Bestöbe qalasynyŋ şyǧys soltüstıgıne ornalasqan käsıptık tehnikumnyŋ qainap jatqan ömırı bıreulerge qyzyq, bıreulerge qorqynyşty.
Ämet soŋǧy kurstyŋ studentı. Osy künge deiın basynan ne ötpedı deisıŋ!.. Bılımı jetıp talantynyŋ arqasynda oquǧa tüsıp granttyŋ iesı bolyp jürgenımen onyŋ körgen qūqaiy az emes... Student üşın üzdık oqu, därıstı bılu bärın şeşe bermeitınıne onyŋ közı jettı. Tua bıttı qasiet pe, bala kezden jūqqan ädet pe, boiyna sıŋgen mınezı şırkın-ai emes, erkınen tys bilep ketetın ışkı «būiryǧy» degenın ıstetıp tynady. Qoǧamnyŋ jalpyǧa ortaq tärtıbın, mekteptıŋ erejesın, oquşylardyŋ ustavyn özgelerden jaqsy bılmese, kem bılmeidı. Tıptı baptarymen baiandap beruge daiar, söite tūra jasaǧan jūmysy, jürgen joly bır jerınen tompaq bolyp şyǧa keletını nesı eken!.. Temekı şeguge tiym salyna tūra şegedı, araq ışse qataŋ türde jazalanatynyn bıle tūra ışedı. Özge jerdıŋ studentterıne qandai talap qoiylatynyn anyq bılmese de, däl osy oqu orny araq ışuge mülde rūqsat etpeidı.
Araq degen ışımdıktı eŋ alǧaş kımnıŋ aşytqanyn, kımnıŋ ışıp bastap bergenı belgısız, äiteuır adamzat qoǧamyn «sılkındırgen» qasıret ekenı anyq. Basqanyŋ hälın aitpaǧanda özın jaqsy bıledı. Osy bır möldır suǧa terıs qaramaidy. Bylai qarasaŋ ışudıŋ eşbır sölekettıgı joq sekıldı, tūtas qoǧam bolyp qomaǧailana qylqyldatyp jūtyp jatyr. Tıptı alys audanda tūratyn äkesı de qūşyrlana sımıredı. Üilerıne kelgen qonaqqa araq tasyp alǧaş ret bötelkenı ūstap körgen. Qonaq ketken soŋ, eldıŋ bärı qyzyǧyp ışetın zattyŋ dämı qalai eken dep, qūmyrany basyna köterıp jūǧynyn sarqyp tılıne tamyzyp dämın tatqany da esınde. Äkesınıŋ bır ädetı bar edı, sırıŋke şyrpysyn şyrt etkızıp jandyryp alady da, araǧy sarqylǧan şölmektıŋ ışıne tastap jıberedı. Bötelke ışınde lezde kökjasyl jalyn «ku» etıp lap ete tüsetın.
Mektep bıtıretın jyly eresek tartyp qalǧan bır top dostar tyǧylyp sauyqkeş ötkızıp alǧaş ret araqqa sylqiia toiǧan bolatyn. Ol kezde jastyqtyŋ quattylyǧy ma, densaulyqtyŋ myqtylyǧy ma mas boludy bılmeitın. Işıp alsa, boiy qyzyp, aiaǧy jerden jarty süiem köterılıp, köŋıl tükpırınde tyǧylyp jatqan sözderı syrtqa şyqqysy kelıp tılıne jügırıp türtıne beretın. Är adamnyŋ qyzǧany men mas boluy ärtürlı bolatynyn ol anyq sezdı. Jıgıtterdıŋ köbı alaburyl tartqannan bastap äiel zatyna, qyz-kelınşekterge qyryndai bastaidy. Būl bolsa, ūnatpaǧan jıgıtterge tiısedı, myqtysynǧan dökeilermen ūstasady, sözge kelıp kerıldesıp qalu, kerek bolsa jaǧa jyrtysyp şartpa-şūrt şeŋbektele qalu, qūlaşyn erkın jazyp jūdyryq sılteu oǧan ersı emes.
Oquǧa şaqyru alyp artynyp-tartynyp tehnikumǧa jetken kezde janyndaǧy jıgıttermen oquǧa tüskenderın juyp jol jönekei aşty sudan aşyrqana otyryp tartyp alǧan olar tauysa almaǧan soŋǧy jartylyqty jolǧa laqtyryp ketuge qimai özderımen bırge qaqpadan ala kırgen osy Ämet bolatyn. Bolaşaq mamandyǧyn alatyn bılım jūrtynyŋ esıgınde imenbesten ışıp alyp attaǧan ol, studentterge bırınşı künnen bastap araq iısı müŋkıgen qalpymen bırtürlı bolyp körındı. Sodan berı talai qyzyqtardy basynan ötkızıp qanşa ret jinalysqa tüsıp, oryn-körpesın jinastyryp qaityp ketuge şaq qalyp jürdı. Osynyŋ bärıne basqanyŋ emes özınıŋ aiypty ekenın tıpten jaqsy bıledı. Işpese jan bıtkennıŋ asyly, ülkenge qūrmet, qyzdarǧa ıltipat körsetude odan ibaly, odan biiazy jıgıt tappaisyŋ!.. Sonda da ışımdıgın qiyp tastaǧysy kelmeidı, bügıngı jastardyŋ jappai jaqsy köretın köŋılaşary bolǧan soŋ, modydan bas tartuǧa bara almady. Ildaldalap jürıp oqudan şyǧyp qalmauynyŋ syry ekı jaqtyly boluǧa tiıs. Bırı, sabaqta myqty, estıgenın jattap jadyna saqtap alady. El sekıldı ertelı-keş kıtap köterıp oqymasa da, sūraǧan jerden jauabyn aityp suyrylyp şyǧa beretını ūstazdardy qanaǧattandyrǧandyqtan bolar. Ekınşısı, töbelestıŋ tuyn tıgıp, aiqasa qalǧan, şaiqasa qalǧan adamyn jerge qūlatpai tynbaidy. Onyŋ ondai jasaǧan erlıkterı tehnikumnyŋ ışıne de, syrtyna da belgılı. Sondyqtanda oqu orny Ämettı ıştei qorǧaştaidy.
Osy tehnikumda ädebietke qūmar, jasynan balalar gazetterıne maqala, jyr-taqpaqtar jazyp jüretın Serık Qyzyr degen bala boldy. Ol ainalasyndaǧy bolyp jatqan oqiǧalardy qalamyna arqau etıp jaŋalyqtardy ılıp alyp şyǧaryp jüretın. Bırde oilamaǧan ıs boldy. Är jaqtan keletın hattardy öz iesıne jetkızbei auzyn aşatyn sümelekter de kezdesetın. Köbınde qyzdarǧa keletın jıgıtterdıŋ haty men jıgıtterge keletın qyzdardyŋ haty jyrtylyp-jyrymdalyp, barymtalanyp tūtqynǧa tüsetın. Būl joly Serıktıŋ ädırısıne ülken jurnaldyŋ redaksiiasynan hat kelıp tūr. Būl jaǧdai studentterge öte qyzyǧuşylyq tanytady, onyŋ üstıne hat tyrsiyp konvertke zorǧa siyp tūr. Bırı bastap, bırı qostap konverttı jyrtyp Serıkke jetkızbei oqi bastaidy.
Bırınşı bet redaksiianyŋ qysqa ǧana eskertuı eken, onda bylai deptı.
«Qūrmettı Serık Qyzyr!
Sen jıbergen «Ämettıŋ külkısı» degen äŋgımenı oqyp şyqtyq. Älı de pyspaǧan tūstary köp. Körkemdık deŋgeiı tömen bolǧan soŋ jurnalymyzǧa basuǧa jaramady. Üzdıksız ızdenıp, tynbai maşyqtansaŋ jazuşy bolatynyŋa ümıt bar.
Qūrmetpen, jauapty redaktor»
Redaksiianyŋ mynau eskertuın aludyŋ özı ülken märtebe emes pe!.. Mūnan da qyzyǧy alda... "Ämettıŋ külkısı" qandai eken? Qaisy külkısın jazyp jür?" degen qūştarlyq bärın özıne baurap sol jerde tūryp ışterındegı bırı qaitarylǧan äŋgımenı jaqsylap tūryp dauystap oqi jöneledı. Kädımgı özderı bıletın «nouşy» Ämettı jazypty. Äsırese, onyŋ ışıp alǧandaǧy tür-tüsı, sözı, jürıs-tūrysy qaz-qalpynda hatqa tüsırılıp surettelıptı. «...Ämet bügınde qatty qyzu kele jatyr. Artynan qarap tūrǧan kısıge onyŋ teŋselıp şalys basqan ekı aiaǧy kädımgı matematikadaǧy köbeitu belgısıne ūqsaityn edı» degen tūsyna kelgende studentterdıŋ bärı rahattana külıp aldy. Äŋgıme aiaqtaldy, oqyǧanda, tyŋdaǧandarda mäz-mäiram. Būlardyŋ arasynda keibıreulerınıŋ mūrnyna Ämettıŋ tastai qatty jūdyryǧy da tigen. Kısımsıp qalǧan bır ekeuınıŋ jaǧasy jyrtylyp alqymyndaǧy tüimelerı byrt-byrt etıp üzılgen. Myna äŋgıme olardyŋ qybyn qandyrdy. Otqa mai qūiǧandai būl jaŋalyq lap etıp tūtas tehnikumǧa lezde tarady. «Ämettıŋ külkısı» degen äŋgıme jurnalda jariialanǧanda qanşalyqty äserınıŋ bolatynyn kım bılsın, bügıngı dümpuı orasan küştı boldy. «Bomba» jarylǧandai deuge tūratyndai. Auditoriiada, jataqta Ämettıŋ äŋgımesın lapyldatyp jatty. Keiıpkerge ainalǧan Ämet te, ony jazǧan Serık te aŋyzdaǧy batyrlarǧa barabar boldy da qaldy.
Būl söz Ämettıŋ qūlaǧyna jetkende keş batyp jūrttyŋ bärı jataqhanada jaibaraqat jatqan kezı, onyŋ aiaqtary «köbeitu belgısındei» bolyp kele jatqanda saǧyn syndyrǧysy kelgen bıreu betıne şyjǧyryp basyp, bolǧan qyzyqty jetkızedı. Onsyz da aldyndaǧyny japyryp, qarsy kezdeskenge aqyryp kele jatqan Ämet bırden Serıktıŋ jataǧyna tartty. Sol ekpınımen bölmesınıŋ esıgın bır teuıp aşqan ol Serıktıŋ aldyna kelıp toqtady.
- Menıŋ külkımdı jazǧan senbısıŋ? - deidı, sūrlanyp.
- İä, men! - deidı, ol da būltaratyn jer tappai.
- Men ädebiettı jaqsy köremın, oqyǧandarym senıkınen köp bolmasa, az emes!.. Eger äŋgımeŋ jaryq körgende özım kelıp qūttyqtap, juyp berer edım, naşar äŋgıme jazyp jariialanbai qaityp kelgenı üşın, senı jazalaiyn dep keldım. «Qaita şapqan jau jaman, qaita kelgen qyz jaman»! Menıŋ külkımdı dūrys jaza almaǧanyŋ üşın, mä, saǧan! - dep, oŋ qolymen Serıktıŋ qūlaq tübınen perıp qaldy. Ne däu, tüiedei jıgıtterdıŋ özı bır jūdyryqtan aspai kesken terektei qūlap tüsetın Ämettıŋ aldynda şaǧyn denelı Serık säi bolyp pa, kelesı qyrynan oma-şoma balyp janyna qūlady. Aldy-artyna qaramaǧan «keiıpker» bölmeden şyǧyp kete berdı. Sol sätten bastalyp «Qai Serık?» degen de, «Keiıpkerınen taiaq jegen Serık» bolyp atalyp kettı.
Tehnikum audan ortalyǧyna tiıp tūrǧandyqtan studentterdıŋ küllı tırşılıgı, alatyn kerek-jaraǧy, köretın kinosy qalaşyqpen tıkelei bailanysty bolatyn. «Köşken eldıŋ būqasyn auyl-üidıŋ taiynşasy qorqytady» dep, jergılıktı jastar osy oqu ornynyŋ studentterıne büiıdei tietın. Jeke jarym köşege şyqqandar men sybai-saltaŋ ūşyrasyp qalǧandardy ūstap alyp aqşasyn tartyp alu, beikünä soiylǧa jyǧu ekı künnıŋ bırınde bolyp otyrady. Äsırese qyzdardy toruyldap qyr körsetu, jolyn bögep mazasyn alu mūndaǧy student jıgıtterdıŋ namysyna äbden tiıp qaişylyq kün ötken saiyn örşıp kele jatqandy. Jeke dara eşkım eşkımnen qoryqpas ta edı, eŋ jamany osy Bestöbege aty şyqqan Baqytjan degen ataman jıgıt sodyrlar men soiqandardyŋ basynda tūrǧandyqtan eşkımnıŋ batyly baryp olarmen töbelese almaityn. Baqytjan bastaǧan basbūzarlardyŋ asqynǧany sondai köşeden ūstap alyp sabau az bolǧandai tehnikumnyŋ aulasyna kırıp bölmelerdı qydyryp araq alǧyzyp ışu, otyrys jasatu olardyŋ ädetıne ainala bastaidy. Bır joly, köşede bır studenttıŋ basy jarylyp jatqan jerınen kurstastary tauyp alyp emhanaǧa jatqyzdy. Endı bırde, bölmege basa köktep kelıp aqşa sūraǧanyna tauyp bere almaǧan studenttı «tūtqyndap» aldyna salyp aidap ketıp, araq zauytynyŋ tübınde esınen tandyryp ūryp, tastap ketedı.
Studenttık qyzyqty künderıne köldeneŋınen kelıp kilıkken mynandai qaskünemdıkke mazasy ketken studentter ıştei bırıguge ötedı. Olarda qūry qol bolmaiyq dep kürektıŋ saby, sypyrtqynyŋ saby sekıldı jūmyr aǧaştardy qysqartyp kesıp, özgede şoqpar, taiaqtaryn daiarlap bastaryna jastap jatatyn boldy. Būl kenetten bolatyn tüngı şabuyldan qorǧanudyŋ amaly bolatyn. Jaǧdai barǧan saiyn uşyǧyp studentter tehnikum qaqpasynan şyǧudan kaldy.
Ämet ädebiet dese ışken asyn jerge qoiatyn kıtap qūmarlardyŋ bırı bolatyn. Sol tūstaǧy jaŋadan şyqqan romandardyŋ tügın qaldyrmai oqyǧandyqtan ütır-nüktesıne deiın qaitalap aitu oǧan tük emes. «Mädeniet töŋkerısı» kezınde ūlttyq dünielermen jyr-dastandar «tört köne» dep aiyptalyp örtelgendıkten ondai qūndy dünie qolǧa tüspei jürgende, qytaidyŋ erte zamanda jazylǧan tarihi romandary audyrylyp şyǧa bastady. Solardyŋ ışınde segız kıtaptan tūratyn «Su boiynda» romany men tört tomnan tūratyn «Üş patşalyq tarihy» romany iırımıne tartudaiyn tartty. Ärbırı 120 tarauǧa sozylatyn kıtapta ne joq deisıŋ, ızdegenıŋ tabylady. Sol san myŋ oqiǧanyŋ arasynan süisınıp şūqşiiatyny batyrlardyŋ jekpe-jegı. Kez-kelgen soǧys jekpe-jekten bastalady. Ekı jaq batyrlaryn aldyǧa şyǧaryp küş synasyp baiqasady. Qol qarymy, qaru-jaraqtyŋ ötkırlıgı, ädıs-täsıldıŋ köptıgı, eptılık sarapqa salynady. Ondai jekpe-jek at üstınde jäne jerde jaiau äskerdıŋ arasynda da jalǧasady. Dodaǧa kıru, japatarmaǧai soǧys täuekeldıŋ ısı, sūmdyq qanqasap dersıŋ... Al, jeŋseŋ de jeŋılseŋ de jekpe-jek erkekterdıŋ şaiqasy.
Qytaidyŋ tarihi kıtaptarymen şölın basyp jürgen Ämettıŋ qolyna soŋǧy kezde qazaq jazuşylarynyŋ bırlı-jarym tarihi romandary tüse bastady. Saiasi jylymyq älde uaqyttyŋ aǧymy ädebiet älemınde köktemnıŋ qarlyǧaştaryndai qazaq batyrlary turaly aŋyz-dastan, hissalar qoldan-qolǧa ötıp oqylyp jatty. Sondai şyǧarmalardyŋ älde neşeuın bırınen keiın bırın oqyǧan Ämet rahatqa batty. Meilı qytai bolsyn, meilı qazaq bolsyn tarihqa üŋılsek, batyrlardyŋ ömırı bırdei bolǧan eken ǧoi!.. Soǧys täsılderı de, şaiqas mänerı de ūqsas. Qandai top bolsa da batyrlaryn betke ūstar etıp alǧa şyǧarady, batyr qosynnyŋ baǧyn jandyruy da mümkın, saǧyn syndyryp berekesın qaşyruy da mümkın. Küş ekınıŋ bırıne bıte bermeidı, taisalmaityn tüktı jürek te barlyq adam bıtkennıŋ keudesınde joq. Tūrqy bırdei bolsa da, qarymy bölek, qahary basqa. Adam bıtkennıŋ bärınde es bolǧanymen, barlyǧynda des bolmaidy eken. Mynau oqyǧan kıtaptardan ūqqany solai. Mıneki, batyr baba Raiymbek te däl solai eken. On jetı jasynda qalmaqtyŋ batyry Aǧanasty at üstınen saiyp tüsırıp tūtas qoldyŋ namysyn qorǧap, aibatyn asyrypty. Qai el bolsa da, qai zaman bolsa da jūrt aldynda jalau bolyp jelbıreitın batyrlar bolǧan, olar tūtas halyqtyŋ taǧdyryn şeşıp otyrǧan eken-au!.. Ämet şyryn qiialdardyŋ tūŋǧiyǧyna batyp kıtaptan bas almai otyr edı. Kenetten esık «sart» etıp aşylyp, qatarlas oqityn student alqyn-jūlqyn kırıp keldı.
- Ämet, özıŋde bılesıŋ, künımız kün bolmai barady... Sen bızge qyr körsetkenşe, myqty bolsaŋ, «jaudan» qorǧa! Şetkı jataqqa jıgıtterımen basyp kırgen Baqytjan şetınen ūryp jatyr. Men qaşyp şyǧyp saǧan keldım. Er bolsaŋ, synalar kezıŋ osy! - dedı, bır jaǧy aşynyp, bır jaǧy Ämettıŋ namysyn qairap.
Jaŋa ǧana şyryn qiial, tättı armandardyŋ läzzatyna batyp otyrǧan Ämettıŋ boiy tıtırkenıp kettı. Osy bır būzyqtar oquşylardyŋ şyrqyn alyp bıttı. Boiy şymyrlap aşuy syrtqa teptı!.. Myna sözderden soŋ qarap otyruǧa bolmaitynyn bılgen ol jeŋıl ǧana kiıne salyp kelgen jıgıttıŋ soŋynan erdı.
Ämetpen bır topta oqityn taǧy Bainaral, Oralbai degen myqty jıgıtter bar, odan qalsa qatar topta Kamyljan degen soǧysqa soiqan bala bar. Bırge-bır şyǧa qalsa eşkımnen osal tüspeidı. Bıraq, qalai ekenı şeşuşı kezde studentter osy Ämetke iek artady. Mıne bügınde basqa emes soǧan kelıp tūr. Sebep aityp şegınetın jer emes... Ne bolsa da körıp aludy közdep ketıp barady.
Ämet bölmege jaqyndaǧan saiyn aiǧai şu, tarsyl-gürsıldı anyq esti bastady. Bölmenıŋ esıgı şalqasynan aşyq jatyr. Ekpındegen küiı kırıp bardy.
- Baqytjan, mynau itterıŋdı toqtat! Bız senıŋ qūlyŋ emespız, jıgıt bolsaŋ şyq bylai! - dedı, öktem dauyspen.
Bärı esıkke jalt qarap edı, mūrny qoŋqiǧan, közı şatynaǧan aqsary jıgıt aqyryp tūr eken. Qapelımde özıne qarsy söz aitatyn adam tabylmai tūrǧanda «Baqytjan, şyq bylai!» degen söz ony da ornynan tık tūrǧyzdy.
- Sen kımsıŋ?
- Men - aǧa-şöneŋ Ämetpın! Saǧan qoiar şartym bar!
- Qandai şartyŋ bar?
- Eger sen qazaq bolsaŋ, bıluge tiıssıŋ!.. Myna tobyryŋdy toqtat! Belderıŋdegı pyşaqtaryŋdy tasta! Däl sen, menımen jekpe-jekke, keŋ jerge syrtqa şyq!
Baqytjan būl kelgen jıgıttıŋ Ämet ekenın tüsındı. Qaimyqpai qarsy kelıp, maŋdaiynan qasqalatyp qamşymen tartqandai sözın estıp azda bolsa aiylyn jidy. Ol da:
- Şyqsaŋ şyq! - dedı, şartqa baǧynyp.
Jataqhananyŋ aldyndaǧy aşyq alaŋǧa lezde jüz şaqty student jinaldy. Ainala qoralanyp orta aşylyp, ekı jıgıt bılekterın sybanyp tastap aiqasqa şyqty. Ne kerek, şamasy bır süt pısırımge juyq aiausyz töbeles jürdı. Bas-jarylyp köz şyqpaǧanmen şodyraiǧan şeke, dürdigen erın, jyrylǧan ezu ekeuınıŋ de tänıne taŋbalandy. Bır kezde Baqytjan qolyn şoşaityn,
- Ämet, toqta!.. Bügınge osy jetedı, töbelestıŋ kökesı alda bolady! - dedı, tosyn ün qatyp. Ämet te qasarysqan joq, soǧys itjyǧyspen aiaqtaldy. Ekı jaq ta şaşylǧan zattary men jyrtylǧan kiımderın alyp arttaryna şegındı. Bıraq, däl osy künnen bastalyp tehnikumnyŋ jaǧdaiy säl de bolsa özgere bastady. Ämet anyq jeŋbese de, Baqytjanǧa qarsy söileitın bır pendenıŋ bar ekenı anyq bolyp studentter «Üh!» dep tynys alǧandai küi keştı. Köşege şyǧyp zat alatyn, kinoǧa baryp keletın, tuys-tuǧan, tanys-bılısterıne qydyratyndar paida boldy.
Tüsten keiıngı sabaqtyŋ üstı bolatyn, fizika mūǧalım Iliiashan aǧai sabaq ötıp tūrǧan, esık «tars!» etıp aşylyp Baqytjan bastaǧan bes jıgıt auditoriiaǧa kırıp keldı.
- Aǧai, Ämetpen töbelesuge keldık. Futpol alaŋyna şyǧamyz, bügın kımnıŋ jeŋetını belgılı bolady. Sabaǧyŋyzdy toqtatyŋyz! - dedı, tittei şımırıkpei. Aldynǧy jaǧdailardy tolyq bıle bermeitın ūstaz säl taŋǧalyspen tosylyp baryp:
- Ämet, ne ısteimız?
- Töbelesemın! - dedı, saŋq etıp, Ämet aldymen syrtqa bettedı.
- Ämet, ötkende töbeles aiaqtalmai qalǧan bolatyn. «Qazaq bolsaŋ, jekpe-jekke şyǧaiyq» degen özıŋsıŋ, endeşe, jekpe-jek! Kım jeŋse sol Bestöbenıŋ atamany!
Ämet söz aitqan joq. Bestöbenıŋ atamandyǧyna talasyp jürgen ol emes bolatyn, jan qysylǧanda köptıŋ namysyn taptatpau üşın bılek türdı, bügınde ırkılıp tūrǧan joq.
Ekeuı eşbır qaru-jaraqsyz jalaŋaş bılek, jeŋıl kiımmen kemınde jarty saǧat jan aiamai alysty. Aiaqtyŋ yŋǧaiy kelse teptı, qoldyŋ mörtı kelse ūrdy, bas jūmsaudyŋ oraiy tabylǧanda süzdı. Beldesıp qalyp arpaq-tūrpaq alysa tüsken tūstary da jiı ūşyrasty, ondaida bırın-bırı serpe laqtyryp tez bosanyp ketıp jatty. Şamasy būl ekeuıne küreskennen görı erkın töbelesken ūnaityndai. Tebısse de, qūlaştap qoiǧylassa da elıkşe yrǧyp, būqaşa müiızdestı. Būl kezde özge studentterde tez qūlaqtanyp älde neşe jüz bala alaŋdy basyp qalyp edı. Qoralanǧan studentter ortany keŋ mol qaldyryp töbeleske kedergı keltırmeuge tyrysty. Baqytjannyŋ erıp kelgen jıgıtterı de araǧa kırısken joq. Adam degen temırden jaralmaǧan soŋ, ekeuı de tityqtap äbden qaljyrady. Gürs-gürs tiıp jatqan soqqy, jalaŋaş etke şart-şūrt ūrylyp jatqan mūş esepsız jalǧasuda. Mynau it talasqandai bolǧan töbelestı körudıŋ özı aianyşty bolatyn, ajyrataiyn dese, şart qiyn. Köp bolyp toqtatuǧa da bolar edı, alaida mäsele şeşılmese ekı jaqqa da tiımsız...
Bır kezde qalaidan qalai ekenı belgısız Baqytjannyŋ kezektı soqqysynan soŋ aiaǧy qūmǧa taiǧanaǧan Ämet şalqalai qūlady. Basy dop alaŋynyŋ şetındegı şūŋqyrlau jerge tüsıp aiaǧy joǧaryda qalyp yŋǧaisyz jaǧdai boldy. Studentter şu ete qaldy, eger osydan Ämet jeŋılse, körgen künderı kün bolmaidy, tırlıkterı qor bolǧaly tūr. Olar yşqyna bar dauysymen «Ämet! Ämet!» dep aiǧaiǧa basty. Baqytjanda qarap qalǧan joq, oraily sättı paidalanyp qalǧysy kelıp qūlap jatqan Ämettıŋ üstıne mıne tüsu üşın bar pärmenımen alǧa ūmtylyp, basyp qaludy oilap şalt qimyldady. «Qap, qūryǧan jerıŋ osy boldy-au!..Ämet! Ämet!» degen dübır taǧy jaŋǧyrdy. Osy kezde oqys qimyl bolyp Ämet serıppedei jiyryldy, ekı tızesın ışıne tarta bügıp, ekı aiaqty jūptady. Özın bürkıtşe büre tüsu üşın, basyp qalaiyn dep taiap qalǧan Baqytjannyŋ jürek tūsy osy-au dep, şalqalap jatqan qalpymen, şapşandyqpen qos aiaqtap tūryp qatty teptı. «Äi, ölgen jerıŋ osy bolar» dep sausaqtarymen Ämettıŋ keŋırdegın ezıp buyndyrarmyn dep oilap ülgergen Baqytjannyŋ jürek tūsyna oq tigendei «solq!» ete qalǧanyn bıledı. Onan arǧysyn sezbei sereiıp baryp art jaǧyna jalp etıp qūlady. Aiaqtyŋ soqqysy talmau jerı jürektıŋ tūsyna kelıp tidı. Ämet jandärmen ornynan qarǧyp tūrdy. Endıgı kezek Ämetke keldı, Baqytjan esın jiyp, özıne kelgenşe onyŋ keudesıne mıne tüsıp qūlaq şekege kösıp-kösıp jıberdı. Ony az degendei qos qolynyŋ sausaqtary Baqytjannyŋ keŋırdegıne bürkıttıŋ tūiaǧyndai qadaldy. Kezdeisoq tekpı, auyr soqqydan ne bolǧanyn bılmei qalǧan Baqytjannyŋ qimyly azaiyp qyryldaǧan dauysy estıldı. Osy kezde töbelestı közderımen körıp tūrǧan studentter men ūstazdar «Öldı! Öldı!» dep araşa sūraǧandai şuyldap kettı. Endı araǧa Iliiashan mūǧalım bastaǧan ülkender jetıp kelıp, Ämettıŋ sausaqtaryn bır-bırlep şyǧaryp şetke alyp şyqty. Anau atamanǧa erıp kelgen jıgıtter de ūmtylyp baryp Baqytjandy jatqan jerınen tık köterıp alyp kettı.
Abai.kz
