Şoqan turaly şyndyq nemese ǧalym qaşan qaitys boldy?

«Men Änuar Älımjanovtan Şoqanǧa qatysty qyzyq derek estıgen edım. Kezınde Änekeŋ qazaqtan tūŋǧyş ret Amerikaǧa baryp, äl-Farabi jaily ekı ai därıs oqyp kelgen. Sonda bır äŋgımeleskenımızde: «Sol kezdegı arhivterden äl-Farabi jaily derekter ızdep otyryp, 1875 jylǧy gazetten Şoqannyŋ ölımı jaily qazanama kezıktırdım», – dedı. Būl turaly Kazakh tvhabarlady. Al Şoqan, bızdıŋşe, 1865 jyly qaitys bolǧan. Älgı qazanamada «Jaqynda Orys geografiia qoǧamynyŋ müşesı, äigılı saiahatşy, orys ofiserı Şoqan Uälihanov qaitys boldy» dep berılıptı. Änekeŋ: «Bır jyl keşıgıp berılse, jaraidy, al qalaişa būl on jyldan keiın jariialanady, soǧan men qatty taŋǧaldym», – deidı. Ol özı tarihty jany süietın, sondai bılımdı, ızdenımpaz azamat edı. Söitıp, Amerikadan kelgen boida Şoqandy zerttei bastaǧan ǧoi. «Sondaǧy anyqtaǧanym, būlardyŋ mäiıttı kiımmen kömıp, molaǧa qarauyl qoiǧany tegın emes. Būlar Şoqandy Joŋǧariiaǧa ekınşı märte jıbergen. Ondai sauatty, patşa ökımetınıŋ ūltyna qarsy jymysqy saiasatyn bıletın, orystyŋ talai äskeri qūpiiasynan habardar adamnyŋ qazaq ortasynda jüre bergenı orysqa tiımsız bolǧan. Al ana jaqtan tırı qaitpaitynyn bılgen. Sol üşın de qaita jūmsaǧan. «Şoqan ol jaqta üilengen, tıptı qyzy da bar, sonda qaitys bolǧan» degen äŋgıme estıdım. Endı osyny zertteimın», – dep jüretın. Al älgı gazet – ne gazet, ony alyp keldı me, kelmedı me – ol jaǧyn sūramappyn. Bıraq men bıletın Änekeŋ tarihi derekterge, qūjattarǧa öte mūqiiat qaraityn, tym bolmasa, köşırmesın alyp kelgen boluy tiıs. Bıraq Änekeŋnıŋ arhivınde ol saqtaldy ma, saqtalmady ma – ony da bılmeimın. Qalai bolǧanda da ol kısınıŋ jūrt estımegen, bılmegen osyndai bır joramaly bar bolatyn. Būl da – Şoqanǧa bailanysty tarihtyŋ qūpiia betterınıŋ bırı.