X-XI ǵǵ. salynǵan Juban Ana kesenesi Jańaarqa aýdany, Jezqazǵan-Qaraǵandy temirjolynan soltústikke qaraı 4 shm jerde ornalasqan.Ókinishke oraı, ony salǵan adamnyń esimi de, bul ,ımaratty turǵyzý tarıhyn da bilmeımiz. Osyǵan qaramastan, Juban Ana kesenesi osy aımaqta ornalasqan orta ǵasyrlardaǵy eń qyzyqty sáýlet óneri eskertkishteriniń biri bolyp tabylady.
Kesene bir kameraly kúmbezdik qurylys bolyp, jobasy jaǵynan tórtburyshty bolyp keledi. Syrtqy perımetri boıynsha kesene ólshemderi 6h6m, irgetastyń tómengi núktesinen kúmbezdiń joǵary núktesine deıin 6 m quraıdy, keseneniń jalpy kólemi 190m3.
Juban Ana kesenesiniń sáýleti biregeı bolyp tabylady,osylaı ony qurǵan sheber absolıýttik túrde naqty ınjenerlik esepterdi talap etetin kúrdeli qurylys amaldaryn paıdalanǵan.Kúmbezdi-ortalyqtas, birkameraly qurylys, ishinde jarty shar tárizdes jáne syrtqy shatyrlyq kúmbezderi bar – osyndaı qurylys kesenege sáýletti túrdi berip, qurylystyń tózimdiligin qamtamasyz etedi. Irgetasy bıiktigi shamamen 50 sm quraıtyn tas taqtalarynan salynǵan, ishinen alebastrly eritindisimen sylanǵan. Kesene salynǵan kezinde ólshemi 27h27h6 sm quraıtyn kirpish qoldanylǵan, aıta ketetin jaıt, barlyq kirpishte is júzinde geometrııalyq fıgýrasy men biryńǵaı ólshemi bar. Bul sol kezdegi qurylys materıaldarynyń óndirisiniń damyǵan mádenıetin dáleldeıdi.
Joǵaryda aıtyp ótkendeı, ǵımarat ólshemderi syrtqy perımetri boıynsha 6h6 m quraıdy, ishkisi boıynsha 4h4 m quraıdy, jalpy bıiktigi 6 m. Kúmbezi men barabany kúıilgen kirpishten salynǵan. Tórttikten segizdikke ótetin jeri ǵımarat buryshtarynda doǵalyq jelkenderin ornatý arqyly jasalǵan, al segizdikten 16-qyrlysyna jáne kúmbez sheńberine deıin kirpish konsolderi arqyly jasalǵan. Kúıilgen kirpish ǵımarat ishinde bes doǵalyq jelkenderiniń deńgeıinen bastap qoldanylǵan. Búkil qalaý arnaıy balshyq eritindisinen jasalynǵan, ony daıyndaý qupııasy joǵaltylǵan, biraq bul óte myqty materıal bolǵany sózsiz, aýa raıynyń qıyn jaǵdaılaryna qaramastan sol qalaý bizdiń ýaqytymyzǵa deıin jetip, jaqsy saqtalynǵan. Kesenege kirý esigi súıir doǵanyń túrinde jasalǵan jáne ońtústik-shyǵysqa baǵyttalǵan. Eskertkishtiń negizgi salmaq túsetin qurylymy kúıilgen jáne óńdelmegen kirpishten jasalynǵan,onyń úsh qabatty júıesi bar.
Juban Ana kesenesi jaıyndaǵy alǵashqy jazba deregi 1762 jyly jarııalanǵan P. I. Rychkovtyń «Toporgafııa Orenbýrgskaıa» eńbeginde tabylǵan. Aıta ketetin jaıt, P. I. Rychkov Ortalyq Qazaqstanda eshqashan bolmaı, eskertkishke sıpattamasyn berdi. Onyń sıpattamasy bizdiń ýaqytymyzǵa deıin jetpegen dereknamalar boıynsha berilgen. Tunǵysh bolyp jobany túsirgen jáne keseneni sýret etip salǵan 1863 j. Sh. Sh. Ýálıhanov boldy degen málimet bar.
1946j.keseneni Qaz KSR Ǵylymy akademııasynyń Ortalyq-Qazaqstandyq arheologııalyq ekspedıııasy (Á.H. Marǵulan) zerttegen. 1974j.Qaz KSR Mınıstrliginiń ekspedıııasy eskertkishti ólshep, sýret fıksaııasyn jasaǵan (M. A. Mamanbaev, M.K. Sembın, M.S. Nurqabaev).
Qazirgi kezde Juban Ana kesenesi memlekettik respýblıkalyq mańyzyndaǵy tarıh pen mádenıet eskertkishteri tizimine qosylǵan.
“Rýhanı jańǵyrý” baǵdarlamasy aıasynda
Qaraǵandy oblystyq mádenıet, muraǵat
jáne qujattama basqarmasy men “Adyrna”
ulttyq portalynyń birlesken jobasy
