10 qazan – daýylpaz aqyn Qasym Amanjolovtyń týǵan kúni. Ol qazirgi Qaraǵandy oblysynyń Qarqaraly aýdanyndaǵy Qyzyl degen jerde 1911 jyly dúnıege keldi. Aqynnyń ádebı mol murasyn poemalar men alýan taqyryptaǵy lırıkalary quraıdy.
Nazarlaryńyzǵa qazaqtyń daryndy ulynyń týyndylaryn usynamyz.
«SÚIDIM» DEDIŃ
«Súıdim» dediń, bilegińnen ustadym,
Biraq seni «súı» dep zorlap qyspadym;
Adamshylyq júregińmen, erkińmen
«Súıdim» dep sen, bilemisiń qushqanyń?
«Súıdim» dediń, qara kóziń jaýdyrap,
«Súıdim» dediń, aqsha júziń balbyrap.
«Súıdim» dediń, aýyzyńnan berdiń bal,
«Súıdim» dediń, aq tósińde aımalap.
«Súıdim» dediń, jer erkesi jel bildi,
Qoshemettep kókte juldyz, Aı kúldi.
Tabıǵattyń qushaǵynda serttesken
Qaıtip qana umytarsyń sol kúndi.
«Súıdim» dediń, bal tilińnen súıdirdiń,
«Súıdim» dediń, súısindirdiń, kúldirdiń:
Endi búgin júregime shoq basyp,
Nege meniń jas janymdy kúıdirdiń?
Oılashy óziń, osyń durys qylyq pa,
Oılashy óziń, osyń adamshylyq pa,
Aıtqan sózden, bergen sertten taıǵanyń,
Maǵynasyz taýyp syltaý synaqqa?
«Súıdim» dediń... «súıdim» dedim... yp-yrys...
Bir ózińe aýǵany haq yqylas;
Óltirseń de bal ornyna ý berip,
«Súıdiń»... «Súıdim»... máńgilikke umytylmas.
* * *
Ǵashyq edim, qaıteıin,
Kettiń aýlaq alystap.
Aıtyp-aıtpaı ne deıin,
Joq qoı endi tabyspaq.
Júrekke arman ornady,
Qosyla almaı, kóp jylap.
Tilegenim bolmady,
Sol batady-aý jalǵyz-aq.
Qaıda júrseń, aman bol,
Ómirińdi tileımin,
Senen basqa, sertim sol,
Eshbir jandy súımeımin.
Ashý, yza aralas
Renjitken bolsam seni eger,
Ókpeleme, jaramas,
Bar kinámdi keshe gór.
Ǵashyq edim, qaıteıin,
Ony biler jan qaıda?
Armanda bop óteıin,
Armansyz bop ne paıda?
Jalǵyz ǵana tilegim:
Kókiregimnen ketsin muz,
Jylyp qalsyn júregim,
Aqtyq ret bir súıgiz.
AITShY, JANYM
Aıtshy, janym, nege taıdyń sertińnen,
Aıtshy, janym, ot shyǵaryp betimnen.
Aıtshy, janym, bilip qana keteıin,
Ólsem daǵy seniń salǵan dertińnen!
Aıtshy, janym, neden kóńiliń qaldyrdym,
Aıtshy, janym, ne dep sertten tandyrdym?
Aıtshy, janym, ne jazyppyn men saǵan,
Nege munsha júregimdi jandyrdyń?
Aıtshy, janym, nege sýydy júregiń?
Aıtshy, janym, taldy ma álde bilegiń?
Aıtshy, janym, qysyp, qushyp súıgende,
Janbady ma, bolmady ma tilegiń?
DARIǴA, SOL QYZ
I
Óńimde me edi,
túsimde me edi,
Kórip em ǵoı bir
armandaı qyzdy.
Bir názik sáýle
kúlimdep edi,
Surapyl soǵys
soqty da buzdy.
Sapyrdy daýyl,
tebirendi teńiz,
Týlady tolqyn,
shaıqaldy shyń-quz...
Qyp-qyzyl órttiń
ishinde júrmiz,
Qaıda eken, qaıda,
darıǵa, sol qyz?!
II
Oq tıdi kelip,
qaıratym kemip,
Baramyn sónip,
kelmeıdi ólgim!
Turǵandaı sol qyz
janyma kelip,
Talpyna berdi
qaıran jas kóńilim!
Baramyn sónip,
baramyn sónip,
Jutar ma meni
myna sum soǵys?
Armanym bar ma,
ólsem bir kórip,
Qaıda eken, qaıda,
darıǵa, sol qyz?!
III
«Kelmeıdi ólgim,
kelmeıdi ólgim,
Qaıratym qaıda,
kelshi osyndaıda»,–
Dedim de turdym,
júgire berdim,
Qolymda naıza,
shaǵylyp Aıǵa.
Jeńdik qoı jaýdy,
arman ne, qurbym,
Kúrkirep kúndeı,
ótti ǵoı soǵys.
Aıqaılap án sap,
taba almaı júrmin,
Qaıda eken, qaıda,
darıǵa, sol qyz?!
AQSÁÝLE
Bir kúı bar dombyramda tartylmaǵan,
Bir syr bar kóńilimde aıtylmaǵan.
Sen úshin keldim saqtap, súıgen sáýle,
Kózińnen aınalaıyn jaltyldaǵan!
Aqsáýle, aspanda Aımen talasasyń,
Tógilip ıyǵyńa qara shashyń.
Jalt berip quralaı kóz qaraǵanda,
Janymnyń jaılaýyndaı jarasasyń.
Aqsáýle, arnadym men armanymdy,
Bulbuldaı aıalaǵan tańda gúldi;
Kórkine eńbegi saı kelip turǵan,
Arman ne, kórgenińde jan jaryńdy!
«Adyrna» ulttyq portaly
