“Elımızde jūt boluy mümkın be?”

Elımızde qoi qymbattady. Äsırese Atyrau oblysynda ūsaq maldyŋ baǧasy şaryqtap tūr. Alaida qarapaiym halyq Qūrban ait jaqyndaǧanda qūnyǧyp ketetın saudagerlerden qorqyp otyr, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly KTK arnasyna sılteme jasap. Atyrauda oblysynda mal bazarǧa qoi ızdep barǧandardyŋ tauy şaǧylyp qaitady. Qaltany qaqqan qymbatşylyq tūrǧyndardyŋ şymbaiyna batqan. Öitkenı mal baǧasy byltyrǧymen salystyrǧanda ekı-üş esege artyp otyr. Mäselen, bazarda qozy 45 myŋ, ısek qoi ortaşa 130 myŋ teŋgeden satyluda. Mamandar onyŋ basty sebebın pandemiiamen bailanystyrady.

“Pandemiiada bazar bır-ekı märte jabylyp qaldy. Onlain satu degen boldy. Satuşylarǧa qiyn boldy. Klient bolmai qaldy. Onlain satuda jetkızıp berudı sūraidy. Üi-üige aparyp beruge mäjbür boldy. Sol kezde köp mal satylmai qaldy”, – dedı mal bazarynyŋ zerthana meŋgeruşısı Erkın Bekkeleev.

Qazır maldy bordaqylap özı bazarǧa äkelıp satatyndar azaiǧan. Köbı alypsatarlar. Atyrauǧa tört tülıktıŋ köbı körşıles Batys Qazaqstan oblysynan äkelınedı.

“On qoiǧa, 2 myŋ teŋge qosylady. Onyŋ üstınen bız paida köremız. Sosyn ışte veterinar därıgerlerge beremız. Oryn aqymyz bar. Sonyŋ bärın tölegende 2-3 myŋ teŋge qosamyz”, – dedı

Atyrau qalasynyŋ tūrǧyny Qanat Jänıbekov. Mūnaily öŋırde ırı maldyŋ da qūny kürt artqan. Bie 500 myŋ bolsa, siyrdyŋ baǧasy 450 myŋǧa deiın barady. Al qos örkeştı januardy 1 million teŋgege satyp alady. Qoidyŋ qūnyn tūraqtandyra almai otyrǧan oblystaǧy auyl şaruaşylyǧy basqarmasy "mal baǧasynyŋ ösuı qalypty jaǧdai, qaitadan retke keledı" dep aqtalyp otyr. Al tört tülıktı saudalaǧandar jem-şöp qūnyn tüsırmeiınşe, ūsaq jandyqtyŋ baǧasy şaryqtai beredı dep bekınıp alǧan. Mysaly, bır ısektıŋ qūny 100 myŋ teŋge tūrady. Qaraǧandyda da mal etınıŋ baǧasy ösuın toqtatar emes. Qūrban ait jaqyndaǧan saiyn qoi satatyndar alaqanyn ysqylap otyr. Qysta tuǧan qozy baǧasy qazır 30 myŋnan bastalsa, küzdık toqtylardyŋ qūny 55 myŋ teŋgege deiın. Odan ırı ısek qoilarǧa 70-80 myŋ teŋge sūrap tūr. Satuşylar qymbatşylyqty kün sanap ösıp jatqan jem-şöptıŋ baǧasymen bailanystyrady. Ūsaq maldy auyldan jetkızu men ony satylǧanşa baptaudyŋ şyǧyny taǧy bar. Al tūrǧyndar "jaqyn künderı et jeudı qoiamyz ba?" deidı.

“Mal etınıŋ qymbattauy elge öte auyr bolyp tūr. Öitkenı būl jerde auyl eŋbekkerlerınıŋ eŋbegın de ūmytpau kerek. Degenmen, Ait kezınde qoi etınıŋ qymbattuy halyqtyŋ qaltasyn qaǧady. Baǧany tym kötermese, osy bır baǧaǧa baqylau jasap, qadaǧalasa dep oilaimyn. Äitpese et jep ösken qazaq halqy bır künı et jeuden de qalatyn şyǧar”, – dedı Qaraǧandy qalasynyŋ tūrǧyny Maqsat Beisenaev.

Qazaqstan boiynşa eŋ arzan et Şymkentte. Tört tülıktı köp ūstaityn öŋırde biyl şöp tapşy. Byltyr 500 teŋgeden satylǧan bır buma şöp, däl qazır 1300 teŋgeden satylyp jatyr. Şöptıŋ bırınşı orymynyŋ özı tym qymbatqa tüsıp jatyr degen malşylar jaz soŋyna qarai elde jūt bola ma dep üreilenedı. Sondyqtan maldy asyrauǧa qinalǧan şarualar japa tarmaǧai qoi men siyryn soiyp satuda.

“Jem tapşylyǧynan adamdar özderınıŋ qoilaryn ötkızıp jatyr. Sodan bızde baǧa 100-200 teŋge arzandau tüsıp jatyr. Qaraǧandy, Atyrau, Aqtaudan kep, Almatydan kep soiyp jatyr. Ol jaqtan qaraǧanda arzan. 2200 teŋgeden soiyp berıp jatyrmyz. Şöp biyl joq. Tapşy bop jatyr. Adamdar şöp tapşy bolǧannan keiın bordaqy mal ūstaudan qinalyp jatyr”, – dedı Şymkent qalasynyŋ tūrǧyny Asqar Äliasqarov.

Sarapşylar elımızde janar-jaǧarmai men jem-şöptıŋ baǧasy arzandamaiynşa, maldyŋ da qūny qymbattai beredı deidı. Soŋǧy bes jylda özen-kölderdıŋ tartylyp qaluy da tört tülıktıŋ küiın qaşyrǧan. Qazır malşylar jaiylym jer joq bolǧandyqtan, mal basyn azaita bastaǧan.