Aron Atabek aqymaq emes
Zııaly qaýym ókilderi 18 jylǵa sottalyp, 15 jyldan beri túrmede otyrǵan, 68 jastaǵy Aron Atabekti densaýlyǵynyń nasharlaýyna baılanysty bostandyqqa shyǵarýdy ótinip prezıdent Q.Toqaevqa hat jazypty. Hat jazǵandardyń ishinde Jazýshylar odaǵynyń tóraǵasy Ulyqbek Esdáýlet, aqyn Oljan Súleımenov, Baqyt Bedelhan, ónertanýshy Murat Áýezov bar. Bir qaraǵanda, hat kúresker aqyn Aron Atabektiń taǵdyryna alańdaǵan janashyrlyq sıpatynda jazylǵan. Aqıqatynda olaı emes, Aqordanyń nusqaýymen jazylǵan bul hat - kúreskerlik ómiriniń qalǵan merzimin túrmede ótkizýge bel býǵan Aron Atabektiń quqyǵyn aıaqasty etýdi, oǵan demokratııalyq tańdaý bermeýdi, jaza merzimi bitpeı jatyp túrmeden shyǵaryp jiberýdi kózdeıdi. Men bul tujyrymdy baıyppen túsindirip bereıin.
Buǵan deıingi «Jigittiń jaqsysy – túrmede, attyń jaqsysy – kermede» ( https://adyrna.kz/post/60487 ) atty maqalamda Aron Atabektiń túrmeden shyqqysy kelmeıtinin jazǵam. Túrmege túskenge deıin, bostandyqta júrgende turaqty jumys istemeıtin, tabys tappaıtyn Aronnyń bala-shaǵasyna da súıkimsiz bolǵany, úı-jaıy tozyp, otbasy kedeıshiliktiń shegine jetkeni aıtyldy. «Shańyraq oqıǵasyna» baılanysty Aron túrmege qamalǵan soń, oppozıııa jáne janashyr azamattar aıaýshylyq tanytyp, Atabektiń úıin kúrdeli jóndeýden ótkizdi, otbasyna basqa da áleýmettik járdem berdi, qapastaǵy aqynnyń kitabyn shyǵardy. Aron Atabektiń saıası kúreskerligi úshin oǵan halyqaralyq syılyqtar alyp berýge kúsh salǵan da oppozıııa qaýymy edi. Sol kezde janashyr azamattardyń ishinde búginderi prezıdentke hat jazǵysh Ulyqbek Esdáýlet bastaǵan zııaly top bolǵan joq. Qatań rejımdegi túrmede jatqan Aronǵa jyly kıim, dári-dármek, gazet-jýrnal, qaǵaz-qalam jiberip turǵan janashyrlar prezıdent Toqaevqa hat jazǵysh atalmysh zııaly top emes. Olar búgin ǵana saıqal saıasattyń yǵyna jyǵylyp Arondy eske alyp otyr.
Aqıqat sóz – árqashan ay. Ay bolsa da, aıtaıyn, Aron Atabektiń qolynan eki is qana keledi. Onyń biri – táńirshil rýhta óleń jazý. Ekinshisi – qaıtpas kúreskerlik. Aronnyń kúreskerligi - saıası partııalyq júıeli kúres emes, barrıkadalyq alys-julys ádisi. Aronnyń qolynan keletin eki is te onyń otbasynyń materıaldyq-áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartqan emes, jaqsartpaıdy da. Óziniń áleýetin jáne otbasynyń jaǵdaıyn shynaıy baǵalaıtyn oǵan múmkindiginshe túrmede qalǵan anaǵurlym tıimdi. Ol túrmeden merzimen buryn shyǵyp ketse, onda ol «qaıtpas batyr», «prınıpishil kúresker» ataǵynan aıyrlyp, saıası «músápirge» aınalady. Sondyqtan ol jazanyń qalǵan bóligin shartty jazaǵa aýystyrýǵa nemese densaýlyǵynyń nasharlyǵyna baılanysty túrmeden bosatý jóninde aryz jazǵysy kelmeıdi.
Aron Atabek 70 jasqa taıady, aýrý-syrqaý. Qazir ol barrıkadalyq kúreske jaramsyz. Qalam ustaýǵa shamasy keletin Aron túrmeniń jalǵyz kisilik kamerasynda óleń jazyp jatyr. Bul – onyń tańdaýy. Úkimde kórsetilgen 18 jyl jaza merzimi bitkenshe Arondy túrmeden shyǵaryp jiberýge eshkimniń qaqy joq. Eriksiz túrmeden shyǵaryp jiberý Aron Atabektiń quqyn taptaý, kópe-kórineý zań buzý bolady.
Bılik Aron Atabekti túrmeden shyǵaryp jiberýge kemi 4-5 jyldan beri áýrelenip jatyr. Sottalýshy jazanyń úshten eki bóligin ótegen soń, ony shartty jazamen bosatýǵa bolatyn zań bar. Ol úshin sottalýshy aryz-ótinish jazýy tıis. Aron Atabek aryz jazýdan bas tartty. Sonymen qatar, sottalýshy bostandyqqa shyǵý úshin densaýlyǵynyń nasharlaýyna baılanysty aryzdanýyna bolady. Budan da Aron bas tartqan.
Beıresmı málimet boıynsha, ótken jyldyń sońynda prezıdenttiń arnaıy ister jónindegi keńesshisi Maqsat Ysqaqov Aron Atabekti túrmeden shyǵýǵa úgittepti. Biraq, ádettegishe qasarysqan Aron yńǵaı bermegen. Budan keıin bul sharýaǵa tanymal advokat Shynqýat Baıjanovtyń aralasqany jóninde málimet kezdesedi. Ol «óz erkimen» Aronnyń qyzy Almadan advokattyq ýákilettik alyp, tıisti organdarǵa aryz-shaǵym jazýdy kúsheıtken. Advokattyń aryz-shaǵymyndaǵy negizigi argýment mynadaı: sotalýshynyń qan qysymy joǵary, qant dıabeti bar, bir qoly durys istemeıdi, asqazany, býyny aýyrady, júrip turýy qıyn jáne t.b. Mundaı jaǵdaıy múshkil adamdy QR Qylmystyq kodeksiniń 75-babyna sáıkes, densaýlyǵyna baılanysty túrmeden mezgilinen buryn bosatýǵa bolady. Mundaı talappen tipti túrme basshysy da sotqa aryzdana alady.
Sotalýshylardyń quqyǵyn qorǵaýmen aınalysatyn Elena Semenova túrmege kirip, Aronmen kezdesken. Telefon tutqasyn kóterýge shamasy kelmeı tursa da, Aron quqyq qorǵaýshyǵa óziniń densaýlyǵy «jaqsy» ekenin aıtyp shyǵaryp salypty. Budan keıin advokat Shynqýat Baıjanov Pavlodar túrmesiniń basshylyǵyna ekinshi márte hat joldap, Aron Atabektiń densaýlyǵyn bastan-aıaq tekseretin oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasynan arnaıy komısssııa qurǵyzǵan. Maqsat – Aronnyń densaýlyǵynyń túrmede otyrýǵa jaramsyzdyǵyn qujatpen rásimdeý bolatyn. Eger osy qujat daıyn bolsa, oǵan Jazýshylar odaǵynyń tóraǵasy Ulyqbek Esdáýlet bastaǵan zııaly qaýymnyń prezıdentke jazylǵan hatyn qosyp, Arondy bosatyp alýǵa bolar edi. Desek te, bılik, zııaly qaýym jáne advokattyń jospary júzege aspaı qaldy. Aron Atabekti bosatýǵa zańdyq negizdeme jasamaq bolǵan túrme basshylyǵy taǵy da kedergige tap boldy. Aron Atabek oblystyq aýrýhanadan kelgen komıssııany qabyldamaı qoıǵan. Ol óz qolymen «Densaýlyǵymdy teksertýge qarsymyn» degen úsh sózdi tildeı qaǵazǵa jazyp jiberipti. Túrme basshylyǵy da «Aron Atabektiń ruqsaty bolmasa, biz ony medıınalyq tekseristen kúshtep ótkize almaımyz» dep mysy quryǵan.
Qazir bılik túrmeden shyqqysy kelmeıtin Aron Atabekke qandaı amal qylaryn bilmeı dal bolyp otyr. Saıası kúreskerligi úshin halyqaralyq birneshe syılyqtyń laýreaty atanǵan aqyn túrmede kóz jumsa, bul Qazaqstan bıligi úshin tarıhta óshpeıtin qara daq bolyp qalmaq. Jetpisti alqymdaǵan Aron Atabektiń qylyǵyna qaraǵanda, ol túrmede jan tapsyrýǵa beıil.
Ol Mahatma Gandı nemese Nelson Mandela kúreskerliginiń jańa formatyn, qaıǵyly ári qasiretti formatyn jasamaq pa? Qalaı desek te, bul onyń demokratııalyq tańdaýy ekenin taǵy da eske salamyz. Múmkin, Aron Atabek qazaq qoǵamynyń saıası-demokratııalyq damýy jolynda ózin osylaısha qurbandyqqa shalýǵa baryp otyrǵan shyǵar. Onyń bul áreketiniń zańdyq negizi bar. Onyń táni qapasta jatsa da, onyń oıyn eshkim qamaýǵa ala almaıdy. Onyń ústine, Qazaqstan ózin demokratııalyq, quqyqtyq memleket dep jarııalaǵan. Konstıtýııaǵa sáıkes, sot tóreligi bárinen bıik tur.Nurbıliktiń soty Aron Atabekti ádiletsiz bolsa da 18 jylǵa túrme jazasyna kesti, olaı bolsa, ony merziminen buryn túrmeden shyǵaryp jiberýge zııaly qaýym túgili, Prezıdenttiń de qaqysy joq.
"Demos"QB tóraǵasy
Qusaıynov Turarbek
(Avtordyń kózqarasy redakııanyń ustanymyn bildirmeıdi)
