Juyrda Būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ qyzmetkerlerı özderınıŋ käsıbi merekesın atap öttı. Qūşaqtary gülge tolyp, marapatqa ie bolǧan jurnalister osy bır kündı jyl saiyn asyǧa kütetını ras. Sebebı bır jylǧy eŋbegı osy künı saraptalyp, baǧalanady. «Törtınşı bilık ökılderı» sanalatyn jurnalister qauymy būl merekenı öz halderınşe atap ötkenımen, olardyŋ basyndaǧy mäseleler bır marapatpen nemese syi-siiapatpen şeşılıp ketpeidı. Äsırese, qazırgı taŋda jas jurnalisterge jasalyp jatqan jaǧdaidy körıp, ıştei «ätteŋ» dep qalatynymyz ras.
Jurnalister — ünemı ızdenıs üstınde jüretın, damylsyz, demalyssyz eŋbek etıp, bilık pen halyq arasynda köpır bolyp jürgen jandar. Olardyŋ künnıŋ aptap ystyǧynda da, qystyŋ qaharly aiazynda da eldegı mäselelerdı bilıkke jetkızu üşın qolyna diktofony men mikrofonyn ūstap, «jügırıp» jüretının el jaqsy bıledı. Syrt qaraǧanda, jurnalisterdıŋ jaǧdaiy keremet bolyp körınuı mümkın. Şyndyǧynda elımızde jurnalisterge, onyŋ ışınde jas jurnalisterge eşqandai jaǧdai jasalyp jatqan joq.
Osydan bırer kün būryn belgılı telejürgızuşı, halyqtyŋ süiıktı jurnalisterınıŋ bırı Zeiın Älıpbek respublikalyq basylymdardyŋ bırıne bergen sūhbatynda Qazaqstanda jurnalistikany damytuǧa qatysty jūmystar älı qolǧa alynbai kele jatqanyn, BAQ ökılderı qūqyqtyq jaǧynan da, äleumettık jaǧynan da qorǧalmaǧan bırden-bır mamandyq ekenın aitqan bolatyn. Ol öz sözınde: «Qazır kım körıngennıŋ äkıreŋdeuı men qoqan-loqysyna tözıp jüre beretın kım? Jurnalist. Säl syn jazsa, belgısız sebeptermen jūmystan şyǧyp qalatyn kım? Jurnalist. Özge käsıp ielerıne memleket tarapynan türlı igılıkter jasalyp, aspannan şūǧa jauyp jatsa da, ūltaraq timeitın kım? Taǧy da jurnalist. Jalaqysyeşqaşanöspeitınkım – jurnalist. Bügıngıkünı jurnalist ataulynyŋ bar körıpotyrǧanjaqsylyǧy – äkımdıkterdıŋ, ministrlıkterdıŋJurnalisterkünıjylynabırmärteberetın gramotalary men azdaǧanaqşalai, zattaisyilyqtaryǧana», — dep öz pıkırın aitqan bolatyn.
Şynynda, qaşan da jurnalisterdıŋ arqalaǧany altyn bolǧanymen, jegenı jantaq. Resmi basylymda nemese telearnada jūmys jasasaŋ, artyq närse jazuǧa nemese aituǧa «rūqsat» joq. Al täuelsız basylymda jūmys jasasaŋ, jan-jaqtan qysym köresıŋ. Būl — bır. Ekınşıden, qazır jas jurnalisterdıŋ köp bölıgı baspanasyz jür. Päter jaldap, köşıp-qonyp jürgen mamannyŋ jaiy belgılı ǧoi. «Erteŋ myna päterden şyǧaryp jıbermei me?» dep qylpyldap jüredı.Üşınşıden, qazırgı taŋda jas jurnalisterdıŋ jalaqysy öte az. Keşe ǧana oqu ornyn bıtırıp, qyzmetın bastaǧan maman bır ailyqqa telmırıp jüretını ras. Ol qosymşa qarjy tabudyŋ «jolyn» bılmeidı. Būl jerde täjıribelı, azuly jurnalisterdıŋ jaiy — bölek äŋgıme. Törtınşıden, qazırgıdei pandemiia kezınde özge jauapty mamandyq ielerı, atap aitsaq, därıgerler, qūqyq qorǧau organdarynyŋökılderı qosymşa aqy alyp jatqanda, jurnalisterdıŋ būl qamqorlyqtan tys qaluy.Mäselen, nege osyndai qiyn sätte olarǧa medisinalyq kömektı tegın etpeske? El men bilıktıŋ arasynda şyryldap jürgen jandardyŋ bügıngıdei pandemiia kezınde ai, toqsan saiyn öz qarjysyna PTR test tapsyryp, alǧan jalaqysyn jetkıze almai jürgenı jasyryn emes. Besınşıden, jastarǧa qatysty taǧy bır mäsele — ärıptes aǧa-apalar tarapynan qamqorlyqtyŋ joqtyǧy. Olai deitınımız, qazırgı täjıribelı, öte bılımdı jurnalister qaramaǧyndaǧy nemese qasyndaǧy jas mamandarǧa jol körsetıp, bılgenın üiretpeidı. Olar jeke basyn ǧana oilap, ırgesın aulaq ūstauǧa tyrysady. Jastardy yntalandyrmaidy, olarǧa stimul beru üşın eşqandai qoldau körsetpeidı. Būl jerde tek materialdyq kömek söz bolyp otyrǧan joq. İä, memlekettık qyzmetke, iä biudjettık salaǧa jatpaityn jurnalisterdıŋ ösuge kelgende tosyrqap qalatyny şyndyq. Tek būl jerde ösudı bastyq bolumen şatastyrmaǧan jön.
Jyl saiyn elımızde jas jurnalisterdıŋ ülesı artyp keledı. Olardyŋ sany artqan saiyn mäseleler de köbeietını ras. Atap aitsaq, baspananyŋ bolmauy, bılımın jetıldıruge, el-jer körıp, täjıribe jinaqtauǧa qarjynyŋ joqtyǧy, jastardyŋ özara bas qosyp, bır-bırın damytuǧa yqpal etuı üşın treningterdıŋ, därısterdıŋ ūiymdastyrylmauy, t.b.Bız osy oraida bırqatar jas tılşılermen tıldesken edık. Ökınışke qarai, olar öz aty-jönın jariialamaudy ūsyndy. Oǧan sebep jūmys jasap jürgen mekemelerındegı basşylyqtyŋ syndy dūrys qabyldai almauynda dep tüsındırdı jastar. E.S, jas tılşı: — Qazır qoǧamda syn aityp, mäsele köterseŋ basşylyqtyŋ ūnaipaityny şyndyq. Sondyqtan näpaqaŋnan qaǧylmau üşın bas köterıp, artyq pıkır aitqyŋ kelmeidı. Otbasymyzdy asyrauymyz kerek. Şyndyqty aityp, şyryldaǧanmen, üide bala-şaǧaŋ aş otyrsa jıgıt degen atymyzǧa taǧy syn. Jalpy bızdıŋ elımızde jurnalister qauymy äleumettık jaǧynan eş qorǧalmaǧan. Qazır qymbatşylyq jan-jaqtan qysqan kezeŋde bır jalaqyǧa kün köru qiyn. Alaida mūny qolynda bilıgı bar tüsınbeidı. Bızdıŋ jaǧdaiymyzdy tüzeu üşın zaŋǧa özgerıster engızu kerek dep oilaimyn. Zaŋ jaǧynan qorǧalmasaq, basqasy bos söz. D.A, jurnalist: — Jylyna bır keletın merekemızde jergılıktı bilıktıŋ nemese mekeme basşysynyŋ bır rettık syiaqysyn alamyz. Soǧan mäz bolamyz. Eŋbekaqymyz jol şyǧyny men tamaǧymyzdan artylmaidy. Qazır elımızde baspanasyz jürgen, bala-şaǧasyn oqytuǧa qarjy tappai jürgen jurnalister az emes. Bärımız sol nesie alyp, 10-20 jyl boiy qaryzǧa batyp jüruge mäjbürmız. Eşqandai sanatqa jatpaityn bızdıŋ qūqyǧymyzdy qorǧauǧa bilık qūlyqsyz. Tym bolmasa eŋbekaqymyzdy köterse, mūndai mäseleler bolaǧan bolar edı. Qysy-jazy tynbai, älemde jäne elımızde bolyp jatqan jaŋalyqtar men oqiǧalardy halyqqa jetkızetın jurnalisterdıŋ ūşan-teŋız eŋbegınıŋ aqysy joǧaryda otyrǧan deputattardyŋ bır meiramhanaǧa baryp, daiaşyǧa qaldyryp ketetın «şai-pūlyna» da jetpeitını qynjyltady. R.S. Hakım Abaidyŋ «Näpaqa tabam dep, ömır sürudı ūmytyp ketpe», — degen naqyl sözı bar. Osy sözdıŋ tereŋıne üŋıle otyryp, şynynda da bız osy näpaqa tabamyz dep, ömır sürudı «ūmytyp» bara joqpyz ba degen oi keledı. Sebebı qazır közımızdı tyrnap aşqannan oilaitynymyz — jetpegen dünienı jetkızu, jyrtyǧymyzdy jamau.Al sız ne aitar edıŋız, jas jurnalist?
Danagül BAIMŪQAŞ,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
