Atam zamannan aiǧyr bie bolǧysy kelmeidı, bie atty aŋsamaidy.Qoraz tauyq bolǧysy kelmeidı, tauyq balapannan bezbeidı. Qalauy künde özgerıp, taŋdauy taŋdai qaqtyryp jatqan adamzat balasy ǧana.
Allanyŋ erkın jaratqan estı maqūlyǧy bız ekenımızge äbden közımız jettı.
Erkek bıtken jauapkerşılık alu men qyzǧanu qasietınen aiyrylu aldynda tūr. Qyz qylyqty bolǧannan görı ötkınşı qyzyqtarǧa bılıktı boludy qalaidy. Äiel erkekke jön aitsam - erkındıgımnıŋ belgısı, köptıŋ nazarynda körkem körınsem erkelıgımnıŋ belgısı dep esepteidı. Tasbaqa da tasyn tastasam jeŋıldeimın, dep oilaidy eken...
Oilaǧan jaqsy ǧoi, bıraq, opyq jegenderdı qaitemız...
Qazır eşkım sebeppen küreskısı kelmeidı, bärı saldardyŋ soŋynda jür...
Ūl ūlaǧatty, qyz ūiatty bolsa, erkek eŋbekqor, äiel jauapker bolsa jüzdegen problema özdıgınen şeşıler edı.
Bäleqorlyqtan jemqorlyqqa deiın, ūrlyq-qorlyqtan zorlyq-zombylyqqa deiın adami qasiettıŋ azǧyndauy men jüie jasaityn tūlǧanyŋ jetımsızdıgınen ekenı körınıp tūrǧan aqiqat qoi...
Negızdı dūrystap, otbasyn nyqtap, ötkennen önege, ozyqtan ülgı aludyŋ orynyna, dästürden jerıp, tuystan qaşyp, tarihtan suyp, jattan köbıne köbık trendterdı ǧana jūqtyryp jatyrmyz.
Azamattyq paryzymyzdy mındet qylmaimyz, äitse de talai qaryndastyŋ qaqysyn ötedık, älsız äpkelerımıdıŋ qajetıne jaradyq, jylaǧanynyŋ jasyn sürttık, qūlaǧanynyŋ qolynan tarttyq.
Bıraq bız qūrmettegen analar, ary biık arular adam tabiǧatynan attap, babalar mūrasyn taptap, kısı şoşityn qylyq körsetpegen edı.
Al, plakat ūstap köşede jürgen kımder?
Ne qyz ekenı, ne ūl ekenı belgısız, jürısı erkek, dybysy äiel, ūrany ūǧynyqsyz, talaby qisynsyz, älemdık qūbylystardy alǧa tartyp, feministık ürdıstıŋ artyna tyǧylǧan äldekımder...
Eger, feminizm degen äiel baqytynyŋ bır tūǧyry bolsa, Qūdaiǧa şükır,batystyŋ jasandy feminizmınsız de özımızdıŋ tabiǧi ūlttyq “feminizmımız” jadymyzda da, janymyzda da tūr.
Bız üş türlı ülken sebeppen äiel adamdy aiaq asty etpegen elmız. Kerısınşe qasietın ardaqtap, alys elderge ülgı taratqanbyz.
Bırınşıden, dästürımız qamqor piǧylda. Qyzdy “qūt” dep, “örıs”, dep öbektegen elmız. Qyryq üi bop qamqorlyq jasap, ary men abyroiyna, syry men symbatyna qyzǧanyşpen qarap, qyzdy - qazynam dep eseptegen elmız. Äjesın törıne, nemere qyzdy oŋ tızesıne otyrǧyzyp, üidegı “oŋ jaqty” da qyzdyŋ enşısıne qiǧan elmız.Köşte jorǧaǧa qyzdy otyrǧyzyp, qyzyldy qyzym kisın dep, ūzatarda jasauynan mal aiamai, malyndyryp şyǧaryp salǧan elmız. Törkındep kelse töbemızge şyǧaryp, bauyryndaǧy balasyn “jien” dep, qolyn qaqpai, taqymyna tai mıngızgen elmız... Ekınşıden, dınımızdıŋ būiryǧy - qyz balasyna erekşe meiırım körsetılgen. “Qyz balasy - bereke, kım qyzdaryn jaqsy tärbielese - jannat iesı” degendei qanşama hadister bar. Ardaqty paiǧambarymyz da(s.ǧ.s) qyzdaryn erekşe qūrmettep, tıpten olar as ışpei, auyzyna tamaq salmaǧan. Ony ümbetterıne ülgı etken. Al, äielımen jaqsy qarym-qatynasta bolǧan erkektıŋ eŋ jaqsy erkek ekenı jaily qaǧida-hadis şe? Qasiettı qūranda erkekter degen süre joq, bıraq “Äielder” degen süre bar. Ananyŋ rizalyǧy - Allanyŋ rizalyǧy jaily hadister de qazaqtyŋ negızgı ruhani qazyqtary bop ketkelı qaşan?! Üşınşıden tarihi sebepter. Ūltymyzdyŋ basynan ötken qasyrettı oqiǧalar da äielderdıŋ oryny men jauapkerşılık missiiasyn biık deŋgeige köterıp tastaǧan.
Jaugerşılık zaman bolǧan, erler köp qyrylǧan. Otbasyndaǧy as tabu men şeşım qabyldau maşaqaty da köbınde analarymyzdyŋ moiynyna tüsıp otyrǧan. Sonyŋ sebebımen balalar da anasyna jaqyn bop, otbasyndaǧy ananyŋ şeşım qabyldauy men tūlǧalyq qasietıne közı üirenıp, köŋılı senıp eseigen.Äsırese, soŋǧy ekınşı düniejüzılık soǧys analar märtebesı men olardyŋ janqiiarlyq eŋbegın erekşe esımızge salyp kettı. Mūqaǧali aqynnyŋ: “Qairan bızdıŋ şeşeler! Ardy oilaǧan, Şılık şauyp, şi oryp, bau bailaǧan. Jıgıtterden airylyp, qalmai qaraŋ, Qyrman basyp, egın cap arba aidaǧan”, dep jyrlaǧany beker emes. Äkesız ösken nemese äkesı şaruabasty bop, kündelıktı tırlıkte anasynyŋ meiırımı men mahabbatyn erekşe sezınıp ösken ūl qanşama? Sondyqtan da, köbınde qalam ūstaǧan aqyn-jazuşylardyŋ köbı äkesınen körı anasynyŋ sabyry men eŋbekqorlyǧy, berekesı men bedelı jaily köbırek jazady... Bız qyz abyroiy men ana qasietın, äiel oryny men jar märtebesın tömendetken halyq emespız. Bız äldebır elderdei äielderdı qūldai jūmsap, jezökşenıŋ salyǧyn sanap, qyzdarǧa qyryn qaraǧan el emespız. Myŋnan bır opyq jegen, qaqysy ketken qyz bolsa, berısı jeŋgesı, arysy äkesıne aityp, bolmasa baiǧa nemese bige aityp, mäselesın şeşıp otyrǧan. Al, kesırlı sözdı qaǧazǧa jazyp, bajyldaǧan dauysy qūlaqty kesıp, köşede kösteŋdep marş jasau böten eldıŋ ürdısı, basqa jūrttyŋ ülgısı... Tentegımızdı tezge salaiyq, zūlymymyzdy zaŋmen jazalaiyq. Bıraq, dıŋgegımızdı baltalap, būtaǧymyzdy kögerte almaimyz. Oilanaiyq, ozyǧynan üireneiık, tozyǧynan jireneiık. Älemnen üirenemız dep jürıp, äldekımderdıŋ astynda ilenıp ketuımız mümkın ekenı jaily da ūmytpaiyq...
Äleumettık jelıdegı jazbasynan.
Foto aşyq derekközden alyndy.
