Kaspii teŋızınde ekologiialyq apat boluy mümkın. Būl turaly ekologtar men qoǧam belsendılerı aitty, - dep habarlaidy tengrinews.kz «Astana» telearnasyna sılteme jasap.
Jergılıktı tūrǧyndar teŋız bırtındep taiaz bolyp bara jatqanyna alaŋdauly. Oǧan NCOC kompaniiasynyŋ tüptı tereŋdetu jūmystary sebep bolǧan. Konsorsium qairaŋda (qūrlyqtyŋ teŋızge tüiısetın tūsynda-esk.) ekı ırı kanal qazudy josparlap otyr, sebebı teŋızdıŋ taiaz boluyna bailanysty auyr kemeler mūnai nysandaryna bara almaidy.
Al belsendıler būl ekojüiege kerı äser etetınıne senımdı. Balyqtar azaiyp, klimat özgerıp, jergılıktı tūrǧyndardyŋ densaulyǧyna ziian keledı.
Mamandar tüptı tereŋdetu jūmystary Kaspiidıŋ soltüstık-şyǧysynyŋ ekojüiesın tolyǧymen joiyp jıberetınıne senımdı. Ekolog Galina Chernovanyŋ sözınşe, bekıre tūqymdas balyqtardyŋ 90 paiyzy su qoimasynyŋ osy bölıgınde.
«Olar ziian keletınımen kelısıp otyr. Bekıre tūqymdas balyqtardyŋ analyǧy joiylyp, bız kem degende 54 tonna qara uyldyryqty joǧaltamyz. Joba baryp tūrǧan absurd. Olar bızdıŋ ömır süru keŋıstıgımızdı būzady jäne elımızdıŋ azyq-tülık qauıpsızdıgıne kerı äser etedı. Bız būl jobany ziian jäne qauıptı dep tanudy talap etemız!», - deidı Qazaqstannyŋ ÜEŪ ekoforumy üilestıru keŋesınıŋ müşesı.Qazaqstandyqtar tüptı tereŋdetu jūmystaryn toqtatu turaly petisiia şyǧardy. Petisiiaǧa qol qoiǧan 15 myŋǧa juyq adam su qoimasynyŋ soltüstık-şyǧys bölıgıne erekşe qorǧalatyn tabiǧi aumaq retınde tanudy jäne tübın qūrǧatuǧa jäne tereŋdetuge moratorii engızudı sūraidy.
«Bır arnanyŋ enı 80 metrden 115 metrge deiın jetedı. 18,5 million tekşe metr topyraq alynady. Jer köterıletın aimaq - 29 million şarşy metr. Tereŋdetılgen jaǧdaida balyqtar joiylady», - delıngen petisiia mätınınde.Alaida Ekologiia ministrlıgı ūzaq ünsızdıkten keiın būl joba qoǧamdyq tyŋdaularda talqylanǧanyn mälımdedı. Oŋ qorytyndy, eskertulermen bırge, vedomstvodan tys keşendı saraptama jasalǧan. Jalpy konsorsium barlyq keltırılgen zalaldy öteuge daiyn.
«Arna qūrylysy barysynda balyq resurstaryna keltırıletın ziianǧa keletın bolsaq, josparlanǧan jūmystardy jürgızu kezınde jobamen (NCOC) teŋız ekojüiesın saqtau jäne qorşaǧan ortaǧa äserın tömendetu üşın tabiǧatty qorǧau şaralarynyŋ keşenı qarastyrylǧany qūjattalǧan», - dep mälımdedı ekologiia, geologiia jäne tabiǧi resurstar ministrlıgınıŋ ekologiialyq retteu jäne baqylau komitetınıŋ töraǧasy Zulfuhar Joldasov.Bıraq tabiǧat qorǧauşylary Kaspii teŋızı mäselesıne syrttan sarapşylar tartu qajetın aitady.
«Menıŋşe, būl jobanyŋ tiımdılıgı negızdeletın ǧylymi konsilium qūru qajet. Ol ekologiiaǧa qanşalyqty özgerıster engıze alady», - dedı Kaz ECO PATROL qoǧamdyq qozǧalysynyŋ jetekşısı Timur Eleusızov.Al qazaqstandyq şeneunıkter ekologiiadan teŋızdıŋ taiazdanuy tabiǧi qūbylys ekenın aitady. 20 ǧasyrda onyŋ deŋgeiı özgerıptı-mys. Alaida jergılıktı tūrǧyndar mūndai mälımdemege senbeitınderın aitady.
«Bızge būryn eşteŋe bolmaidy dep aitatyn. Sodan keiın itbalyqtar öldı, bekıre joǧalyp kettı, teŋız tartyldy. Jas kezımde Damba auylynda balyq aulaitynmyn. 2006 jyldan bastap su jaǧadan 20 şaqyrymǧa tartylyp ketken. Eger arna qazylsa, balyq uyldyryq şaşuǧa Oralǧa tüspei me dep qorqamyn. Sondyqtan bız oǧan qarsymyz. Bızdıŋ audanda qyzyl balyq 20 jyldan keiın müldem joǧalyp kettı. Eger būl arna salynsa, tırı eşteŋe qalmaidy», - deidı tūrǧyndar.Nemıs ǧalymdarynyŋ pıkırınşe, 2100 jylǧa qarai Kaspii teŋızındegı su deŋgeiı 18 metrge tömendeidı. Al onyŋ aumaǧy üşten bırge qysqarady. Eger būl boljamdar oryndalsa, Kaspii Aral teŋızınıŋ taǧdyryn qaitalauy mümkın. https://youtu.be/ZYE8WlNgWuc
"Adyrna" ūlttyq portaly
