Bız jūmys üşın taŋdaǧan kiım tek öz-özımızdı qabyldauǧa ǧana emes, ainalamyzdaǧy adamdardyŋ bızdı qalai qabyldaitynyna da äser etedı. Eger bız täjıribeden ötuşı retınde kiınsek, adamdar bızge täjıribeden ötuşı retınde qaraidy. Sän psihologtary garderobtyŋ zattary tek bızdıŋ bedelımızdı jaqsartu üşın jūmys ısteuı üşın mynadai keŋester ūsynady.
Zertteu nätijelerı ne deidı?
Kolumbiia biznes mektebınıŋ Menedjment jäne Äkımşılık professory Adam Galinski 2012 jyly kelesı gipotezany rastau nemese joqqa şyǧaru üşın eksperiment jürgızdı: adamnyŋ qabıletterı kigen kiımıne bailanysty, sondyqtan syrtqy kelbet qajettı äser etuı üşın oǧan simvoldyq män beru kerek. Eksperimentke qatysqan studentter ekı topqa bölınıp, aqyl-oi qabıletterın tekseru üşın bırdei testter berdı. Bırınşı topqa aq zerthanalyq halattar, ekınşısı kündelıktı kiımderdı kiıp, sūraqtarǧa jauap beruge mümkındık berdı. Nätijesınde,aq halattaǧy studentter äldeqaida jaqsy jauap berdı. Eksperimenttıŋ kelesı bölıgınde ekı toptaǧy studentterge şapandar kigızıldı, bıraq bırınşısı ǧalymdardyŋ şapanyn, al ekınşısı suretşılerdıŋ şapandaryn kiedı. Nätijeler kelesıdei boldy: "Ǧalymdardyŋ" kiımındegı studentter sūraqtarǧa tezırek jäne dūrys jauap berdı. Eksperiment professor Galinskiige jäne onyŋ ärıptesterıne kelesı qorytyndy jasauǧa mümkındık berdı:kiım bızdıŋ aqyl-oi qabıletımızge jäne özın-özı anyqtauǧa äser etedı.Tüpsanalyq deŋgeide studentter, ǧalymnyŋ ziiatkerlık synaqty suretşıge qaraǧanda jaqsy şeşetının anyqtady. Dūrys taŋdalǧan kiım tek osy ülgını bekıtuge kömektestı. Kelesı zertteudı Djoi Peluchette jäne Katerina Karl jürgızdı. Olar adamdardyŋ klassikalyq ıskeri kiım-keşekterdı, mysaly, şalbar kostiumderın kigen kezde özderın sauatty jäne bedeldı sezınetının anyqtady. Kündelıktı jäne ıskerlık stildı bırıktıru kerek bolǧanda, olar meiırımdı bolady. Endriu Braun, Regus kompaniiasynyŋ qoǧammen bailanys jönındegı direktory, eger firmada qataŋ kiım kody bolmasa, qyzmetkerler özderı üşın eŋ yŋǧaily kiımderdı taŋdauy kerek.Sız kietın zattar sızdıŋ önımdılıgıŋızge tıkelei äser etedı. Eger sız tar djinsymen dem ala almasaŋyz, qysqa futbolkany ünemı tartyp alsaŋyz nemese ölşemı dūrys emes kürteşenı tüzete almasaŋyz, qandai jemıstı jūmys turaly aituǧa bolady? Braun klassikalyq şalbardan bastap qarapaiym djinsqa deiın kiımnıŋ barlyq türın kietın kovorkerlerdı mysalǧa keltıredı.Ol kovorkingtıŋ basty artyqşylyqtarynyŋ bırı-qarym-qatynas mümkındıgı ekenın aitady. Kelesı sauda-sattyqtyŋ kımmen bolatynyn boljau mümkın emes, sondyqtan sız äleuettı serıktes, klient nemese oryndauşy siiaqty körınetındıgıŋızge köz jetkızuıŋız kerek. Sara Horovis, Freelancers Union negızın qalauşy jäne atqaruşy direktory, frilanserler pijama, halat jäne üi şärkesınde ekenın aitady. Keide būl stereotiptık suret dūrys emes. Sız täuelsız jūmysşy bolsaŋyz, köptegen şeşımder qabyldauyŋyz kerek, sonyŋ ışınde qandai kiım kiiu kerek ekendıgın de. Eger sızdıŋ kiımıŋızdı taŋdau önımdılıktı arttyruǧa kömektesse, būl keremet. Tvitterde frilanserler üşın saualnama jürgızıldı-olardyŋ jūmys üşın "kiınıp jatqanyn" aitu kerek boldy. "Eger sız üiden jūmys ısteuge tura kelse, men ärqaşan duş qabyldap, yŋǧaily kiım kiemın. Keŋsege baru kerek bolǧanda, ıskerlık jäne ädemı närselerge basymdyq beremın, öitkenı ärıptester men serıktesterge äser etu kerek". "Men eşqaşan pijamadaǧy kompiuterge otyrmaimyn, "jūmys ısteitın" kiımdı artyq köremın. Būl maǧan öz mındetterımdı oryndauǧa nazar audaruǧa jäne oiyn-sauyq nemese ūiqy emes, jūmys uaqyty ekenın tüsınuge kömektesedı". "Dūrys kiım künı boiy tondy ornatuǧa kömektesedı. Men keŋsege barsam da, üide qalsam da, ärqaşan bırdei kiınemın. Nätije köbınese bızdıŋ proseske degen közqarasymyzǧa bailanysty"-degen ärtürlä jauaptardy oquǧa bolady.Kiımmen önımdılıktı qalai arttyruǧa bolady?
Öz qyzmetıŋızdıŋ salasyn taldaŋyz.Būl sızdıŋ mınezıŋızge, käsıbıŋızge jäne mansaptyq maqsattaryŋyzǧa säikes keletın kiım stilın anyqtau üşın qajet. Keremet üilesımmen erekşelenetın, bır-bırımen üilesetın jäne köŋıl-küidı köteretın zattardyŋ bırneşe maŋyzdy jiyntyǧyn jasaŋyz. Tüs shemasyna erekşe nazar audaryŋyz: ony asyra sıltep almau üşın bır kiımde üş tüsten artyq paidalanbaŋyz.
Niu-Iorktegı sän tehnologiialyq institutynyŋ psihology Donn Karen oianǧannan keiın özınıŋ kün josparlary turaly oilanudy ūsynady. Özıŋızdı tyŋdaŋyz: sız qandai köŋıl-küidesız jäne basqalar sızdı qalai qabyldauy kerek? Eger sız nemqūraidylyqty sezınseŋız, ädemı kiım sızdıŋ ruhyŋyzdy köteruge kömektesedı. Ekınşı jaǧynan, eger sız mūŋdy köŋıl-küide bolsaŋyz, erkın stilge artyqşylyq berseŋız bolady. Eŋ aldyŋǧy kezekte jailylyq turaly oilaŋyz. Sūlulyq nemese kiım kody üşın jailylyqty qūrban etudıŋ qajetı joq. Eger jūmys orny köilek pen şalbar/beldemşemen jūmysqa barudy mındettese de, sızdıŋ terıŋızge mümkındıgınşe jaǧymdy matadan jasalǧan būiymdardy taŋdauǧa tyrysyŋyz.Sondai-aq özıŋızge degen senımdılıktı arttyratyn tiıstı aksessuarlarǧa qamqorlyq jasauǧa bolady. Sızge ūnaityn süiıktı brendterge, tüsterge jäne stilderge nazar audaryŋyz jäne yŋǧaisyzdyq sezınbeitın zattardyŋ negızgı garderobyn jasaŋyz. Mysaly, sūhbattasu qajet bolsa, standartty kostium kiiuge bolmaidy. Este saqtau üşın jarqyn närsege nemese qyzyqty stilge artyqşylyq berıŋız. Jailylyq turaly ūmytpaŋyz. Kiımge bailanysty senımdılık sezımı köptegen kriteriilerge bailanysty: köŋıl-küi, jaǧdai, qoǧamda qalyptasqan normalar, tıptı sızdıŋ aldaǧy ıs-şaradaǧy rölıŋız. "Qandai jaǧdaida bolsaŋyz da, erejeler boiynşa oinai bılu maŋyzdy. Būl tek mınez — qūlyq pen söilesuge ǧana emes, sonymen qatar sızdıŋ beineŋızge de qatysty",-deidı Karolin Maier, kognitivtı psiholog, London öner universitetınıŋ sän psihologiiasy kursynyŋ avtory. "Sızdıŋ kiımıŋızdıŋ kiım kodyna säikes kelmeitındıgı turaly kışkene sezımnıŋ özı yŋǧaisyzdyq sezımın tudyrady."Jaina MOLDAǦALİ,
"Adyrna" ūlttyq portaly
