Qazaq halqynda kelınnıŋ otbasyndaǧy rölı men orny özınşe bır bölek. «Kelını jaqsy üidıŋ keregesı altyn» deidı ata-babalarymyz. Ūlyn ūiaǧa qondyryp, şaŋyraqqa kelın tüsıru ömırdıŋ eŋ maŋyzdy ısı sanalady.
Kelın aşyq-jarqyn mınezdı boluymen süikımdı. Onyŋ jaidary, aqköŋıl, ärı aşyq-jarqyn bolǧany jaqsy. Endı ǧana tanysyp jatqan jaŋa tuystarymen dūrys qarym-qatynas ornatyp, jaŋa ortaǧa oŋai sıŋısıp ketuı üşın mınezınıŋ auyr bolmaǧany jön. Kez kelgen adam kelınnıŋ qabaǧyna qaraidy. Qabaǧy qatuly kelınnıŋ tamaǧyn da eşkım ışe almaidy. Işı-bauyryŋa kırıp, şyn peiılmen ızet körsetetın kelınnen kım ainalmaidy?
Kelın pysyq boluymen süikımdı. Qyz balanyŋ tūrmysqa yŋǧaiy kelıp tūrǧany kımge bolsa da ūnaidy. Aq sausaq appaq kelınnen qolynan myŋ türlı ıs keletın pysyq kelın äldeqaida jaqsy. Kelın kelgen künnen bastap pysyqtyǧymen synala bastaidy. Kelın bolǧanda qandai taǧammen ata-eneŋdı täntı qylaryŋdy bılmei betıŋ qyzaryp jürmeu üşın qyz kezıŋde dämdı taǧam jasaudy üirenıp alǧan on ese artyq. Taǧamnyŋ tür-türın jasap, otbasynyŋ köŋılın as üidegı jaǧymdy iıspen aldandyratyn kelınnıŋ süikımı qalai bolmasyn? Tamaqtan özge üi tūrmysymen de qinalmai ainalysu üşın qyz künde de osy tırlıkterdı jasap üirengennıŋ ziiany joq. Qyzdardyŋ auzynan «Kelın bolǧanda jasaimyn» degen sözdı mülde alyp tastau kerek. Öitkenı kelın bolǧanda sol ıstı endı üirene bastaudyŋ ornyna, sol ıstıŋ qūlaǧynda oinap tūru kerek.
Kelın ana boluymen süikımdı. Ata-enesın köp küttırmei, densaulyǧy jaraǧanşa nemere syilaudan şarşamaityn kelınnıŋ süikımı köp. Öitkenı qazaq köbeiıp, ösıp-öngendı jaqsy köredı. Otauǧa kep tüsken kelın ömırge osy äulettıŋ köşın jalǧaityn ūrpaq äkeluge tiıstı. Bala-şaǧa köbeigen saiyn ony şu dep emes, toi dep bıletın kelındı qalai süikımdı demessıŋ?
Kelın kışıpeiıl boluymen süikımdı. Kışıpeiıl kelınnıŋ yrysy men nesıbesı köp bolady. Ülkenge qūrmet, kışıge ızet körsetetın kelınnıŋ şaŋyraǧyn bereke pen baq küzetedı. Qyŋyr mınezımen köptıŋ köŋılınen şyqpaityn kelın sol nietıne sai ömır süredı.
Kelın köpşıl boluymen süikımdı. Köp boludan qaşpaityn kelınderdıŋ özgeden märtebesı biık tūrady. Köptıŋ köŋılın tauyp, sol arqyly özıne jan tynyştyǧyn ızdeitın kelın kımge bolsa da ūnaityny ras qoi?
Kelın qonaqjai boluymen süikımdı. Qonaǧyn qūdaiyndai syilap, üiınde baryn aldyna tartatyn qazaqtyŋ kelınderı köp bolǧany jaqsy. Öitkenı qonaǧy men kelım-ketım adamy köp üide yrys artady. Üige kelgen är adam özımen bırge berekesın ala keledı.
Kelın küieuın syilauymen süikımdı. Joldasynyŋ talaptarynyŋ bärıne köndıgıp, onyŋ şeşımderı men būiryqtaryna qūrmetpen qaraityn kelın otbasyndaǧy tynyştyqtyŋ simvoly sanalady. Kelını küieuıne baǧynyp, aitqanynan şyqpaityn üide ūrys-kerıs atymen bolmaidy. Al ūrys-kerıs ūialamaǧan ūiaǧa baq qūsy qonyp, bereke ornaidy.
Kelın jaulyǧymen süikımdı. Jaŋa tüsken kelınnıŋ basyna aq oramal tekke jabylmaidy. Būl salt aq jaulyq kelınnıŋ būdan keiıngı ömırdegı serıgıne ainalsyn degen nietten tuyndaǧan. Basqa oramal taǧudan qaşudyŋ keregı joq. Ol tazalyq pen qazaqi mädeniettıŋ bır körınısı. Kelınıne oramal taqpai-aq jüre beruıne rūqsat bergen ata-enenıŋ būl qylyǧyn tüsınuge bolatyn şyǧar. Bıraq kelınnıŋ öz erkımen oramal tastap jürudı ädetke ainaldyruy dūrys qylyq emes. Ata-enesımen bırge tūrmaityn kelınder tym bolmasa tuystary men ata-enesınıŋ közınşe jäne as üide oramal taǧyp jüruı mındettı.
Nūrlan SERIKŪLY,
FB-daǧy paraqşasynan
