Qazaqtyń klassıkalyq án ónerinde ózindik úni men sara joly bar, halyqtyń osynaý bekzat ónerine erekshe adaldyǵymen, daralyǵymen tanylǵan asyl ónerpaz Rymtaı aǵa aramyzda júrgende bıyl 60 jasqa tolar edi.
Rymtaı Bódesov 1957 jyly 4 naýryzda Qaraǵandy oblysy Qarqaraly aýdanyndaǵy Qasym Amanjolov (burynǵy Frýnze keńsharyna qarasty Aqtaılaq aýyl soveti, 4-shi bólimshe), Aqqora bólimshesinde Muzdybaı muǵalimniń otbasynda dúnıege kelgen.
Qyrqynnan shyqqan kishkentaı shaqalaqty atasy men ájesi qoltyqtaryna qysyp, kenje uldary Nesipbaımen birge turatyn «Kók bet» qystaǵyna alyp ketedi. Áje men atasynyń altynǵa bergisiz tárbıesin ǵana emes, birjolata «atasynyńuly» degen qujatty ómiriniń sońyna deıin asqan maqtanyshpen alyp júrdi.
1964 jyly Aqqoradaǵy Sovet segiz jyldyq mektebiniń birinshi synybyna bardy. Al, toǵyzynshy synyptan bastap, Qarqaralydaǵy mektep-ınternatta oqydy.
Alǵashqy eńbek jolyn ózi týyp ósken Aqqora bólimshesinde atasyna kómekshi shopan bolyp bastaǵan Rymtaı, án salyp turǵan dala daýysymen osynda tabysty. Kókiregi arman-úmitke toly balań jigit birde «Jonyp aldy», birde «Qarqaraly...», «Aq erke», «Aq sáýle» sekildi ánderdi shyrqady, osy ánder ony ózge áýenderge yntyqtyrdy.
1976 jyly keńes odaǵynyń armııasyna shaqyrylyp, eki jylǵy áskerı boryshyn ótep kelgen soń, úsh jyldaı taǵy da aýylda kómekshi shopan degen kásibin jalǵastyrdy. Toı-tomalaq bolsyn, aýyldyń bir-birine jalǵasyp jatatyn dýmandy keshterinde Rymtaıdyń ánderin uıyp tyńdaıtyn kópshilik únemi «Seniń úlken muratyń ónerde, sen ánshisiń» deıtin. Al, onyń án dúnıesine enýine erekshe yqpal etken bir jan-naǵashysy Muhametjan Túsipbaev, aýyl mehanıgi Sáýlesh Málikenov edi. Al, malshy aýylǵa jıi saparlaıtyn aýdandyq mádenıet bóliminiń ónerpazdary, «Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi» Jańyl Qartabaeva, Júsekeńniń tikeleı shákirti, ǵajaıyp ánshi-Baımuqash Qalabaev, baıanmen qosyla shyrqaǵanda dúıim jurt siltideı tyna tyńdaıtyn edi. Muhametjan naǵashysy, ózi shyǵarǵan ánderiniń kóbin alǵash Rymtaıǵa úıretip, jurt aldynda onyń oryndaǵanyn quptap otyratyn. Ásirese, aqıyq aqyn Muqaǵalıdyń sózine jazylǵan «Shirkin-aı, menen mahabbat aýyp ketken be?», «Ómir-aı, deımin» sekildi birshama ánderin Rymtaıdyń oryndaǵanyn qalaıtyn.
Ol 1979 jyly Almatydaǵy Júsipbek Elebekov atyndaǵy Estrada jáne ırk stýdııasyna áıgili ánshi Jánibek Kármenovtyń klasyna oqýǵa tústi. J.Kármenov Rymtaıdy alǵash tyńdaǵanda - aq, onyń ádemi qońyr daýsynan, sóıleý mánerine saı kelgen syrt tulǵasynan, qazaqtyń aýyz ádebıeti men tarıhyn bir kisideı biletin ǵajap talantyna qosa, onyń boıyndaǵy bekzattyǵynan tek ánshilik qabiletiniń joǵarylyǵyn ǵana emes, talaı qasıetti baıqaıdy. Kóregen jan kóp oılanbastan – aq, ony óz synybyna birden qabyldaýdy jón kóredi. Talanttyń alǵashqy qadamynan bastap, az ýaqyttyń ishinde birshama ózi úıretken ánderdi ǵana emes, izdenip júrip, halyqtyń arasynda kóp aıtyla bermeıtin shyǵarmalardy óz repertýaryna engizip, saýatty oryndaı bilegen shákirtinen kóp úmit kútetin. Alaıda, sum ajal Jánibekteı halqymyzdyń án óneriniń bir bıik tulǵasyn aramyzdan alyp ketkende, Rymtaı alys shetelde, «Qazaqkonert» birlestiginiń quramynda Túrkııada gastroldik saparda júrgen bolatyn. Alaıda, Rymtaı Jánibek ustazynyń úkili úmitin kózi tirisinde aqtaı bilgen jannyń biri.
1981 jyly stýdııany bitirip shyqqan túlektermen qosa, Rymtaı da Soltústik Qazaqstan oblysyna joldamamen attandy. Órimdeı 11 qyz-jigit oblystyq fılarmonııanyń qasynan «Qos alqa» estradalyq-jastar ansamblin quryp, Rymtaı sonyń belsendi músheleriniń biri boldy. Roza Ahmetova, Kámıla Álibaeva, Temirjan Qadyrov, Qyzaı Beısenovter osy jastar ansambliniń alǵashqy solısteri retinde eki jyldan asa Qyzyljarda qyzmet etti.
Ansamblde júrgen jyldary Rymtaı shyǵarmashylyq ósý jolynda kóp izdeniste bolady. Daladaǵy eńbek etip júrgen dıqandarǵa, jalpy qarapaıym jumysshylarǵa arnap án aıtýdy talap etetin keńes dáýiriniń sol kezeńderinde «Aq bıdaı», «Bizde dáriger bir qyz bar», «Saýynshy jeńgeı» sekildi elge kóp taraǵan ánderdi sol jyldary óz repertýaryna engizgen. Osyndaı ánderimen ol alys-jaqyn jerlerdi aralap, tipti Omby qalasyna deıin baryp, konert qoıyp keledi. Rymtaıdyń salǵan ánine orys bolsyn, qazaq bolsyn, qysqasy, barlyq ulttyń ókili onyń alysqa shyrqaı kórerilgen bıik te taza qońyr únin súıip tyńdaıtyn bolǵan. Rymtaıdyń sol salǵan ánderiniń ishinde A.V. Lýnacharskıı: «Qazaq dalasynyń bulbuly...», -dep atap ketken Ámire Qashaýbaevtyń 1925 jyly Parıj qalasynda salǵan «Aǵash aıaq» áni de bolǵan. Bul ándi de Rymtaı óziniń jan dúnıesinen shyqqan ándeı, súısinip, asqaqtata shyrqaǵan.
1983 jyldyń 5 qańtarynda, ózi úlken óner sahnasyn armandap kelgen Almatydaǵy «Qazaqkonertke» ánshi-vokalıst bolyp oraldy.
90-shy jyldardaǵy el ekonomıkasyndaǵy daǵdarys, óner ıelerin de aınalyp ótpedi. Sonyń biri, ásirese, kıeli sahnada ǵana óz jolyn tańdaǵan dástúrli án – kúı oryndaýshylarǵa soqqy bolyp tıdi. Halyqtyń júreginen oryn alǵan aıtýly óner ıeleri Ázıdolla Esqalıev, Qajybek Bekbosynov, Rahym Tájibaevtarmen birge Rymtaı da 1996 jyldyń 11 qańtarynda Qurmanǵazy atyndaǵy Akademııalyq orkestrge aýystyryldy. Aty men ataǵy jer jararlyq úlken ujymnyń da bul kezdegi múshkil jaǵdaıy, eldiń erkesi men óner serkeleriniń jigerin jasytyp, «balapan-basymen, turymtaı-tusymen» jaǵdaıǵa tiredi. Bul-júregi jumsaq, bala minezdi sahna úshin jaralǵan jandardyń janaryn jasytty, janyn jegideı jedi. Aıyqpas dert bop jabysyp, ómiriniń óterin bildi me, Rekeń «Arqadan Astanaǵa óner izdep keldim, tek sahna úshin jaralǵam, ondaǵy ómir bitkende Aqqorama, Qasym týǵan topyraq, Jumashym men Mirásim, Taýqanym buzaý aıdap aparatyn Buqatyshqannyń qoınyna apararsyń» dep, asyl jaryna jıi aıta beredi eken.
«Arqaǵa sal-serilik dástúrdi qaıta jańǵyrtam» dep, qolyna qara dombyrasyn alyp, júırik at ustap, qyran qus pen qumaı tazyny túgendeı bastaǵan 2000-shy jyldyń naýryz aıynda Astanaǵa birjola qonys aýdarýdy, jumys babyn da sheship qoıyp edi.
«E, Jańa ǵasyrǵa da aman jettim-aý» dep, tóbesi kókke jetkendeı qýandy! Taǵdyr oǵan jetkizbedi. Rymtaı týra 43 jasynda, 2000 jyldyń 29-shy aqpanynda Almatydaǵy 7-shi qalalyq aýrýhanada aıaq astynan baýyrǵa jasalǵan otadan oıanbaı ketti.
Ózi tirisinde amanattaǵan Aqqorasyna, súıikti atasy men ájesiniń, ómirden erte ketken ákesiniń qasyna, máńgilik mekenine oryn tepti.
14 jasta artynda qalǵan uly – Dıdar búginde 32 jasta, joǵary bilimdi, týrızm mamandyǵynyń ıesi, kıno salasynda jeke kásibi bar. Onyń Bulbul atty qyzy-4-te, Batyr atty er balasy 1 jastan asty. Jubaıy-Nargız de Qarqaralynyń týmasy, dáriger.
Asyl armanyn arqalap, alystaǵy aýyldan ańsap jetken Astana, asyl jar, altyn asyqtaı urpaǵy, ultynyń babadan-balaǵa jalǵasqan uly mýzykasy jetimsirep qaldy. Qara dombyrasymen uly dalanyń úzilmes únin jetkizgen ónerpaz uly-Rymtaıdy «Saryarqa» kúıiniń sap tıylǵan bir sáttik tynyshtyǵyndaı, qystyń aq qar, kók muz, qaqaǵan sýyǵy saıabyrsyp, Almaty jyly qabaqpen qımaı shyǵaryp salsa, Saryarqa da jabyrqaýdy bilmeıtin jaısań minezdi perzentin tońdyrmaı, jyly qushaǵyna aldy... Sol kúni bir úıde, bir podezde turatyn kórshisi, joǵarǵy oqý orynynyń oqytýshysy-Qydyrbaı Saparbaev degen kisi mynadaı jyr shýmaqtaryn arnapty:
«Aınalaıyn, asyl inim-Rymtaı,
Kim suraıdy, Sen sekildi, erkelep kep buıymtaı.
Nege asyqtyń, erteletip ol jaqqa,
Kóp edi ǵoı, asqar taýdaı, asyl arman – bul jaqta.
Jaltyldaǵan janaryńnan, jaz kórýshi ek, ár ýaqytta,
Tabıǵatty jan –tánińmen, súıýshi ediń, shýaqtaı.
Qusbegimen, atbegimen, syrlas bolyp júrýshi eń,
Áýenińmen, jan tebirenter, jaıdary,
Barsha jurtty bir ózińe, tabyndyra bilýshi eń,
Tarıhtyń da tarmaqtaryn taldasań,
Akademık aǵalardan artyǵyraq súrýshi eń,
Qos qolyńdy jan-jaǵyńa sermelep,
Ár tańyńdy Alataýmen qarsy alyp bir júrýshi eń.
Zalalyń joq, eshbir pende, esh janǵa,
Jaı otyndaı, jarqyldap Sen kúlýshi eń.
Talaı toıdy tamashamen támamdap,
Ózińe-óziń rıza bolyp júrýshi eń.
Qosh bol, endi, ornyń tolmas Baýyrym,
Kóterermiz, bul ómirdiń,
Sen kórmegen, júktiń jeńil, aýyryn.
Jan jaryń men asyl uldy qaldyryp,
Tirshiliktiń tastap kettiń aýylyn.
Kózdiń jasyn kóldetip, bir sózińe zar qylyp.
Ketip qaldyń nege erte?
Taǵdyr jibi baılandy ma sál kelte!
Jatqan jeriń jaryq bolsyn, Rymtaı,
Sen súıetin Almatyńnyń topyraǵy bir ýys,
Qaldy-aý, inim, qalaı saǵan buıyrmaı!?
Ol jıi aıtatyn: «Jánibek ustazymnyń adýyndy asqaq dıapozony men Qaırat aǵanyń keń tynysty, qońyr úni, meni únemi rýhanı lázzat sezimine bóleıdi» dep.
Belgili óner ıesi, kompozıtor Ilııa Jaqanov sekseninshi jyldardyń orta sheninde «Lenınshil jas» gazetinde Rymtaı týraly jazǵan «Ómirdiń ózi án eken» degen maqalasynda onyń tvorchestvolyq joly týraly jan-jaqty baıandaı kelip: «...Ánshige jaratylys daýys... ún beredi, túısigi mol sezim, syrshyl júrek beredi. Bul qasıetterge qosa, zerde men aqyl taǵy bar jáne án qudiretin uǵarlyq ómirden túıgen ulaǵatty syrlar bolady. ...Dúnıe esigin ánmen ashyp, eńbekpen eseıgen Rymtaı Bódesovtiń ómirindegi bir qyzyqty, ıgilikti jyldary Almatydaǵy estrada stýdııasynda ótti.
Ol stýdııada oqyǵan kezinde ár kompozıtordyń ózindik stıl ereksheligin, oı tolǵaýyn.., ánderiniń aýqymyn jáne oryndalý mánerin tanýǵa kóńil qoıdy. Ózi ustaz tutqan eki belgili ánshi- Jánibek Kármenov pen Qaırat Baıbosynovtyń sheberligin boıǵa darytýǵa óte yqylasty boldy. Olardy kóp tyńdady, olardan kóp úırendi. Biraq, ár ánshiniń óz beti, óz áni bolýǵa tıis. Rymtaı óz ánin izdedi, tapty. Onyń júregi shýaqty tolǵanysqa toly. Onyń ár áninde albyrt jastyqtyń, batyl izdenistiń lebi bar. Al, ol ońaı eńbek emes!»-, depti.
Eki jyl Soltústik Qazaqstan oblystyq fılarmonııasynda, on bes jylǵa jýyq «Qazaqkonert» birlestiginde, ómiriniń sońǵy eki jylynda Qurmanǵazy atyndaǵy Akademııalyq orkestrindegi qyzmetteri, óner jolyndaǵy tolassyz tirligi, sonyń aıqyn dáleli.
Jyldyń tórt mezgilinde eginshiniń qosynda, malshynyń qasynda, odan qala berdi odaqtas respýblıkalardyń óner sahnalarynda halyqqa óner kórsetti. Túrkııa, Qytaı elderinde birneshe ret gastroldik saparlarmen túrli mádenı sharalarǵa qatysyp, qazaqtyń áýezdi án ónerimen sheteldikterdi tanystyryp, tamsantyp qaıtty. Qazaqtyń bulbul daýysty ánshi qyzy Roza Baǵlanova óle-ólgenshe Rymtaıdy «qara domalaǵym» dep, qanatynyń astyna alyp, qorǵashtap júrse, Rábıǵa Esimjanova apamyz «qara tompaǵym» dep erkeletip, baýyryna basyp, Birjan saldyń «Jalǵyz arsha», «Qanattaldy», «Bir kelinshek» sekildi birshama halyq ánderin ózi úıretip, shákirti retinde tárbıelegen.
Rymtaı tek oryndaýshy ǵana emes, kóńiline unaǵan aqyndardyń óleńderine án shyǵarýmen de aınalysqan. On bes shaqty ániniń ishinde, óner zertteýshi, ǵalym, kúıshi Bazaraly Múptekeev marqum on ániniń notasyn qaǵazǵa túsirip qoıǵan, jastar úırenip aıtyp júr.
2001 jyly Respýblıkalyq «Jańa ǵasyrǵa-jańa án» atty baıqaýda Qaırat Baıbosynovtyń oryndaýyndaǵy Qasym Amanjolovtyń sózine jazylǵan Rymtaıdyń «Saryarqa» áni júldeger atandy.
Qazaq teledıdarynda «Jaıaý Musanyń» ánderinen jazylǵan konerti, Qazaq radıosynyń Altyn qorynda ózi oryndaǵan otyzdaı áni, Rymtaı týraly jarty saǵattyq habar bar. Qaraǵandynyń oblystyq televıdenıesi de 45 mınýttyq habar daıyndap, birneshe ret qaıtalap berdi.
Osy jyldyń naýryz aıynda Yqylas Dúkenuly atyndaǵy halyq mýzykalyq aspaptar murajaıynda ánshi-sazger Rymtaı Bódesulynyń 60 jasqa tolýyna oraı «Esińde me...» atty eske alý keshi ótken bolatyn.
Endi týǵan jeri Qaraqaralyda maýsymnyń 29 juldyzynda qazaqtyń klassıkalyq án óneriniń dúldil ánshileriniń qatysýymen án keshi ótedi. Halqy qashanda asyl perzentterin umytpaq emes.
Ardaq BERKIMBAI
