp tökken Sūltan Han Aqqūlynyŋ «Bız tanymaityn Älihan»atalatyn baiandamasynan da bıraz närsenı tüigenımız ras. Sözınıŋ soŋynda özınıŋ juyrda ǧana jaryqqa şyqqan ekı tılde jazylǧan qos tomdyq kıtaptaryn ǧalymdardyŋ aldynda tūsauyn kestı. Zertteu maqalalarǧa toly eŋbek «Älihan Bökeihan: Amanat» jäne «Älihan Bökeihan – Qazaq jerınıŋ joqşysy»dep atalady.
Al, Älihannyŋ tuǧan jerı Aqtoǧaidan arnaiy kelgen delegat ölketanuşy Tūŋǧyşbai Mūqan Alaş arysynyŋ kındık qany tamǧan jerı turaly egjei-tegjeilı baiandady. Qazaq qoǧamyna endı-endı esımı belgılı bolyp, eŋbegı elenıp jatqan Älihan Bökeihandy Aqtoǧai audanynda bılmeitın jan joq. Ardager-ölketanuşynyŋ aituynşa, besıktegı baladan belı qaqsaǧan qariiaǧa deiın Bökeihannyŋ nemeresı tuǧan ölkede düniege kelıp, ömır sürıp jatqanyn maqtan etedı.
Osylaişa kezegımen belgılı ǧalymdarymyz baiandama jasasa, Ūlttyq muzeidıŋ banket zalynda köpşılıkke arnalyp dastarhan jaiyldy. Astana qalasynyŋ bas imamy Nauryzbai qajy Taǧanūly arnaiy kelıp, ūlt täuelsızdıgı üşın qūrban bolǧan bozdaqtardyŋ jäne Älihan Bökeihannyŋ ruhyna qūran baǧyştasa, Alaş arysyn jyryna arqau etken aqyndar jūrt aldynda öleŋ oqydy. Azdaǧan üzılısten keiın konferensiia öz jalǧasyn tauyp, qatysuşylar Älihan Bökeihannyŋ ömır joly men eŋbegın odan ary talqylai tüstı.
Sonyŋ ışınde Semei qalasynyŋ Şäkärım atyndaǧy memlekettık universitetınıŋ psihologiia mamandyǧynyŋ 2-kurs studentı Arhat Nūrmūhamettıŋ jasaǧan baiandamasy erekşe este qaldy. Ol mälım etken «Ä.Bökeihannyŋ psihologiialyq portretı» tūtas qazaq qoǧamyna Älihandy tanytudaǧy basty qaru desek asyra aitpaǧan bolar edık. Öitkenı, «Supermendı» ülgı etıp jürgen jas öskınderge ūltymyzdyŋ fenomenı retınde Älihandy nasihattau, onyŋ psihologiialyq portretın tanystyru maŋyzdy. Alǧaş ret aitylyp tūrǧan tyŋ taqyrypty studenttıŋ alyp jüruıne jetekşılık jasaǧan – psihologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty, professor Şolpan Satieva.
QR Suretşıler Odaǧynyŋ müşesı, suretşı Almas Syrǧabaev salǧan Älihan beinesın ülken ekranǧa şyǧarǧan A.Nūrmūhamet alaş arysyn bylai sipattady:
Söitıp, A.Nūrmūhamettıŋ baiandamasyna süiensek…
Ä.Bökeihannyŋ mınezı: Maŋdaiy jalpaq, iegı süiırlenıp, üşbūryştanyp kelgen adamnyŋ este saqtau qabıletı jaqsy, bıraq mınezı qūbylmaly. Alihan Bökeihan sol kezdıŋ bır tuar azamaty,bılımdar aqyldy bolǧany, şuly jerlerdı ūnatpauy, armanşyl qazaq ūltynyŋ täuelsız bolǧanyn qalaǧan, sol zamannyŋ qiynşylyqtaryna şydamdy bolǧanyn, bügınde qalǧan estelıkterge qarap, keler ūrpaq süispenşılıkpen qaraidy.
Ä.Bökeihannyŋ qoltaŋbasy boiynşa tūlǧaǧa sipattama:
Keŋ qūlaştylyq – auqymdy mäselelerdı ǧana oilap, olardy taldaǧandy jaqsy köredı.
İrek syzyqtar – qyŋyrlyq pen baiqaǧyştyq.
Qoltaŋbasy tüsınıktırek bolǧan saiyn, ol adamnyŋ mınezı aşyq jarqyn keledı.
Oŋ jaqqa eŋkeiıŋkı – barlyǧyna tüsınıstıkpen qarau, mınezdıŋ tūraqtylyǧy.
P.S. «Toidyŋ bolǧanynan boladysy qyzyq» degendei, qanşa aidan berı ūiymdastyruşylardyŋ oiynda jürgen konferensiia täulıkke jeter-jetpes uaqytta köz aldymyzda öttı de kettı. «Jūrt paidasyna taza jolmen tura bastaityn er tabylsa – qazaq halqy soŋynan erer edı» dep jūrtyn bastai alar qabıletı bola tūra qarapaiymdylyǧynan ainymaǧan Alaş arysynyŋ qily taǧdyry, aituly eŋbegı ūrpaǧyna – ülgı, salǧan sara joly barşamyzǧa – şamşyraq.
Säken Seifullin atyndaǧy Qazaq
agrotehnikalyq universitetınıŋ dosentı, a.ǧ.k. Ömırzaq Sūltanov baiandama jasap jatqan sät
Älihan beinesın salǧan Almas Syrǧabaev jäne ıs-şaranyŋ basy-qasynda jürgen ūiymdastyruşy jastar
Daiyndaǧan Ermūrat NAZARŪLY
"elana" kz
