"Aıta-aıta Altaıdy, Jamal apam qartaıdy" demekshi, jemqorlyqtyń aldyn alý jóninde aıtylmaǵan sóz, estimegen qulaq qalmady. Dese de nátıje bolýy úshin naqty sharalar júrgizilýi qajet-aq.
Jalpy, egemendi el bolyp, esimizdi jınaǵaly qoǵamymyz osy dertpen kúresýde. Jemqorlyq jegi qurttyń týra ózine aınaldy. Adam óltirý aýyr qylmys bolsa, eń soraqysy – osy jemqorlyq. Osynyń kesirinen kóptegen elder batpaqqa batqan kólikteı, ne alǵa jyljýǵa, ne keri aınalyp ótýge esh murshasy joq.
Kók baıraǵymyzda kókke samǵaǵan búrkittiń beınesin halqymyzdyń arman-maqsatynyń sımvoly dep tanysaq, onyń qanatyn keń ashyp, erkin samǵaýyna kedergi etetin - osy jemqorlyq. Muny jeńbeı, esh isimiz ońbaıdy. Jemqorlyqty ulttyq qaýipsizdigimizge tóngen joıqyn qaýip dep qaraýymyz qajet.
Jemqorlyqty alǵan adammen shektemeı, bergen adamdy baryp turǵan qysmysker dep sanaýymyz kerek. Árıne, alǵany men bergeni bolsyn, bularyń aspannan salbyrap túspeıdi. Olar bizdiń ortamyzdan shyǵyp otyr. Barlyǵy da bizdiń aǵa-kókelerimiz, ul-qyzdarymyz, óz azamattarymyz. Kishileri úlkeninen úlgi alyp, al úlkeni aram pıǵylyna erik bergen zaman.
Muny qazir aldyn alyp, short kesip doǵartpasaq, keleshek urpaq ta osylaı bolyp qalyptasady. Balapan uıadan neni kórse, ushqanda sony iledi. Dál jas búrdirshinderimiz, stýdent pen oqýshylarymyz jemqorlyq degende jıirkenetindeı sezimde bolýy kerek.
Jalpy qarasaq, bul kesel joqtyqtan týyndaıdy. Al joqtyqty týyndatatyn úkimet tarapynan bólinetin qarajat bolsyn, kómek bolsyn, ár nerse óz dittegen jerine jetpeýi. Sondyqtan, halyqtyń turmysyn jaqsartýǵa erekshe kóńil bólý qajet.
Úkimet ár salaǵa jyl saıyn qomaqty qarajat bólip otyrady. Memlekettik baǵdarlamalardyń basym bóligi turǵyndardyń turmysyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan. Alaıda, kóp jaǵdaıda tıesili kómektiń óz jerine jetpeýi, arada talan-tarajǵa ketýi halyq turmysynyń nasharlaýyna ákeledi.
Halqymyz talaı qıyndyqtardy ótkerip, kóp nársege shydamdylyq tanytty. Ár shańyraq "bireýdiń ala jibin attama, eshkimniń aqysyn jeme" degen qaǵıdanyń tóńireginde ómir súretin. Jasóspirim úlkenderdiń alǵys-tilegine bólenip ósetin.
Aýrýyn jasyrǵan aýyrmaı óledi demekshi, qaqsap turǵan jerimizdi ashyq moıyndaýymyz kerek. Bul bir. Ekinshisi, ony zań túrinde óte qatal jazalaý qajet.
Jemqor - naǵyz qylmysker. Óz paıdasyn halyq múddesinen joǵary qoıǵan adamnan esh nárse óńbeıdi. Jemqorlyqtyń kóptegen kórinisteri bar. Ony tizbelep otyrý da qajet-aq. Jemqorlyq – ata-babalarymyzdan mura bolyp kelgen dúnıe emes. Bul halqymyzdyń tabıǵatyna jat nárse bolǵandyqtan, ony jeńý, tamyrymen joıý – mindet.
Biz qansha ýaqytty qur bos ótkizip aldyq, osy ýaqytta jemqorlyq tamyryn jaıyp úlgerdi, bul keseldi qansha azamattarymyz otbasymen birge juqtyryp ta úlgerdi. Degenmen, qandaı aýrý bolmasyn, ony emdeýge bolady. Qajet bolsa kúshtep emdetý kerek.
Qanshama aqyn-jazýshylarymyz "jarqyn bolashaq" jaıly urandatyp, úmit etýde. Oǵan qol jetkizýdiń joly – jemqorlyqty joıý. Bizge aıǵa ushýdyń, damyǵan el bolamyz dep sheteldiń ustanymdaryn endirýdiń ázir esh qajeti joq. Aldymen, bizde órship turǵan jemqorlyqty aýyzdyqtaý. Osyny oryndasaq qana kórkeıemiz. Jáne bul ǵajaıyp nárse emes, bul - qarapaıym zańdylyq.
Tóregeldi ShARMANOV,
Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi
