ŞYMKENT QALASYNYŊ TARİHY MEN MÄDENİETINIŊ KÖRINISI

Biyl 30 jyl tolyp otyrǧan qasterlı Täuelsızdıgımızdıŋ qazaq halqyna bergen eŋ ülken igılıgınıŋ bırı – ūlttyq mädenietımızdıŋ qaita jaŋǧyruy, jas ūrpaqtyŋ ata-babalarymyzdyŋ ruhani mūrasymen jäne tereŋde jatqan töl tarihymyzben qaita qauyşuy. Olai deitınımız Täuelsızdık jyldary jüzege asqan «Mädeni mūra» memlekettık baǧdarlamasynyŋ aiasynda Qytai, Türkiia, Moŋǧoliia, Resei, Özbekstan, Armeniia, AQŞ jäne Batys Europa elderıne ǧylymi zertteu ekspedisiialary ūiymdastyryldy. Olardyŋ qorytyndysy boiynşa Qazaqstannyŋ säuletı, etnografiiasy jäne tarihyna qatysty şamamen 5 myŋ jazba jäne baspa derekter alyndy. Nätijesınde 350-den astam kıtap, olardyŋ ışınde etnografiia, arheologiia, tarih boiynşa seriialar, jaŋa ensiklopediialyq sözdıkter şyǧaryldy. Sonymen qatar respublika boiynşa 51 tarihi jäne mädeni eskertkıştıŋ restavrasiialyq jūmysy aiaqtalyp, 39 qalaşyq pen qorǧandarǧa arheologiialyq zertteuler jürgızıldı. 218 nysandy qamtyǧan Qazaqstannyŋ tarihi-mädeni jäne tarihi eskertkışterınıŋ memlekettık tızımı daiyndaldy. Ūlttyq mädeniet üşın asa maŋyzdy 30 säulettık jäne arheologiialyq eskertkışterge qosymşa ǧylymi zertteuler jürgızıldı. Ūlt tarihy men mädenietın zertteu, tanu jäne nasihattau baǧytyndaǧy jūmystardan Şymkent qalasy da şet qalmady. Memlekettıŋ jan-jaqty qoldauymen jüzege asqan zertteu jūmystarynyŋ arqasynda Şymkenttıŋ 2200 jyldyq bai tarihy bar köne qala ekenı ǧylymi tūrǧyda däleldendı. Respublikaǧa belgılı arheolog Bauyrjan Baitanaev jetekşılık etken ǧalymdar Şymkenttegı eskı qalaşyqta ūzaq jyldar boiy arheologiialyq qazba jūmystaryn jürgızdı. Tabylǧan derekterdı zerttei kele mamandar Şymkenttıŋ tarihy bızdıŋ däuırımızge deiıngı II ǧasyrdan, iaǧni, Syrdariianyŋ orta jäne tömengı tūstarynda ömır sürgen äigılı Qaŋly memleketı däuırınen bastau alatynyn däleldep şyqty. Eurosentristık közqarastardyŋ yqpalymen qalyptasqan tanymda köne Qazaqstan köşpelıler otany bolyp sanalatyn. Alaida, arheologiialyq qazbalar bızdıŋ atamekenımızde köne däuırlerde qalalar köp bolǧanyn, mūnda tolyqqandy qalalyq mädeniet qalyptasyp, ǧasyrlar boiy saltanat qūrǧanyn körsetıp otyr. Ǧalymdar köne Qazaqstan aumaǧynda alǧaşqy qalalar sonau qola däuırde paida bolǧanyn alǧa tartady. Arheologtardyŋ mälımetterı Otyrar, Sairam, Türkıstan jäne Taraz sekıldı qalalardyŋ 2000 jyldyq bolǧanyn aiǧaqtaidy. Al, Şymkenttıŋ odan da tereŋde jatqan 2200 jyldyq tarihy baryn däleldeu – otandyq tarih jäne arheologiia ǧylymynyŋ eleulı jetıstıkterınıŋ bırı. Jalpy qala aumaǧynda respublikalyq maŋyzy bar 7 tarihi-mädeni eskertkış bar. Onyŋ barlyǧy Şymkenttegı Sairam tūrǧyn alabynda ornalasqan. Bügınde Äbdul-Äziz bab, İbragim ata, Qoja Talih, Mırälı bab, Qaraşaş ana kesenelerı men Qyzyr mūnarasy jäne Sairam (İsfidjab) qalaşyǧy sekıldı eskertkışterdı qalpyna keltıru, ainalasyn abattandyru jäne olardy turisterdıŋ keluıne daiyndau jūmystary jürgızılıp jatyr. Sondai-aq, jergılıktı maŋyzǧa ie 8 eskertkış bar. Elımızdegı tarihi-mädeni eskertkışterdı zertteu men saqtauǧa jäne olardy nasihattauǧa Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ «Bolaşaqqa baǧdar: ruhani jaŋǧyru» maqalasynda negızınde äzırlengen «Qazaqstannyŋ jalpyūlttyq kielı oryndary» jobasy oŋ yqpal ettı. Osylaişa, Täuelsızdık jyldarynda halqymyz öz tarihyn tanyp, sol arqyly bolaşaqqa degen senımın bekemdei tüstı. Söz joq, būl Täuelsızdık kezeŋınıŋ eŋ maŋyzdy jetıstıkterınıŋ bırı.