Kelın şaiy – ūlttyq dästür belgısı

Kelın şaiy – betaşar aitylyp bolǧan soŋ sol üige jasy ülkender, körşı-qolaŋdar jas kelın­nıŋ qolynan «şai ışu» räsımın ötkızedı. Kelgenderge kelın qolynan äzırlengen dastarqan jaiylyp, kelın şai qūiady. Būl kezde jas kelınge özıne teteles sol üidegı ne jaqyn abysyny kömekke keledı. Abysyn-ajyn arasyndaǧy bolaşaq tatulyq osy aradan bastalady. Das­tarqan üstınde kelınnıŋ jürıs-tūrysyna, mınez-qūl­qyna nazar audarylyp, jas kelın alǧaşqy synnan ötedı. Soŋynan jasy ülken, halyqqa qadırlı qariia kelınge bata bergen. «Kelın şaiy» räsımınıŋ mänısı jaŋa tüsken kelınge şai qūidyrtu arqyly onyŋ üi şaruasyna ikemdıgın synau jäne kelındı jaŋa tuystarmen tanystyru. Kelgen qonaqtarǧa kelın jyly qabaqpen, jyly jüzben, inabatty peiılmen şai ūsynady. Ärine, şai demdeudıŋ, ony keselerge qūiudyŋ jön-jobasyn kelın bılmegen jaǧdaida abysyndar kömektesedı. Būl bır jaǧynan älı eşkımdı tanymaityn kelınnıŋ abysyn-ajynmen tezırek tanysyp, alys-berıs jasap ketuıne jaqsy. Sonymen qatar būl dästür kelın men abysyndar arasyn bırden jaqyndastyrady. Kelgender qoltyǧyna bır-bır köilekten, şai-qanttarynan, oramaldarynan qystyra keledı. Tıptı keibır jaqyn ärı kerbez abysyndar jüzık, syrǧa da salyp ketedı. Adamdar arasyndaǧy bauyrmaldyqty tez qalyptastyratyn mūndai otyrys dın şarttarynan şyqpaǧanyn este ūstaǧanymyz abzal. Qa­zaq äielderınıŋ yrysty yntymaǧynan habar beretın «ke­lın şaida» jaqsy, ūlaǧatty äŋgımeler aitylǧany dūrys. Kelın turaly Zeinep Ahmetova apamyz bır jazbasynda: «Kelın tek qana küieuge ie bolmaidy. Ol qaiyn ata, qaiyn ene, qainy, qaiynsıŋlı, qainaǧa men abysyn, taǧy da basqa tolyp jatqan tuystaryna, bükıl äuletıne ie boluǧa barady. Al «bır-bırın jaqsy körse boldy» degen jai söz. Odan bır şikılık şyqpai qoimaidy. «Qaityp kelgen qyz jaman» demekşı, qaityp kelgen qyz ata-anasynyŋ betıne de, auyl-aimaǧyna da köleŋke. Mysaly, «Qyzǧa qyryq üiden tyiu, qala berdı qara küŋnen tyiu» degen bar. Būl qyryq üiden ülgı-önege köru, qala berse qara küŋnen de bır jaqsylyqty üirenu degen söz» degen bolatyn. İbaly, inabatty kelınnıŋ iılıp şai qūiuynyŋ özındık mänısı bar. Bır şaŋyraqqa kelın bolyp tüskennen keiın, sol äulettıŋ tuǧan-tuystaryna kelın şai berudıŋ tärbielık mänı osynda bolsa kerek. Atalmyş salttyŋ mänı – kelınder men abysyndardyŋ tatulyǧy, ülkendı syilap, kışıge ızet körsetudı maqsat etu

---

                                                                                                   Maǧripa SANDUǦAŞ                                                                                                         Almaty oblysy