Mamyr aıynda Tatarstan Respýblıkasynyń astanasy — Qazanda bolǵan qandy oqıǵadan keıin bizdiń elimizde de jappaı bilim berý mekemeleri tekserilip, ishki ister organdary men bilim berý uıymdarynyń basshylary balalardyń qaýipsizdigin nyǵaıtý jumystaryna belsene kiristi. Buǵan deıin de bilim berý mekemelerinde júrgizilgen qaýipsizdik sharalary taǵy da kúsheıtilip, Aqtóbe oblysynda antıterrorıstik qorǵaný talaptary qaıta qarastyrylyp jatyr dep habarlaıdy «Adyrna» ulttyq portalynyń tilshisi.
Buǵan deıin baspasóz betterinde jarııalaǵandaı, Qazandaǵy qandy oqıǵadan keıin birqatar Úkimet músheleri men Parlament depýtattary balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý sharalaryna qatysty óz pikirlerin bildirgen bolatyn. Máselen, 12 mamyrda ótken QR Parlamenti Májilisiniń jalpy otyrysynda depýtat Andreı Lınnık elimizdegi mektepter men balabaqshalardyń qaýipsizdigine kóńil bólý kerektigin aıtyp, Úkimetke depýtattyq saýal joldady. Ol mekteptegi kúzetshilerdiń kópshiligi egde jastaǵy azamattar ekenin, olardan eshqandaı kedergisiz mekteptiń ishine ótip ketýge bolatyndyǵyn, qastandyq jasaýshy kelgen jaǵdaıda qarsylyq kórsetýi múmkin bolmaıtynyn aıtqan. Sondaı-aq Andreı Lınnık elimizde qarý-jaraqty alyp júrý, saqtaý, oǵan ruqsat berýdi qatań qadaǵalaý kerek ekenin de jetkizgen. Al QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty Maqpal Tájmaǵambetova Qazan qalasynda bolǵan qaıǵyly jaǵdaı kez-kelgen elde qaıtalanýy múmkin ekenin, bul jerde, eń aldymen, el jastaryn rýhanı daǵdarystan aman alyp shyǵý kerektigin aıtyp, jazba jarııalaǵan bolatyn. Bul máselege qatysty QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetov te pikir bildirip, elimizdegi qazirgi jaǵdaıǵa taldaý jasap, balalardyń qaýipsizdigi boıynsha qosymsha sharalar qabyldaý týraly tapsyrma berdi.
Aqtóbe oblystyq bilim basqarmasy basshysynyń orynbasary Maral Myrjyqbaeva
qazirgi tańda oblystaǵy mektepterdiń 100 paıyzy beınebaqylaýmen qamtylǵanyn aıtady. Degenmen olardyń arasynda qosymsha kameralardy qajet etetin bilim berý uıymdary da joq emes. Sondaı-aq búginde óńirdegi barlyq bilim berý mekemelerinde psıhologtar bar. Olar qolaıly emes otbasynan shyqqan, minez-qulqynda aýytqýshylyǵy bar balalarmen tıisinshe jumys jasaıdy. Al mektep oqýshylarynyń arasynda buzaqylyq jasap, zań buzýshylyqtarǵa barǵandardy ınspektorlar únemi qadaǵalap otyrady.
— Aldaǵy jańa oqý jylyna deıin elimizde, onyń ishinde oblysymyzda bilim berý uıymdaryndaǵy qaýipsizdikti qamtamasyz etý úshin barlyq sharalar qabyldanatyn bolady. Apta basynda Úkimet otyrysynda osy másele qaralyp, talqylandy, — deıdi basqarma basshysynyń orynbasary.
Al Aqtóbe oblystyq polıııa departamentine qarasty jergilikti polıııa basqarmasynyń ıývenaldy polıııa tobynyń ınspektory, polıııa kapıtany Anar Marzakenovanyń aıtýynsha, bıyl 13 mamyrda polıııa basqarmasyna QR Ishki ister mınıstrliginen bilim berý mekemelerin tekserý jóninde arnaıy tapsyrma kelip túsken. Soǵan sáıkes oblystaǵy 402 mektep pen 40 kolledjdiń, 200-den astam mektepke deıingi bilim berý uıymynyń beınekameramen, kúzet qyzmetimen qamtamasyz etilýi tekserilgen.
— Tekserýler kezinde anyqtaǵanymyzdaı, oblystaǵy jeke mektepter ǵana lıenzııalanǵan kúzet qyzmetimen qamtylǵan. Al memlekettik mektepterdiń ishinde onǵa jýyǵynda ǵana arnaıy mamandandyrylǵan kúzet qyzmeti bar. Al oblys boıynsha balalarmen jumys jasaıtyn ınspektorlardyń sany — 94. Sondaı-aq bilim berý uıymdaryna bólingen ıývenaldy polıııa bólimderiniń 59 ınspektory bar.
Osyǵan deıin biz bilim berý uıymdaryna bekitilgen kámeletke tolmaǵandar isteri jónindegi ınspektorlardyń sanyn kóbeıtýge baılanysty oblys ákimdigine hat joldaǵan bolatynbyz. Alaıda Úkimettiń 2008 jylǵy 15 sáýirdegi № 339 sheshimine sáıkes búginde Aqtóbe oblystyq polıııa departamentiniń lımıti 2080 mamannan aspaýy kerek. Osyǵan baılanysty jergilikti atqarýshy organdar mektep ınspektorlarynyń shtattyq sanyn tıisti normaǵa jetkizý máselesi múmkin emestigin habarlady. Jalpy júrgizilgen taldaýlarǵa sáıkes, qazir oblys boıynsha bilim berý mekemelerine 145 ınspektor qajet, — deıdi A.Marzakenova.
Polıııa kapıtanynyń aıtýynsha, buǵan deıin oblysymyzda balalardyń ómirine qaýip tóndirý deregi boıynsha departamentke eki ret jalǵan aqparat túsken. Onyń ekeýi de Aqtóbe qalasyndaǵy № 51 mektep-gımnazııasyna qatysty bolǵan. Tekserý sharalary kezinde eshqandaı qaýip bolmaǵandyǵy rastaldy.
— Balalardyń qaýipsizdigi týraly sóz qozǵaǵanda, olardyń tek bilim berý mekemelerindegi júris-turysy, is-áreketi ǵana qadaǵalanbaıdy. Sondaı-aq otbasynda, kóshede, kópshilik oryndardaǵy tártibi de baqylaýda bolýy kerek. Ár balanyń qaýipsizdigine onyń zańdy ókili, ıaǵnı ata-anasy tikeleı jaýapty. Eger bala oqý ornynda quqyq buzýshylyqqa jol berse, onda sol mekemeniń basshylary da jaýap beredi.
Aıta ketý kerek, bıyl jyl basynan beri oblysta kámeletke tolmaǵandardyń qatysýymen 16 qylmys tirkeldi. Bul kórsetkish byltyrǵy jylmen salystyrǵanda, 38,5 paıyzǵa (2020 jyly — 26 qylmys) tómen, — deıdi A.Marzakenova.
Aıta ketý kerek, qylmysqa barǵandardyń 3-eýi mektep oqýshysy bolsa, 8-i — kolledj oqýshysy, al bireýi — joǵary oqý ornynyń stýdenti. Endi bireýi — esh jerde oqymaıtyn kámeletke tolmaǵan jas. Olardyń bári qazir profılaktıkalyq esepke qoıylǵan.
Inspektordyń aıtýynsha, aldaǵy ýaqytta elimizde jastar men balalardyń qaýipsizdigin saqtaý maqsatynda kúzet qyzmeti kúsheıtilip, barlyq oqý oryndarynda dabyl núktesi men senim telefondary jumys jasaıtyn bolady.
Biz balalar qaýipsizdigine baılanysty Aqtóbe oblysyndaǵy birneshe mekteptiń dırektorymen tildestik edik. Olar oqýshylardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý qashan da birinshi orynda ekenin aıtty.
— Biz qashan da «Bala ómiri bárinen qymbat» degen qaǵıdany ustanamyz. Sondyqtan bizdiń mektep ujymy oqýshylardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýdi únemi basty nazarda ustaıdy. Aıta ketý kerek, qazir qalada bala sany boıynsha bizdiń mektep aldyńǵy orynda tur. Sol úshin biz oqýshylardyń mektepke kelip-ketý jolynda, sondaı-aq bilim alý proesi kezinde tolyqtaı qaýipsiz bolýyn qadaǵalap otyramyz.
Álemde sońǵy bolyp jatqan oqıǵalarǵa baılanysty mektep ujymy da, ata-analardyń da alańdaýshylyq bildiretini ras. Sondyqtan mekteptiń qaýipsizdigin kúsheıtý, oqýshylardyń psıhologııasyn zertteý, olardyń ınternetke táýeldiligin, ózge de jaman ádetterge áýestenbeýin baqylap, tıisinshe is-sharalar qabyldap jatyrmyz. Aldaǵy ýaqytta osy oraıda oblystaǵy barlyq bilim berý uıymdarynda «Qaýipsiz mektep» jobasyn júzege asyrý óte mańyzdy dep oılaımyn, — deıdi
Aqtóbe qalasyndaǵy №60 orta mekteptiń dırektory Abzal Tájimishev.
Al Yrǵyz aýdany Y.Altynsarın atyndaǵy orta mekteptiń dırektory Aıbek Aldanovtyń aıtýynsha, búgingi kúni álemdegi oqys oqıǵalar mekteptegi qaýipsizdik máselesiniń ózektiligin kórsetedi. Ásirese, qorǵanysy men qaýipsizdik salasy damyǵan AQSh, batys memleketterinde mundaı qaqtyǵystar jıi kezdesedi. Osyndaı keleńsiz jaǵdaılardyń bizdiń elimizde bolmaýy úshin qaýipsizdik sharalaryn ýaqytynda qabyldap, «qıyn» balalarmen jan-jaqty jumys jasalýy kerek.
Mártók aýdany №4 orta mekteptiń dırektory Murat Aıtnazarov:
— Álemde bolyp jatqan oqıǵalardan túıetinimiz, mektepterde, arnaýly jáne joǵary oqý oryndarynda jastardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin barlyq saqtyq sharalary qabyldanýy kerek. Mektepterde qylmysqa degen nóldik tózimdilik pen zorlyq-zombylyqty boldyrmaý, tótenshe jaǵdaıda qorǵanysqa daıyndyq jospary da bolýy tıis. Ata-analar men mektep ujymy bilim ordasyn qaýipsiz jáne qolaıly qylý úshin atsalysýy qajet.
Qazirgi tańda bizdiń mektebimizde 400-den astam oqýshy bilim alýda. Olardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin 16 beınekamera ornatylyp, mekteptiń jan-jaǵy túgel baqylaýǵa alynǵan. 1-synyp oqýshylaryn ata-analar ózderi ákelip, alyp ketedi. Al qalǵan oqýshylarǵa mektep avtobýsy uıymdastyrylǵan. Mektepte kúzetshiler men psıholog mamandar jetkilikti.
R.S. Ótken aptada osy máselege qatysty Úkimet otyrysynda Ishki ister mınıstri Erlan Turǵymbaev mamyr aıynda ótkizilgen tekserýlerdiń alǵashqy nátıjelerin aıtyp berdi. Onyń aıtýynsha, búginde elimizdegi 7 440 mekteptiń tek qana 434-i (nemese 6%) kúzet uıymdarymen kelisimshart jasaǵan, 6832 mektep (92%) dabyl túımelerimen jabdyqtalmaǵan. Nátıjesinde Úkimettiń qaraýyna qysqa merzimde bilim berý uıymdaryn tıisti qaýipsizdik júıelerimen (kúzet, beınebaqylaý, dabyl túımeleri, týrnıketter, dabyl berý júıesi, tekserý quraldary) qamtamasyz etý, mektepter men balabaqshalardyń qaýipsizdigin saqtaýǵa lıenzııalanǵan jeke kúzet uıymdaryn tartý, Bilim jáne ǵylym, Tótenshe jaǵdaı jáne Ishki ister mınıstrlikteri tehnogendik, tabıǵı sıpattaǵy tótenshe jaǵdaı jáne daǵdarysty jaǵdaılar (órt, jer silkinisi, sý tasqyny, terrorlyq shabýyldar, shabýyldar, basyp alý jáne t.b.) týyndaǵan kezde qajetti is-qımyldarǵa oqýshylar men personaldardy arnaıy daıarlaýdy uıymdastyrý týraly usynystar berildi.
D.BAIMUQASh,
«Adyrna» ulttyq portaly.
