Aida Balaeva: Bırneşe basylymdy bırıktıru – gazet-jurnaldy jabu degen söz emes

Mäjılıs deputaty Maqpal Täjmaǧambetova bastap, bırneşe halyq qalaulysy qostaǧan top memlekettık baspa basylymdaryn «Qazaq gazetterı» bıryŋǧai brendımen bırıktırgende, onyŋ qūramyna jasöspırımder men balalar basylymdary – «Baldyrǧan», «Aqjelken» jurnaldary, «Drujnye rebiata» jäne «Ūlan» gazetterınıŋ kıruıne qarsy bop, Premer-Ministrdıŋ orynbasary Eraly Toǧjanov pen Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrı Aida Balaevaǧa deputattyq saual joldaǧan edı. Maqpal Mysa özınıŋ äleumettık jelıdegı paraqşasynda: «Bügıngı taŋda balalar ädebietın damytuda tüiını şeşılmegen mäsele köp. Balalarǧa arnalǧan kıtap az. Ekınıŋ bırı aitatyn uäj: «Kıtap dükenderınen qazaq tılınde balalarǧa arnalǧan kıtap taba almai jürmız», - deidı. Al, endı osy tūsta ǧasyrǧa juyq uaqyt boiy jas ūrpaqty ädebietke baulyp, bılım kökjiegın keŋeitıp, tanym-tüsınıgın qalyptastyryp kele jatqan balalar basylymdaryn bıryŋǧai brendpen bırıktıru jūmysy jürıp jatyr. Būl bırıktıruge tübegeilı qarsylyǧymyzdy bıldırıp deputattyq saual joldadyq», - dep jazǧan edı. Osy oraida bız būl özektı mäselege qatysty Aida Ǧalymqyzynyŋ jauabyn jariialaǧandy jön sanadyq. – Qūrmettı Aida Ǧalymqyzy, Parlament Mäjılısınıŋ särsenbı künı ötken otyrysynda deputat Maqpal Täjmaǧambetova balalar basylymdaryna qatysty mäsele köterıp, deputattyq saual joldaǧan edı. Osy saualǧa orai Sızdıŋ pıkırıŋızdı bılsek dep ek? – İä, deputat saualymen mūqiiat tanysyp şyqtym. Būl mäsele baspasöz betterınde, jekelegen azamattar tarapynan da ünemı aitylyp jürgen taqyryp. Rasynda, bügıngı taŋda «Qazaq gazetterı» bıryŋǧai brendı aiasynda bırneşe otandyq basylymdardy bırıktırudı bastadyq. Būndai şeşım qabyldaudaǧy basty maqsat – qazırgı qarjylyq jäne basqa da qiyn jaǧdailarda tūrǧan qazaq baspasözın, sonyŋ ışınde – «Baldyrǧan», «Aqjelken» jurnaldary men «Drujnye rebiata», «Ūlan» gazetterı syndy balalar basylymdaryn saqtap qalu. Bırneşe basylymdy bırıktıru – ol gazet-jurnaldy jabu degen söz emes. Bırınşıden, eşqandai basylym jūmysyn toqtatpaidy. Ekınşıden, olardyŋ media keŋıstıkte qalyptasqan brendtık ataulary özgermeidı. Üşınşıden, basylymdardy memlekettık aqparat tapsyrysy aiasynda qarjylyq qoldau toqtamaidy. Bırıktıru arqyly tek äkımşılık-şaruaşylyq resurstar qysqarady. Iаǧni, barlyq basylymǧa ortaq – bır qarjylyq bölım, bır zaŋ bölımı, bır keŋse bölımı siiaqty oŋtailandyru jūmystary jüredı. Nätijesınde, bırınşı kezekte ärine qarjy ünemdeledı. Ol ünemdelgen qarjyny şyǧarmaşylyq ūjymǧa baqyttauǧa mümkındık tuady. Sondai-aq, basylymdardy damytudyŋ, onyŋ bäsekege qabılettın arttyrudyŋ arnaiy äzırlengen strategiiasy jüzege asyrylady. Onyŋ aiasynda basylymdardyŋ kontentı ǧana emes, öndırıstık-şyǧarmaşylyq prosesterı, jarnama jäne marketing qyzmetterın jetıldıru jūmystary da qamtylady. Ärine balalar basylymynyŋ ūlttyq ideologiialyq tärbie berudegı mänı men maŋyzyn jaqsy tüsınemız. Sonyŋ ışınde, jas ūrpaqtyŋ tılın – qazaq tılınde qalyptastyru bügıngı künde eŋ özektı mäsele. Bügıngı balalardyŋ tılın qalyptastyratyn qūral – ärine bırınşı kezekte – telearnalardaǧy multiplikasiialyq filmder men balalar ädebietı. Būl rette, «Balapan» arnasynyŋ mazmūndyq kontentın, baǧdarlamalar sapasyn küşeitudı ünemı qadaǧalap otyrmyz. Sonymen qatar, «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy aiasynda balalarǧa arnalǧan qazaq tıldı tele-önımderdıŋ auqymyn keŋeitu maqsatynda şet eldık balalar telearnalaryn (Nickelodeon, TiJi, Karusel) qazaq tılıne audaryp, taratudy qolǧa alyp otyrmyz. Sondai-aq, biylǧy jyly balalar ädebietınıŋ älemdık bestsellerlerın, atap aitqanda, E.H.Gombrihtıŋ «Älemnıŋ qysqaşa tarihy», Lbiuis Kerroldıŋ «Alisa ǧajaiyptar elınde», Djordj Oruelldıŋ «Haiuanattar baǧy», Eva İbbotson «Teŋız özenıne saiahat» syndy barlyǧy 20 kıtapty qazaq tılıne audaryp, balalar auditoriiasyna ūsynudy közdep otyrmyz. Būdan özge, «Qazaq radiosynyŋ» tiptık kestesınde balalarǧa arnalǧan arnaiy uaqyt pen habarlar jelısı bar. «Balalarǧa bazarlyq», «Balapan saz», «Tapqyr bala» habarlary bügınde özındık auditoriiasy bar, radio tanymal baǧdarlamalarǧa ainaldy. Sondai-aq, Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrlıgı janynan qūrylǧan «Qoǧamdyq kelısım» respublikalyq memlekettık mekemesı arqyly elımızdegı özge etnos ökılderınıŋ ertegılerın qazaq tılıne audaryp, mektepke deiıngı jäne bastauyş synyp balalarynyŋ nazaryna ūsynudy qolǧa alyp otyrmyz. Rasynda da bügıngı taŋda, balalar basylymdarynyŋ resmi taralym sany köŋıl quantarlyq emes. Ökınışke orai, būl mäsele «Qazaq gazetterı» qūramyndaǧy basqa gazet-jurnaldarǧa da qatysty jait. Ärine bırınşı kezekte, būl mäsele qazırgı internet pen tehnologiianyŋ qarqyndy damuyna bailanysty ekenı tüsınıktı. Jäne būl - bükıl älemdegı media salasyna ortaq qūbylys. Sondyqtan qazırgı baspasöz basylymdary eŋ aldymen strategiialyq damu josparlaryn qaita aiqyndaulary qajet. Iаǧni, ärbır basylymdar mazmūn-kontenttı sūranysqa sai beiımdep, sapasyn arttyru, oqyrmanǧa tartymdy etu arqyly bäsekege qabılettılıgın küşeitu qajet dep sanaimyn.