Mamyr aiynda Tatarstan Respublikasynyŋ astanasy — Qazanda bolǧan qandy oqiǧadan keiın bızdıŋ elımızde de jappai bılım beru mekemelerı tekserılıp, ışkı ıster organdary men bılım beru ūiymdarynyŋ basşylary balalardyŋ qauıpsızdıgın nyǧaitu jūmystaryna belsene kırıstı. Būǧan deiın de bılım beru mekemelerınde jürgızılgen qauıpsızdık şaralary taǧy da küşeitılıp, Aqtöbe oblysynda antiterroristık qorǧanu talaptary qaita qarastyrylyp jatyr dep habarlaidy «Adyrna» ūlttyq portalynyŋ tılşısı.
Būǧan deiın baspasöz betterınde jariialaǧandai, Qazandaǧy qandy oqiǧadan keiın bırqatar Ükımet müşelerı men Parlament deputattary balalardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu şaralaryna qatysty öz pıkırlerın bıldırgen bolatyn. Mäselen, 12 mamyrda ötken QR Parlamentı Mäjılısınıŋ jalpy otyrysynda deputat Andrei Linnik elımızdegı mektepter men balabaqşalardyŋ qauıpsızdıgıne köŋıl bölu kerektıgın aityp, Ükımetke deputattyq saual joldady. Ol mekteptegı küzetşılerdıŋ köpşılıgı egde jastaǧy azamattar ekenın, olardan eşqandai kedergısız mekteptıŋ ışıne ötıp ketuge bolatyndyǧyn, qastandyq jasauşy kelgen jaǧdaida qarsylyq körsetuı mümkın bolmaitynyn aitqan. Sondai-aq Andrei Linnik elımızde qaru-jaraqty alyp jüru, saqtau, oǧan rūqsat berudı qataŋ qadaǧalau kerek ekenın de jetkızgen. Al QR Parlamentı Mäjılısınıŋ deputaty Maqpal Täjmaǧambetova Qazan qalasynda bolǧan qaiǧyly jaǧdai kez-kelgen elde qaitalanuy mümkın ekenın, būl jerde, eŋ aldymen, el jastaryn ruhani daǧdarystan aman alyp şyǧu kerektıgın aityp, jazba jariialaǧan bolatyn. Būl mäselege qatysty QR Bılım jäne ǧylym ministrı Ashat Aimaǧambetov te pıkır bıldırıp, elımızdegı qazırgı jaǧdaiǧa taldau jasap, balalardyŋ qauıpsızdıgı boiynşa qosymşa şaralar qabyldau turaly tapsyrma berdı.
Aqtöbe oblystyq bılım basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Maral Myrjyqbaeva
qazırgı taŋda oblystaǧy mektepterdıŋ 100 paiyzy beinebaqylaumen qamtylǧanyn aitady. Degenmen olardyŋ arasynda qosymşa kameralardy qajet etetın bılım beru ūiymdary da joq emes. Sondai-aq bügınde öŋırdegı barlyq bılım beru mekemelerınde psihologtar bar. Olar qolaily emes otbasynan şyqqan, mınez-qūlqynda auytquşylyǧy bar balalarmen tiısınşe jūmys jasaidy. Al mektep oquşylarynyŋ arasynda būzaqylyq jasap, zaŋ būzuşylyqtarǧa barǧandardy inspektorlar ünemı qadaǧalap otyrady.
— Aldaǧy jaŋa oqu jylyna deiın elımızde, onyŋ ışınde oblysymyzda bılım beru ūiymdaryndaǧy qauıpsızdıktı qamtamasyz etu üşın barlyq şaralar qabyldanatyn bolady. Apta basynda Ükımet otyrysynda osy mäsele qaralyp, talqylandy, — deidı basqarma basşysynyŋ orynbasary.
Al Aqtöbe oblystyq polisiia departamentıne qarasty jergılıktı polisiia basqarmasynyŋ iuvenaldy polisiia tobynyŋ inspektory, polisiia kapitany Anar Marzakenovanyŋ aituynşa, biyl 13 mamyrda polisiia basqarmasyna QR Işkı ıster ministrlıgınen bılım beru mekemelerın tekseru jönınde arnaiy tapsyrma kelıp tüsken. Soǧan säikes oblystaǧy 402 mektep pen 40 kolledjdıŋ, 200-den astam mektepke deiıngı bılım beru ūiymynyŋ beinekameramen, küzet qyzmetımen qamtamasyz etıluı tekserılgen.— Tekseruler kezınde anyqtaǧanymyzdai, oblystaǧy jeke mektepter ǧana lisenziialanǧan küzet qyzmetımen qamtylǧan. Al memlekettık mektepterdıŋ ışınde onǧa juyǧynda ǧana arnaiy mamandandyrylǧan küzet qyzmetı bar. Al oblys boiynşa balalarmen jūmys jasaityn inspektorlardyŋ sany — 94. Sondai-aq bılım beru ūiymdaryna bölıngen iuvenaldy polisiia bölımderınıŋ 59 inspektory bar. Osyǧan deiın bız bılım beru ūiymdaryna bekıtılgen kämeletke tolmaǧandar ısterı jönındegı inspektorlardyŋ sanyn köbeituge bailanysty oblys äkımdıgıne hat joldaǧan bolatynbyz. Alaida Ükımettıŋ 2008 jylǧy 15 säuırdegı № 339 şeşımıne säikes bügınde Aqtöbe oblystyq polisiia departamentınıŋ limitı 2080 mamannan aspauy kerek. Osyǧan bailanysty jergılıktı atqaruşy organdar mektep inspektorlarynyŋ ştattyq sanyn tiıstı normaǧa jetkızu mäselesı mümkın emestıgın habarlady. Jalpy jürgızılgen taldaularǧa säikes, qazır oblys boiynşa bılım beru mekemelerıne 145 inspektor qajet, — deidı A.Marzakenova.
Polisiia kapitanynyŋ aituynşa, būǧan deiın oblysymyzda balalardyŋ ömırıne qauıp töndıru deregı boiynşa departamentke ekı ret jalǧan aqparat tüsken. Onyŋ ekeuı de Aqtöbe qalasyndaǧy № 51 mektep-gimnaziiasyna qatysty bolǧan. Tekseru şaralary kezınde eşqandai qauıp bolmaǧandyǧy rastaldy.— Balalardyŋ qauıpsızdıgı turaly söz qozǧaǧanda, olardyŋ tek bılım beru mekemelerındegı jürıs-tūrysy, ıs-äreketı ǧana qadaǧalanbaidy. Sondai-aq otbasynda, köşede, köpşılık oryndardaǧy tärtıbı de baqylauda boluy kerek. Är balanyŋ qauıpsızdıgıne onyŋ zaŋdy ökılı, iaǧni ata-anasy tıkelei jauapty. Eger bala oqu ornynda qūqyq būzuşylyqqa jol berse, onda sol mekemenıŋ basşylary da jauap beredı. Aita ketu kerek, biyl jyl basynan berı oblysta kämeletke tolmaǧandardyŋ qatysuymen 16 qylmys tırkeldı. Būl körsetkış byltyrǧy jylmen salystyrǧanda, 38,5 paiyzǧa (2020 jyly — 26 qylmys) tömen, — deidı A.Marzakenova. Aita ketu kerek, qylmysqa barǧandardyŋ 3-euı mektep oquşysy bolsa, 8-ı — kolledj oquşysy, al bıreuı — joǧary oqu ornynyŋ studentı. Endı bıreuı — eş jerde oqymaityn kämeletke tolmaǧan jas. Olardyŋ bärı qazır profilaktikalyq esepke qoiylǧan.
İnspektordyŋ aituynşa, aldaǧy uaqytta elımızde jastar men balalardyŋ qauıpsızdıgın saqtau maqsatynda küzet qyzmetı küşeitılıp, barlyq oqu oryndarynda dabyl nüktesı men senım telefondary jūmys jasaityn bolady.Bız balalar qauıpsızdıgıne bailanysty Aqtöbe oblysyndaǧy bırneşe mekteptıŋ direktorymen tıldestık edık. Olar oquşylardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu qaşan da bırınşı orynda ekenın aitty. — Bız qaşan da «Bala ömırı bärınen qymbat» degen qaǧidany ūstanamyz. Sondyqtan bızdıŋ mektep ūjymy oquşylardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etudı ünemı basty nazarda ūstaidy. Aita ketu kerek, qazır qalada bala sany boiynşa bızdıŋ mektep aldyŋǧy orynda tūr. Sol üşın bız oquşylardyŋ mektepke kelıp-ketu jolynda, sondai-aq bılım alu prosesı kezınde tolyqtai qauıpsız boluyn qadaǧalap otyramyz. Älemde soŋǧy bolyp jatqan oqiǧalarǧa bailanysty mektep ūjymy da, ata-analardyŋ da alaŋdauşylyq bıldıretını ras. Sondyqtan mekteptıŋ qauıpsızdıgın küşeitu, oquşylardyŋ psihologiiasyn zertteu, olardyŋ internetke täueldılıgın, özge de jaman ädetterge äuestenbeuın baqylap, tiısınşe ıs-şaralar qabyldap jatyrmyz. Aldaǧy uaqytta osy oraida oblystaǧy barlyq bılım beru ūiymdarynda «Qauıpsız mektep» jobasyn jüzege asyru öte maŋyzdy dep oilaimyn, — deidı Aqtöbe qalasyndaǧy №60 orta mekteptıŋ direktory Abzal Täjımışev. Al Yrǧyz audany Y.Altynsarin atyndaǧy orta mekteptıŋ direktory Aibek Aldanovtyŋ aituynşa, bügıngı künı älemdegı oqys oqiǧalar mekteptegı qauıpsızdık mäselesınıŋ özektılıgın körsetedı. Äsırese, qorǧanysy men qauıpsızdık salasy damyǧan AQŞ, batys memleketterınde mūndai qaqtyǧystar jiı kezdesedı. Osyndai keleŋsız jaǧdailardyŋ bızdıŋ elımızde bolmauy üşın qauıpsızdık şaralaryn uaqytynda qabyldap, «qiyn» balalarmen jan-jaqty jūmys jasaluy kerek. Märtök audany №4 orta mekteptıŋ direktory Mūrat Aitnazarov: — Älemde bolyp jatqan oqiǧalardan tüietınımız, mektepterde, arnauly jäne joǧary oqu oryndarynda jastardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu üşın barlyq saqtyq şaralary qabyldanuy kerek. Mektepterde qylmysqa degen nöldık tözımdılık pen zorlyq-zombylyqty boldyrmau, tötenşe jaǧdaida qorǧanysqa daiyndyq jospary da boluy tiıs. Ata-analar men mektep ūjymy bılım ordasyn qauıpsız jäne qolaily qylu üşın atsalysuy qajet. Qazırgı taŋda bızdıŋ mektebımızde 400-den astam oquşy bılım aluda. Olardyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etu üşın 16 beinekamera ornatylyp, mekteptıŋ jan-jaǧy tügel baqylauǧa alynǧan. 1-synyp oquşylaryn ata-analar özderı äkelıp, alyp ketedı. Al qalǧan oquşylarǧa mektep avtobusy ūiymdastyrylǧan. Mektepte küzetşıler men psiholog mamandar jetkılıktı. R.S. Ötken aptada osy mäselege qatysty Ükımet otyrysynda Işkı ıster ministrı Erlan Tūrǧymbaev mamyr aiynda ötkızılgen tekserulerdıŋ alǧaşqy nätijelerın aityp berdı. Onyŋ aituynşa, bügınde elımızdegı 7 440 mekteptıŋ tek qana 434-ı (nemese 6%) küzet ūiymdarymen kelısımşart jasaǧan, 6832 mektep (92%) dabyl tüimelerımen jabdyqtalmaǧan. Nätijesınde Ükımettıŋ qarauyna qysqa merzımde bılım beru ūiymdaryn tiıstı qauıpsızdık jüielerımen (küzet, beinebaqylau, dabyl tüimelerı, turniketter, dabyl beru jüiesı, tekseru qūraldary) qamtamasyz etu, mektepter men balabaqşalardyŋ qauıpsızdıgın saqtauǧa lisenziialanǧan jeke küzet ūiymdaryn tartu, Bılım jäne ǧylym, Tötenşe jaǧdai jäne Işkı ıster ministrlıkterı tehnogendık, tabiǧi sipattaǧy tötenşe jaǧdai jäne daǧdarysty jaǧdailar (ört, jer sılkınısı, su tasqyny, terrorlyq şabuyldar, şabuyldar, basyp alu jäne t.b.) tuyndaǧan kezde qajettı ıs-qimyldarǧa oquşylar men personaldardy arnaiy daiarlaudy ūiymdastyru turaly ūsynystar berıldı.
D.BAIMŪQAŞ,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
