Qazır ǧana botanikalyq saiabaqty aralap keldım. Ūzaq jaiaulatyp, boiyma qan jürgızıp, seruendep qaittym. Botanikalyq saiabaqta aua raiynyŋ qolailylyǧyna bailanysty adamdardyŋ da sany artyp, qala tūrǧyndary seruendep jür. Ekınşı jaǧynan, saiabaqtaǧy adamdardyŋ qazaq tılıne qanşalyqty män beredı eken dep nazar salyp jürdım. Ülkenı de, kışısı de, bala-şaǧasy da jür. Bıren saran orystar bolmasa, barlyǧy qazaqtar.
Bıraq... Bıraq barlyǧy da orysşa sairap jür. Saiabaqtyŋ bas-aiaǧyna deiın ainalyp şyqtym. Qazaqtardyŋ barlyǧy orysşa söileidı. Balasyn jetektegen qatyn-qalaştar men qyz-kelınşekterdıŋ barlyǧy da balalarymen orysşa tıldesedı. Qazaqtyŋ barlyǧy orysqa derlık satylǧan ba dep köktemgı köŋılıŋ küzdei bolady. Sanaŋ sansyrap, ışıŋ udai aşidy. Men şamalaǧan körsetkış boiynşa saiabaqta 98 paiyz qazaqtar orysşa söilesıp jür. Men praktikadan aityp otyrmyn.
Bız mūnda otyrmyz, qazaq tılınıŋ taǧdyryn jyrlap, erteŋın oilap, ne ıstesek qazaq tılınıŋ perspektivasyn dūrystaimyz dep. Aityŋdarşy qazaqtar! Ne ıstesek qazaq tılınıŋ bolaşaǧy men perspektivasyn dūrys jasap, ǧylym men tehnologiianyŋ, öndırıs pen progrestıŋ tılıne ainaldyra alamyz? Qazaq tılı ǧylym men tehnologiianyŋ, öndırıs pen progrestıŋ tılıne ainalmai, qalaişa damymaq!? Älde dūrysy osy dep osynda tartysyp otyra beremız be?
Orys tılın jamandaǧanymyzben bükıl tehnikalyq-injenerlık programmalar men materialdardy orys tılınen alyp otyramyz. Qai programmany ızdesem de orys tılı arqyly jüktep, jūmysymdy ıske asyramyn. Özımızdıŋ tılde tas ta joq. Bız qazaq tılımen bır bırımızdı tömpeştep, bır bırımızdı sabap, bır bırımızdı toqpaqtap otyramyz. Feisbukte ösek, anau satqyn, mynau satqyn, anau it, mynau şoşqa deimız. Satqyn bolmaǧan, it pen şoşqa bolmaǧan adam joq. Ataŋnyŋ basy damytasyŋ tıldı osy türıŋmen.
Bızdıŋ qazaq tılın de tehnikalyq-injenerlık tılge ainaldyryp, barlyq qajettılıkke jaraityn dünielerdı toltyrmasaq, oibai qazaq tılı, öldı qazaq tılı dep baibalam salǧanyŋmen eşqandai da nätijege jete almaisyŋ. Zamannyŋ köşı bız aityp otyrǧan ösekpen ölşenbeidı. Qazaq tılınde jüktep alatyn tehnologiialyq, baǧdarlamalyq kerekke jaraityn tas ta joq. Kerek bolsa baǧdarlamalardy qazaq tılınde jüktep körşı, ne tabar ekensıŋ...
Qazaq tılın damytu üşın qazaq tılınde tehnologiia men baǧdarlamalar jasap, özıŋnıŋ tuǧan tılıŋe bailap qoiu kerek. Orystar men aǧylşyndar, qytailar men japondar, koreiler men nemıster osylai jasap otyr emes pe!? Solardan bır jerımız kem be, rasynda!?
Bekbolat QARJAN,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
