Adaldyqtyŋ alauy

Nūrmahan Orazbektı aitqanda jūrt eleŋ ete qalady. Ol qoryqqandyqtan emes, esımın syilap, elge  sıŋırgen eŋbegın bılgendıkten. Onyŋ ar jaǧynda adaldyq tūr. Ol – adaldyqty tıs jaryp aita almaityn, qyzyl tıl otyz ekı tıstıŋ qaltarysynda qalǧan kezeŋ edı.  Būl sosializmnıŋ jarqyn körınısı bolsa, el basyna Gorbachev kelgen däuır – «maŋdaiynda qaly bar» Bas hatşynyŋ qaita qūru kezeŋı, halyqty ärı-särı qylǧan alasapyran şaǧy edı. Osy kezde KSRO-da tötenşe jaǧdai boldy, ol turaly jaq aşyp jariialamau baspasözdıŋ qūpiia mındetıne ainaldy. Sol kezde Qaraǧandy oblystyq «Ortalyq Qazaqstan» gazetınde redaktor bolyp otyrǧan qazaq Nūrmahan Orazbek gazettıŋ bırınşı betıne «Būl – tötenşe jaǧdai» degen öz pıkırın bıldırıp, qarapaiym halyqtyŋ sanasyna bır tereŋ säule qūidy. Söitıp, Qonaev ketıp, Kolbin kelıp, Jeltoqsannyŋ zardabyn şegıp jatqan ūlttyŋ taǧy bır azamatynyŋ soŋyna «üş ärıp» şyraq alyp tüstı. Baiyrǧy jurnalist jūmysynan bosady, bıraq onyŋ erlıgı qazaq baspasözınıŋ erlıgı bop tarihqa altyn ärıppen jazyldy. Nūrekeŋ alpamsadai tūlǧaly bolǧan­men jüregı näzık edı. Barlyq uaqytta adamnyŋ köŋılıne qarap tūratyn. Ol ekınşı bıreudı renjıtpeuge tyrysatyn. Ömırınıŋ köbı baspasözde ötken ol ärdaiym adamnyŋ ıskerlıgı men talantyn baǧalaityn. Jalqaudy jany jek köretın. Äsırese, qalam ūstaǧan jastarǧa qys pen jazda bölmede otyryp almai ıssaparmen jolda jürudı, jazǧanda köpsözdılıkke salynbai naqtysyn aitudy talap etetın. Ol – baspasöz arqyly qoǧam qairatkerı därejesıne jettı. Baspasöz onyŋ nany bolǧanmen, ol Ahmet Baitūrsynūlynyŋ «Baspasöz – halyqtyŋ közı, tılı häm qūlaǧy» degen sözdı qaitalap otyratyn. Ahmetter de aitylmaityn kezde sol kısınıŋ eŋbekterın tereŋ taldap, özgelerge üiretıp, ülgı tūtatyn. Ömırınıŋ soŋynda QazŪMU-dyŋ jurnalistika fakultetınde bolaşaq jurnalis­terge därıs-sabaǧyn ötkızdı. Sonda da eŋ bırınşı şeberlık saǧatyn osy sözdıŋ mänı men mazmūnyn aitudan bastaityn. Ol – gazettıŋ «maiyn ışken» maitalman edı. Qysqa habar gazettıŋ jany, ony tört bet gazettıŋ kez kelgen jerıne syiǧyzyp, körkın keltıruge bolady deitın. Al ocherk – gazettegı roman. Oǧan tek qalamy qarymdylar ǧana baruy kerek degendı uaǧyzdaityn. Saiasi sauatty edı. Marksten bastap, sol kezdegı Saiasi Biuro müşelerınıŋ tuǧan, ölgen jyldaryn jatqa aitatyn. Sodan ǧoi, onyŋ tötenşe jaǧdaidyŋ mänıne alys Qaraǧandyda jatyp taldau jasap, qoryqpai qalam sıltep otyrǧany. Jüregı näzık edı. Ärbır aituly mereke men är aida qarauyndaǧy qyzmetkerlerdıŋ syiaqy aluyna qatty män beretın. «Būl onyŋ nany, bala-şaǧanyŋ qamyn da oilaiyq, bız siiaqty baspasözdegıler būǧan män bermese bolmaidy» dep, teŋgenıŋ tüsuın qiynnan qiystyratyn. Ol kezde «Qazaqstan» bas­pasy qazaq küntızbesın şyǧaratyn. Ol kısı direktor, men – bas redaktormyn. Küntızbe redaksiiasy bar. «Mazmūnyn arttyru kerek, auyldaǧylar ony kün saiyn paidalanǧanda özderıne kerektısın alyp qalatyn bolsyn» dep basyp aitady. «Özımızdıŋ qazaqqa tän närselerdı köp bereiık. Osyny özıŋ qadaǧala» deitın. Al küntızbeden tüsken tabys baspanyŋ bır jylǧy şyǧynyn bır özı köteretın. Taralym şırkınnıŋ belı qaiysyp tūratyn qairan kezeŋ edı. Bır künı: «direktordyŋ maşinasy taksi bop jür eken» degen söz şyqty. Teksersek, «özıŋız tüste şyqpaisyz, keşke keş şyǧasyz, kütıp-kütıp şarşadym» deidı şopyr jıgıt. Būl da adamnyŋ boiyndaǧy bır körıneu qasiet, kışıpeiıldılık körınısı. 80-ge taqaǧanda ömırden ötken Nūrmahan Orazbek özınşe bölek tūlǧa. Ol – qaimyqpaityn, qoryqpaityn baspasözdıŋ bıregei ökılı. Baspasözde onyŋ atyn qaldyrǧan osy qaisar mınezı men qalamyna sengen sergek qasietı. Nūrmahannyŋ öz joly bar. Baspasözde bıreudı jerge tyǧyp jazǧyru, bır ai ötpei aspanǧa şyǧaryp aqtap alyp jatatyn «jaz­ǧyştar» da sol kezeŋnıŋ körkı boldy. Būl kısı öz jolynda jas jurnalisterge «Jaǧympazdyq – jurnalistke tän qasiet emes» degen qaǧidany üirettı. Ol jaǧympazdyqty jany süimeitın. Onyŋ jüregındegı mazdap janǧan alau adaldyqtyŋ alauy boldy. Ol alau sönbeidı. Bärınıŋ köz aldynda adaldyqtyŋ alauy bolyp lapyldap janǧan jurnalist Nūrmahan Orazbek ärdaiym bızben bırge. Ol da bügın segızınşı ondyqta ömır sürıp jatyr. Közı tırısınde adamdar üşın jasaǧan jaqsylyǧyn aitu – bızge paryz. Ömır joldarynan Nūrmahan Orazbek 1937 jyly 1 jeltoqsanda Oŋtüstık Qazaqstan oblysy Türkıstan audany Qandöz aulynda tuyp, Şornaq auylynda ösken. 1955 jyly Şornaq auylyndaǧy orta mekteptı bıtırdı. 1955-1957 j. Almaty oblysy Ile keŋşarynda jäne Sokolov-Sarybai ken-baiytu kombinatynda jūmys ıstedı. 1957 jyly Qazaqstan memlekettık universitetınıŋ jurnalistika bölımıne oquǧa tüstı. 1962-1973 j. Qaraǧandy oblysynyŋ Jezdı audandyq «Oktiabr tuy», Oŋtüstık Qazaqstan oblysynyŋ Türkıstan audandyq «Kommunistık eŋbek» gazetterınde, «Leninşıl jasta» (qazırgı «Jas Alaşta»), «Sosialistık Qazaqstan» (qazırgı «Egemen Qazaqstan») gazetınde, Partiia tarihy institutynda ärtürlı qyzmetter atqardy. 1974 j. Qazaq aqparat agenttıgınde (QazTAG) bas redaktor boldy. 1981 jyly «Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı» ataǧyn ielendı. 1982 j. Qazaq aqparat agenttıgıne (QazTAG) direktordyŋ orynbasary bolyp taǧaiyndaldy. 1988-1991 j. Qaraǧandy oblystyq «Ortalyq Qazaqstan» gazetınıŋ bas redaktory, Baspasöz ministrlıgınıŋ merzımdı baspasöz bas basqarmasynyŋ bastyǧy, aǧylşyn tılındegı tūŋǧyş respublikalyq «Qazaqstan» gazetınıŋ bas redaktory boldy. 2000-2002 j. respublikalyq «Aqiqat» jurnalynyŋ bas redaktory qyzmetın atqardy. 1995-2015 jyldar aralyǧynda «Qazaqstan» baspasynyŋ direktory boldy. «Parasat», «Qūrmet» ordenderımen marapattaldy. 2015 jyldyŋ 9 jeltoqsanyŋda dünieden öttı.

---