Aron Atabek aqymaq emes
Ziialy qauym ökılderı 18 jylǧa sottalyp, 15 jyldan berı türmede otyrǧan, 68 jastaǧy Aron Atabektı densaulyǧynyŋ naşarlauyna bailanysty bostandyqqa şyǧarudy ötınıp prezident Q.Toqaevqa hat jazypty. Hat jazǧandardyŋ ışınde Jazuşylar odaǧynyŋ töraǧasy Ūlyqbek Esdäulet, aqyn Oljan Süleimenov, Baqyt Bedelhan, önertanuşy Mūrat Äuezov bar. Bır qaraǧanda, hat küresker aqyn Aron Atabektıŋ taǧdyryna alaŋdaǧan janaşyrlyq sipatynda jazylǧan. Aqiqatynda olai emes, Aqordanyŋ nūsqauymen jazylǧan būl hat - küreskerlık ömırınıŋ qalǧan merzımın türmede ötkızuge bel buǧan Aron Atabektıŋ qūqyǧyn aiaqasty etudı, oǧan demokratiialyq taŋdau bermeudı, jaza merzımı bıtpei jatyp türmeden şyǧaryp jıberudı közdeidı. Men būl tūjyrymdy baiyppen tüsındırıp bereiın.
Būǧan deiıngı «Jıgıttıŋ jaqsysy – türmede, attyŋ jaqsysy – kermede» ( https://adyrna.kz/post/60487 ) atty maqalamda Aron Atabektıŋ türmeden şyqqysy kelmeitının jazǧam. Türmege tüskenge deiın, bostandyqta jürgende tūraqty jūmys ıstemeitın, tabys tappaityn Aronnyŋ bala-şaǧasyna da süikımsız bolǧany, üi-jaiy tozyp, otbasy kedeişılıktıŋ şegıne jetkenı aityldy. «Şaŋyraq oqiǧasyna» bailanysty Aron türmege qamalǧan soŋ, oppozisiia jäne janaşyr azamattar aiauşylyq tanytyp, Atabektıŋ üiın kürdelı jöndeuden ötkızdı, otbasyna basqa da äleumettık järdem berdı, qapastaǧy aqynnyŋ kıtabyn şyǧardy. Aron Atabektıŋ saiasi küreskerlıgı üşın oǧan halyqaralyq syilyqtar alyp beruge küş salǧan da oppozisiia qauymy edı. Sol kezde janaşyr azamattardyŋ ışınde bügınderı prezidentke hat jazǧyş Ūlyqbek Esdäulet bastaǧan ziialy top bolǧan joq. Qataŋ rejimdegı türmede jatqan Aronǧa jyly kiım, därı-därmek, gazet-jurnal, qaǧaz-qalam jıberıp tūrǧan janaşyrlar prezident Toqaevqa hat jazǧyş atalmyş ziialy top emes. Olar bügın ǧana saiqal saiasattyŋ yǧyna jyǧylyp Arondy eske alyp otyr.
Aqiqat söz – ärqaşan aşy. Aşy bolsa da, aitaiyn, Aron Atabektıŋ qolynan ekı ıs qana keledı. Onyŋ bırı – täŋırşıl ruhta öleŋ jazu. Ekınşısı – qaitpas küreskerlık. Aronnyŋ küreskerlıgı - saiasi partiialyq jüielı küres emes, barrikadalyq alys-jūlys ädısı. Aronnyŋ qolynan keletın ekı ıs te onyŋ otbasynyŋ materialdyq-äleumettık jaǧdaiyn jaqsartqan emes, jaqsartpaidy da. Özınıŋ äleuetın jäne otbasynyŋ jaǧdaiyn şynaiy baǧalaityn oǧan mümkındıgınşe türmede qalǧan anaǧūrlym tiımdı. Ol türmeden merzımen būryn şyǧyp ketse, onda ol «qaitpas batyr», «prinsipışıl küresker» ataǧynan aiyrlyp, saiasi «müsäpırge» ainalady. Sondyqtan ol jazanyŋ qalǧan bölıgın şartty jazaǧa auystyruǧa nemese densaulyǧynyŋ naşarlyǧyna bailanysty türmeden bosatu jönınde aryz jazǧysy kelmeidı.
Aron Atabek 70 jasqa taiady, auru-syrqau. Qazır ol barrikadalyq küreske jaramsyz. Qalam ūstauǧa şamasy keletın Aron türmenıŋ jalǧyz kısılık kamerasynda öleŋ jazyp jatyr. Būl – onyŋ taŋdauy. Ükımde körsetılgen 18 jyl jaza merzımı bıtkenşe Arondy türmeden şyǧaryp jıberuge eşkımnıŋ qaqy joq. Erıksız türmeden şyǧaryp jıberu Aron Atabektıŋ qūqyn taptau, köpe-körıneu zaŋ būzu bolady.
Bilık Aron Atabektı türmeden şyǧaryp jıberuge kemı 4-5 jyldan berı äurelenıp jatyr. Sottaluşy jazanyŋ üşten ekı bölıgın ötegen soŋ, ony şartty jazamen bosatuǧa bolatyn zaŋ bar. Ol üşın sottaluşy aryz-ötınış jazuy tiıs. Aron Atabek aryz jazudan bas tartty. Sonymen qatar, sottaluşy bostandyqqa şyǧu üşın densaulyǧynyŋ naşarlauyna bailanysty aryzdanuyna bolady. Būdan da Aron bas tartqan.Beiresmi mälımet boiynşa, ötken jyldyŋ soŋynda prezidenttıŋ arnaiy ıster jönındegı keŋesşısı Maqsat Ysqaqov Aron Atabektı türmeden şyǧuǧa ügıtteptı. Bıraq, ädettegışe qasarysqan Aron yŋǧai bermegen. Būdan keiın būl şaruaǧa tanymal advokat Şynquat Baijanovtyŋ aralasqany jönınde mälımet kezdesedı. Ol «öz erkımen» Aronnyŋ qyzy Almadan advokattyq uäkılettık alyp, tiıstı organdarǧa aryz-şaǧym jazudy küşeitken. Advokattyŋ aryz-şaǧymyndaǧy negızıgı argument mynadai: sotaluşynyŋ qan qysymy joǧary, qant diabetı bar, bır qoly dūrys ıstemeidı, asqazany, buyny auyrady, jürıp tūruy qiyn jäne t.b. Mūndai jaǧdaiy müşkıl adamdy QR Qylmystyq kodeksınıŋ 75-babyna säikes, densaulyǧyna bailanysty türmeden mezgılınen būryn bosatuǧa bolady. Mūndai talappen tıptı türme basşysy da sotqa aryzdana alady. Sotaluşylardyŋ qūqyǧyn qorǧaumen ainalysatyn Elena Semenova türmege kırıp, Aronmen kezdesken. Telefon tūtqasyn köteruge şamasy kelmei tūrsa da, Aron qūqyq qorǧauşyǧa özınıŋ densaulyǧy «jaqsy» ekenın aityp şyǧaryp salypty. Būdan keiın advokat Şynquat Baijanov Pavlodar türmesınıŋ basşylyǧyna ekınşı märte hat joldap, Aron Atabektıŋ densaulyǧyn bastan-aiaq tekseretın oblystyq densaulyq saqtau basqarmasynan arnaiy komisssiia qūrǧyzǧan. Maqsat – Aronnyŋ densaulyǧynyŋ türmede otyruǧa jaramsyzdyǧyn qūjatpen räsımdeu bolatyn. Eger osy qūjat daiyn bolsa, oǧan Jazuşylar odaǧynyŋ töraǧasy Ūlyqbek Esdäulet bastaǧan ziialy qauymnyŋ prezidentke jazylǧan hatyn qosyp, Arondy bosatyp aluǧa bolar edı. Desek te, bilık, ziialy qauym jäne advokattyŋ jospary jüzege aspai qaldy. Aron Atabektı bosatuǧa zaŋdyq negızdeme jasamaq bolǧan türme basşylyǧy taǧy da kedergıge tap boldy. Aron Atabek oblystyq auruhanadan kelgen komissiiany qabyldamai qoiǧan. Ol öz qolymen «Densaulyǧymdy teksertuge qarsymyn» degen üş sözdı tıldei qaǧazǧa jazyp jıberıptı. Türme basşylyǧy da «Aron Atabektıŋ rūqsaty bolmasa, bız ony medisinalyq tekserısten küştep ötkıze almaimyz» dep mysy qūryǧan. Qazır bilık türmeden şyqqysy kelmeitın Aron Atabekke qandai amal qylaryn bılmei dal bolyp otyr. Saiasi küreskerlıgı üşın halyqaralyq bırneşe syilyqtyŋ laureaty atanǧan aqyn türmede köz jūmsa, būl Qazaqstan bilıgı üşın tarihta öşpeitın qara daq bolyp qalmaq. Jetpıstı alqymdaǧan Aron Atabektıŋ qylyǧyna qaraǧanda, ol türmede jan tapsyruǧa beiıl. Ol Mahatma Gandi nemese Nelson Mandela küreskerlıgınıŋ jaŋa formatyn, qaiǧyly ärı qasırettı formatyn jasamaq pa? Qalai desek te, būl onyŋ demokratiialyq taŋdauy ekenın taǧy da eske salamyz. Mümkın, Aron Atabek qazaq qoǧamynyŋ saiasi-demokratiialyq damuy jolynda özın osylaişa qūrbandyqqa şaluǧa baryp otyrǧan şyǧar. Onyŋ būl äreketınıŋ zaŋdyq negızı bar. Onyŋ tänı qapasta jatsa da, onyŋ oiyn eşkım qamauǧa ala almaidy. Onyŋ üstıne, Qazaqstan özın demokratiialyq, qūqyqtyq memleket dep jariialaǧan. Konstitusiiaǧa säikes, sot törelıgı bärınen biık tūr.Nūrbilıktıŋ soty Aron Atabektı ädıletsız bolsa da 18 jylǧa türme jazasyna kestı, olai bolsa, ony merzımınen būryn türmeden şyǧaryp jıberuge ziialy qauym tügılı, Prezidenttıŋ de qaqysy joq.
"Demos"QB töraǧasy Qūsaiynov Tūrarbek
(Avtordyŋ közqarasy redaksiianyŋ ūstanymyn bıldırmeidı)