Qazaq qaljyŋy
Qojanasyrdyŋ qūrbandyq şaluy
Qojanasyr qūrban şaluǧa jalǧyz siyryn soimaqşy bolyp, aiaǧy bailanǧan maldyŋ üstıne äielı men balasyn mıngızıp qoiyp, siyryn asyǧa-üsıge bauyzdap bauyzdap jıberıptı de, özı siyrdyŋ üstıne otyra ketıptı. Şala bauyzdalǧan siyr būlqynyp qalǧanda, äielı balasymen bırge ūşyp tüsıptı. Jyǧylǧan ornynan sekırıp tūryp «Qyl köpırden o düniede alyp ötkım kelmeidı ǧoi qasaqy neme! Boqty alyp ötesıŋ!»-dep jügırıp baryp anadai jerde jatqan arqandy ala sala äielı men balasyn şala-jansar typyrlap jatqan siyrdyŋ üstıne etpetınen jatqyzyp qoiyp, arqanmen taŋyp tastapty. Al, özı jalmajan moinyna mınıp alypty da, ekı müiızınen bar küşımen ūstap:«Ailamdy asyrdym ǧoi, endı qyl köpırde qalai tulasaŋ da qūlap tüspeimın,» - dep massattanǧan eken.“ Aituǧa bolmaidy”
Atasy Qojanasyrdy ertip qūrban aitqa soiu üşin mal izdep bazar barsa kerek. Bir semiz qoi ilige ketipti. Alyp kele jatsa, älgi qoi öz denesin özi auyrlap jatyp qapty. Süirei-süirei şarşaǧan Qoja semiz qoiǧa qarap tūryp: “ Sileŋ qatqyr doŋyz-ai, silemdi qatyrdyŋ ǧoi” dese, atasy: “Bitti, balam, būl endi haram, jeuge bolmaidy” dep kezdesken bireuge satyp jiberipti de, Qojany ertip bazarǧa qaita jönelipti. Kelesi alǧan qoiy alǧaş qysynan da semiz bolsa kerek, orta jolda tūralap qapty. Kijinip, birdeŋe aityp jürgen atasyna Qoja: “ Ne dep jürsiz dese, “ ei nesin sūraisyŋ, balam, aituǧa bolmaidy, äitpese, älginiŋ däl özi eken būl da ” deidi. Ūqsauyn ūqsaidy Bir bai qūrbandyqqa qoi şalady. Onysy öte semiz şyǧady. İesi quanyp ketip: – Maiy appaq, naq şoşqanyŋ etindei eken! - degenı sol edı, qasynda tūrǧan molda: – Būl qoi endi aram boldy, qūrbandyqqa jaramaidy, - deidi. Bai amalsyz ekinşi qoi äkelip soiady. Ol qoi da semiz şyǧady. Sonda älgı bai: – Moldeke keserge qarasy joq. Älgi bälege ūqsauyn ūqsaidy, tek aituǧa bolmaidy, - depti.***
Moldanyŋ bır tüiesı bolypty. Bır künı tüiesı auyryp qalady. Haiuanattardyŋ aurularyn bıletın kısıler tüienı qarap şyǧyp, onyŋ köp ūzamai öletının aitypty. – Tüie bärıbır öletın bolsa,- deidı Molda, - Onda ony qūdaiǧa qūrbandyqqa şaludy jön körıp, tüienı soiady. Būdan soŋ ol qaida barsa da, Qūdaiǧa qūrbandyq etıp şalaiyn. Molda tüienı soiady. Būdan soŋ ol qaida barsa da, Qūdaiǧa qūrbandyqqa tüie şalǧanyn aityp qoimaidy. Aqyry oǧan: - Ei Molda, senıŋ būl ısıŋ sonşa keremet pe edı? Äbden zyqymyzdy şyǧardyŋ ǧoi. Toi bolsada, tomalaq bolsa da, tek sol turaly aita beresıŋ, - deidı. Sonda Molda tūryp bylai deptı: - Toida da, tomalaqta da, jerleude de, köşede de bolsyn tek osy turaly aita beremın. Qūdai İsmaiyl paiǧambarǧa kışkene qozyny qūrbandyqqa şalyp edı ǧoi, osy turaly moldalardyŋ aitpaityn künı joq. Būl turaly tıptı Qūranǧa da jazyp qoiypty. Al men sondai ülken tüienı soidym ǧoi! Būl turaly men nege ündemeuım kerek?Parsy qaljyŋy
Molla Nasyreddin aşynasynan: - Tegeran men Kazvin arasy qanşa? - dep sūrapty. - Jiyrma tört farsah (İrandaǧy jol mölşerı, bır saǧattyq jol) - deptı dosy. - Al, Kazvin men Tegeran arasy şe? - Ol da sol jiyrma tört farsah. - Olai boluy mümkın emes. Qūrban ait pen Aşur (Aşur meiramy – mūharram aiynyŋ 10-künı, şeiıtterdıŋ azap şeguşılerge bata oqyr dästürı.) Meiramnyŋ arasy nebärı bır-aq ai, al Aşur meiramynan Qūrban aitqa deiın on bır ai ǧoi,-deptı Nasyreddin.***
Kazvindyq bıreudıŋ jeidesı şatyrdan jerge tüsken eken. - Bır qoidy qūrban şalu kerek, - deidı ol äielıne. - Ol nenıŋ aqysy? – dep äielı taŋ qalady. - Sol jeidenıŋ ışınde özım bolmaǧanym üşın.Türik äzılı
Qūrban
Körgen-bilgeni kemşin bireu qūrban şaluǧa niet qylypty. Biraq qūrbannyŋ qandai haiuannan bolatynyn bilmeidi. Beişaranyŋ jalǧyz bir erkek laǧy bar eken. Dereu körşisinen sūrau -oiyna keledi... - Körşi, laqty qūrban şaluǧa bola ma? Körşisi: - Bilmeimin, barda uaǧyzşydan sūra,- dep ony uaǧyzşyǧa joldaidy. Säti tüsip aldynan uaǧyzşy da kezige ketipti. Taǧy da asyǧystyqta: - Laq aǧa, uaǧyzşydan qūrban şaluǧa bola ma? Uaǧyzşy aşulanyp: – Ket, joǧal köz aldymnan. Neni qalasaŋ sony qūrbandyqqa şal, - depti.Müiızsız qoşqar
Bır qūrban meiramy qarsaŋynda aqyn Haşmet kökten ızdegenı jerden tabylǧan Fitnat Hanymdy kezdestırıp qalady. Qūrbandyq şaluǧa «Beiazid» alaŋyn aralai qoi taŋdap jürgen hanymdy köre sala jaqyndai kelıp: - Mūnda ne jūmyspen jürsız hanymym? Maǧan tapsyrar bır ämırıŋız bar ma? - dep sūraidy. Fitnat hanym eşqandai būiryǧynyŋ joqtyǧyn, tek qūrban şaluǧa bır qoşqar alatynyn aitady. Haşmet aqyn ädettegıdei qaljyŋmen qaǧysyp: – Būl jolǧy meiramda Sızdei sūlu hanymǧa qūrbanyŋyz men bolsam qaitedı? - dep syr tartady. Fitnat hanym Haşmettı sözben şalyp: - Ökınışke orai bolmas, öitkenı osy merekege müiızsız bır qoşqar şalamyn,- deptı.Tansu Şiller
Tansu Şiller Samsunda qūrban ait meiramy uaqytynda halqyn meiramymen qūttyqtaǧysy kelıp: – «Süiıktı Samsūndyqtar, mübäräk Ramazan meiramdaryŋyz dep jaŋylys bastai bergende (art jaqta tūrǧan bır qyzmetşısı qūrban meiramyn aitqysy kelgenın aŋǧaryp, «qūrban meiramy» -hanymym dep tüzeltıp sybyrlap ülgeredı) mübäräk Ramazan meiramyŋyz bolmasa da sol teŋdes mübäräk Qūrban meiramdaryŋyzben qūttyqtaimyn dep söz tauyp ketedı. »Qaljyŋsyz tosynnan bolǧan bır oqiǧa.
Jinaǧan ärı audarǧan Maqsūthan Jaqyp
