Türkiiadaǧy ört: mlrdtar, turister, şyǧyn

Ötken aida Türkiiada 30-dan astam provinsiiany qamtyǧan ört älemnıŋ nazaryn özıne audartty. 60 jyl bolmaǧan ystyqtyŋ qaitalanuy, qūrǧaşylyq, ışkı saiasattaǧy toptardyŋ narazylyǧy keleŋsız jaitqa äkelıp soqty.   Qai memlekette orman köp?

1. Surinam - memlekettıŋ 98,26%-y ormandy qūraidy.

2.Mikroneziia - 91,86%

3. Gabon - 90,04%
4. Seişel Araly - 88,41%
5. Palau - 87,61%
6. Türkiia - 15,35%
7. Qazaqstan - 1,23%

Qarap otyrǧanyŋyzdai, Türkiia memleketı ormanymen maqtana almaidy. Äitse de, orman örtı 50-60 şaqyrym qaşyqtyqta ornalasqan turistık qalaşyqqa kerı äser etıp, aua raiyn lastady.

Türkiiaǧa turister köp barady ma?

Oryn	Memleket	2019 jyl	2018 jyl
1	Fransiia	90 mln	89,4 mln
2	İspaniia	83,5 mln	82,8 mln
3	AQŞ	79,2 mln	79,7 mln
4	Qytai	65,7 mln	62,9 mln
5	İtaliia	64,5 mln	61,6 mln
6	Türkiia	51,2 mln	45,8 mln
7	Meksika	45 mln	41,3 mln
8	Tailand	39,8 mln	38,2 mln
9	Germaniia	39,6 mln	38,9 mln
10	Ūlybritaniia	39,4 mln	38,7 mln

Derekköz:World Tourism Organization

2015-2019 jj. aralyǧynda Türkiiaǧa kelgen turisterdıŋ nätijesı:

2015 jyl	41 mln 617 myŋ	31 mlrd 464 mln dollar
2016 jyl	31 mln 365 myŋ	22 mlrd 107 mln dollar
2017 jyl	38 mln 620 myŋ	26 mlrd 283 mln dollar
2018 jyl	45 mln 628 myŋ	29 mlrd 512 mln dollar
2019 jyl	51 mln 860 myŋ	34 mlrd 520 mln dollar

  Orman örtı kesırınen 10 adam qaza tauyp, 1000-ǧa juyq azamat türlı jaraqat aldy. Alapat örttı elde tyiym salynǧan Kürdıstan jūmysşy partiiasymen bailanysy bar "Ot balalary" toby moinyna aldy.Būl olardyŋ alǧaşqy ıstegen äreketı emes. Jyl saiyn olar qasaqana örteudı ädetke ainaldyrypty.Olardyŋ sözıne sensek,"Türkiia rejimı eşqandai tıldı tüsınbeidı. Sol sebeptı olardy ot arqyly tıze büktıru" - kerek-mys. Būl ört Türkiiadaǧy su tasyǧyş tıkūşaqtardyŋ jetıspeuşılıgın körsettı. Saldarynan Äzırbaijan, Resei, Ukraina, İran syndy elder ūşaq jıberumen järdem berdı.   Orman örteu qylmys pa? Braziliia prezidentı Jair Bolsonaru: "Aǧaştardy qyrqyp, örteu arqyly auyl şaruaşylyǧyn damytuǧa bolady" - degen sözı köptegen jergılıktı tūrǧyndardy şabyttandyryp, qasaqana ormandy örteuge atsalysty. Saldarynan 2019 jyly Braziliiada 80 myŋnan astam ört oqiǧasy (1,8 mln gektar Amanzonka ormany otqa orandy) tırkeldı. Amazonka ormany qai elderde ornalasqan? 1 Braziliia - 60%

2. Peru - 13%
3. Kolumbiia - 10%

İndoneziia memleketınde jasandy orman örtı qoldan ūiymdastyrylady. Nätijesınde örtelgen jer palma ösıruge qoldanylady. Qazaqstan orman örtıne daiyn ba? Būl sūraqqa Iýrii İlin, QR Tötenşe jaǧdai ministrı bylai deidı: "Örttıŋ aldyn-alu üşın 43 myŋnan astam maman, 9 myŋnan astam tehnika qūraldary, su tasityn 10 tıkūşaq, ırı örtke arnalǧan 46 poiyz, 4 myŋnan astam erıktıler toby, äkımşılıktıŋ bastamasymen 1273 auyldyŋ qauıpsızdıgın qamtamasyz etetın 400 ört posty qūrylǧan." Qazaqstan Türkiiadaǧy orman örtınıŋ paida boluyn, onyŋ jyldam taralu qarqyny men sebepterın (adami faktordy da esepke ala otyryp) eskerıp, barynşa daiyn boluy tiıs. Ǧalamdyq jylynu aldaǧy onjyldyqta ülken örtterdıŋ negızgı sebebı bolmaq deidı BŪŪ mamandary. Al jerınıŋ 10%-ǧa da jetpeitın bölıgın orman alyp jatqan Qazaqstanǧa är aǧaşty örtten saqtau asa maŋyzdy.

Qanat Baiūzaqov

"Adyrna" ūlttyq portaly