Adamzat tarihyndaǧy ekı qaqtyǧysty toqtatu saiasattanu ǧylymy boiynşa öte qiyn, tıptı mümkın emes. Ol dıni negızdegı jäne etnikalyq qaişylyqtar boiynşa tuyndaǧan qaqtyǧystar. Ökınışke orai atalmyş qaqtyǧystardy şeşu köp jaǧdaida mümkın bolmai, onyŋ tarihy ǧasyrlarǧa sozylyp, qaiǧyly oqiǧalarǧa arqau bolyp jatady. Būǧan mysaldar adamzat tarihynda öte köp. Mysaly alys tarihtyŋ qoinauyn şarlamai-aq taiaq tastam jerdegı Taiau Şyǧys elderıne qarasaq, dıni prinsip boiynşa soǧysqan memleketterdıŋ qandy qyrǧyny kemı qyryq jyldan asyp kettı. Al Europadaǧy etnikalyq qaqtyǧystar tūtas memleketterdıŋ qūlauyna äkeldı. Mysaly būrynǧy Iýgoslaviianyŋ ydyrauy qiian-keskı soǧyspen jalǧasty. Būl postkeŋestık memleketter bıluı tiıs, sabaq aluy qajet oqiǧa bolatyn. Alaida KSRO-dan şyqqan 15 memlekettıŋ ışınde qoǧamdyq kelısım men tatulyqty saqtau sanauly eldıŋ ǧana qolynan keldı. Sonyŋ bırı Qazaqstan bolatyn.
Körşıles elderde de etnikalyq janjaldar bolyp, myŋdaǧan adamdar qyrylyp jatty. Qyrǧyzstandaǧy Oş oqiǧasy men Özbekstandaǧy türık-meshetin ūltynyŋ qaiǧyly tarihyn bır eske alsaq, sonyŋ özı jetkılıktı. Qazaqstan būl qaqtyǧystardan sabaq alyp, 1995 jyly 1 nauryzda Qazaqstan Halyqtary Assambleiasyn qūrdy. Būl uaqyt talap etken qoǧamdyq qatynasty retteu instituty bolatyn. KSRO-nyŋ basyp-janşu saiasatynan san türlı ūlt Qazaq jerıne küştep qonys audaryldy, aidaldy, deportasiialandy. Olardyŋ öz mädenietı men erekşelıkterı bar. Qazaqstan būl ūlttardyŋ qoǧamda alatyn orny men rölın eskere otyryp, erekşe modeldı jasady. Ol barlyq ūlttyŋ ünın, mūŋyn tyŋdaityn arnaiy institut. Olarǧa qoǧamda öz rölın sezınıp, el damuyna üles qosu üşın arnaiy Parlamentten oryn berıldı. Būl demokratiialyq qūndylyqtarǧa da, adamgerşılık zaŋyna da sai qadam edı. Sonyŋ arqasynda Qazaqstan ırı etnikalyq qaqtyǧystardyŋ aldyn ala bıldı. Öitkenı Keŋestık jüie elımızdıŋ är aimaǧyna är türlı ūlttardyŋ tyǧyz toptastyryp, bolaşaqta jaryluy mümkın etnikalyq boma tastap kettı. Bıraq Qazaqstan ol bombany zalalsyzdandyra bıldı. Bılıktı saiasat pen tereŋ paiym arqasynda.
Qazaqstandaǧy halyqtardyŋ tatulyǧyn saqtaudy alǧaşqy prezident Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaev basty orynǧa qoidy. Sebebı etnikalyq qaqtyǧys memlekettı şaiqaltyp, eldı tūtas qūrdymǧa jıberetının jaqsy tüsındı. Osy maqsatta qoǧamdyq kelısımdı qalpyna keltırudıŋ modelın jasaqtap şyqty. Model bylai qūryldy:
- Etnikalyq, konfessiialyq, mädeni jäne tıldık ärtürlılık.
- Qazaqstandaǧy etnostar mädenietı men tılderınıŋ damuy üşın barlyq jaǧdai jasau.
- Tözımdılık pen jauapkerşılık.
- Qazaq halqynyŋ şoǧyrlandyruşy rölı.
- Qazaqstan halqynyŋ bırlıgı.
Rasymen de būl erekşelıkter tolyq saqtaldy deuge negız bar. Onyŋ ışınde elımızdegı ūlttardyŋ tılı men mädenietın, dästürın saqtauǧa jaǧdai jasaluda. Arnaiy mektepter aşylyp, gazetter şyǧarylyp tūrady. Är ūlttyŋ dıni jäne ūlttyq merekelerın toilauǧa eş qysym men tyiym joq. Ūlttardyŋ bır-bırıne degen tözımdılıgı men jauapkerşılıgın de arttyru üşın arnaiy jūmystar jasalyp keledı. Qazaqstan ūlttyq kelısım men tatulyqty joǧary baǧalaidy jäne ūlttyq kelısım boiynşa jasalǧan negızgı qūndylyqtardy qoldaidy.
"Adyrna" ūlttyq portaly