Yqylas muzeiınıŋ qoryna Aqan Serınıŋ dombyrasy tabystaldy

Qazaq mädenietı men önerınıŋ «Altyn ǧasyry» atalǧan kezeŋ HIH ǧasyr – aty qazaqqa mäşhür Bırjan sal, Aqan serı, Ükılı Ybyrai, Baluan Şolaq, Mädi, Estai syndy öner maitalmandaryn düniege keltırdı. Sonyŋ ışınde Arqa sal-serılık önerı degende esımderı bırınşı bolyp atalatyn – Aqan serı men Bırjan sal bolsa, ǧasyr asyp Aqan serınıŋ qolyna ūstaǧan qara dombyrasy muzei qoryna alyndy. Elbasy N. Nazarbaev «Ruhani jaŋǧyru: Bolaşaqqa baǧdar» atty maqalasynda «Ūlttyq salt-dästürlerımız, tılımız ben muzykamyz, ädebietımız, joralǧylarymyz, bır sözben aitqanda ūlttyq ruhymyz boiymyzda mäŋgı qaluǧa tiıs. Abaidyŋ danalyǧy, Äuezovtyŋ ǧūlamalyǧy, Jambyldyŋ jyrlary men Qūrmanǧazynyŋ küilerı, ǧasyrlar qoinauynan jetken babalar ünı – būlar bızdıŋ ruhani mädenietımızdıŋ bır parasy ǧana» – degen bolatyn. Būl baǧytta ūlt pen ūrpaq üşın köterılgen maŋyzdy mäselelerdı ıske asyru maqsatynda, Yqylas atyndaǧy halyq muzykalyq aspaptar muzeiı, ūlttyq önerdı jasauşy tūlǧalardyŋ jädıger mūralaryn jinaudy qaita örbıttı. Osyǧan orai, ūlttyq ruhaniiatymyzdyŋ qalyptasyp damuyna zor yqpalyn tigızgen, qazaq önerın biık şyŋǧa köterıp soŋynda öşpes ız qaldyrǧan, Aqannyŋ dombyrasy tek muzei qūndylyǧy ǧana emes, sonymen qatar bükıl qazaq halqynyŋ mädenietınde alatyn orny erekşe. Aqan serı Qoramsaūly – qazaqtyŋ än önerınde qaitalanbas tūlǧa. Onyŋ änderı qazırgı uaqytta dästürlı än önerınde erekşe qūbylys bolyp otyr. Muzei ǧalymdarynyŋ ǧylymi-zertteu jūmystary nätijesınde tüsken Aqan serınıŋ dombyrasyn kezınde Säken Jünısov onyŋ tuystarynan alǧan. Säken Serı, Aqan serı turaly II tom roman jazyp, onyŋ ömırı men şyǧarmaşylyǧyn tübegeilı zerttegen bolatyn. Bügınde tarihy tereŋde jatqan serı dombyrasy muzei ekspozisiiasynan oryn aldy. Keşke Almaty qalasynyŋ äkımı Bauyrjan Baibek myrza jäne öner qairatkerlerı qatysty. Konserttı QR Mädeniet qairatkerı, küişı Mūrat Äbuǧazy jürgızdı. «Yqylas atyndaǧy halyq muzykalyq aspaptar muzeiınde būǧan deiınde ūly tūlǧalarymyzdyŋ qoldaryna ūstaǧan aspaptary saqtalyp kelse, mıne bügın osy muzeidıŋ qory taǧy bır asa qūndy jädıgerge tolyqqaly tūr. Būl Aqan serınıŋ özınıŋ ūstaǧan dombyrasy. Endeşe Qazaqqa süiınşı deiık qadırlı aǧaiyn», - dedı M. Äbuǧazy. Konserttıŋ şymyldyǧyn Aqan serı Bırjan saldardan däuırlegen Arqanyŋ änşılık, sal-serılık dästürınıŋ bügınde köşın alǧa süirep kele jatqan, keşegı sal-serılerdıŋ sarqyty, QR Eŋbek sıŋırgen ärtısı Ramazan Stamǧaziev Aqan serınıŋ şoqtyǧy biık «Şämşıqamar», «Maŋmaŋger» änderımen aşty. El arasynda Aqan serı men Aqtoqtynyŋ mahabbaty ülken aŋyzǧa ainalǧan oqiǧa. Aqan serı ǧaşyǧy Aqtoqtyǧa arnap köptegen änder şyǧarǧan, ortaǧa kelesı bolyp şyqqan kümıs kömei änşı Gülsım Arysbaeva «Aqtoqtynyŋ aujary» änın oryndady. Sondai-aq keşte sirek oryndalatyn serı änderınıŋ bırı «Iŋkär-ai» änın Jolaman Qūjymanov, Arqa änşılerınde köptep kezdesetın Maqpal tuyndylarynyŋ ışındegı şoqtyǧy biık än Aqan serınıŋ «Maqpalyn» Aidana Asanbaeva oryndap şyqty. Aqan serınıŋ ataǧynyŋ alty Alaşqa jaiyluyna bırınşıden özınıŋ önerı bolsa, ekınşıden özınıŋ daŋqty tūlpary Qūlager bolǧany bolǧany barşaǧa mälım. «Qūlager» änın, aituly änşı Tıleules Qūrmanǧaliev, sonymen qatar Aqan serınıŋ syrly-sazǧa toly şyǧarmalarynyŋ bırı «Balqadişa» änın, belgılı änşı Talǧat Äbuǧazy, serınıŋ ömırınıŋ soŋǧy kezderınde şyǧarǧan, dünietanymdyq oiǧa qūrylǧan tuyndylarynyŋ bırı «Şyrmauyǧyn» Amangeldı Küzeubai, ǧajap tuyndylardyŋ bırı «Maidaqoŋyr» änın Qūralai Şaiahmetova, «Kökköbelek» änın Saiat Nūrǧazin oryndap şyqty. Arqa änderı men küilerı özektes saryndas bolyp keletındıkten keş küimen de örbıdı. Maitalman küişı Syrym Normoldin Tättımbettıŋ küiı «Qosbasardy» oryndasa, keş jürgızuşısı, küişı Mūrat Äbuǧazy Äbıken Hasenovtyŋ «Qoŋyr» küiın köpşılıktıŋ köŋılıne qondyra oryndady. Kielı serı dombyrasynyŋ dybysyn şyǧaruǧa sahnaǧa, keşegı Bırjan sal, Aqan serı, Mädilerdıŋ bügıngı ızbasary Erlan Töleutai köterılıp Aqan serınıŋ «Altybasar» änın äueletıp, jinalǧan köpşılıktıŋ qoşemetıne bölendı. Öz märesıne kelıp jetken, Aqan serınıŋ änderı äuelegen keremet dästürlı keş soŋynda qala äkımı Bauyrjan Baibek söz alyp: «Şynynda da bügın keremet tarihi oqiǧa bolyp jatyr. Myna bügıngı konsert zalyna özım bırneşe ret kelsemde, bıraq bügın erekşe halyqtyŋ yqylasy sezılıp otyr. Elbasy tapsyrmasy boiynşa Qazaqstanda, Almaty qalasy boiynşa ūlttyq dästürlerdı jaŋǧyrtuda, damytuda ülken ıs-şaralar ötıp jatyr. Ekı jyldyŋ ışınde Yqylas atyndaǧy halyq muzykalyq aspaptar muzeiınıŋ ışınde qanşama özgerıster boldy, jyl saiyn 60-tan astam konsert ötedı. Alǧaşynda konsertterge adamdar az jinalyp jarnamasy jasaldy, qazır qanşama halyq üirenıp dästürlı konserttı köruge keledı. Keŋes zamanynan bastap muzeige 70-ten astam memorialdy aspaptar jinalǧan, soŋǧy jyldary bıraz toqtap qalady. Al, qazır ekı jyldyŋ ışınde muzei basşylyǧynyŋ ülken jūmysynyŋ arqasynda, äkımşılıkten qarajat bölınıp muzeige 50-den astam aspap tüsken, onyŋ 30-y tarihpen bailanysty ötkenımızdıŋ közındei bolǧan memorialdy aspaptar. Universiada qarsaŋynda Almaty qalasynda dästürlı muzykamyzdy, mädenietımızdı körsetetın Alatau dästürlı muzyka teatry aşyldy, janynda Multimediialyq dästürlı muzykalyq ortalyǧy aşylyp, memorialdy aspaptar sonda qoiyldy. Būndai keremet ǧimarattyŋ bırınşı qabatynda qolöner qalaşyǧyn damytyp kele jatyrmyz. Elbasy mädenietımızge, sonyŋ ışınde dästürlı mädenietımızge ülken qoldau körsetedı» - dei kele qala äkımı öz qolymen Aqan serı dombyrasyn, muzei basşysy Ūljan Baibosynovanyŋ qolyna tabystap, muzeidıŋ «Memorialdy aspaptar zalynyŋ» ekspoziiasyna ornalastyrdy. Keşke kelgen köpşılık Aqan serı şyǧarmaşylyǧymen jaqynyraq tanysyp, Arqanyŋ än-küiınen susyndap, serınıŋ közındei bolǧan tarihi jädıger qara dombyrasynyŋ muzei zalyndaǧy qūrmettı ornyna ornalasqandyǧynyŋ kuäsı bolyp qaitty.

---